شربت و قرص و کپسول چه فرقي دارند؟
دکتر آيدا روشن‌ضمير/بازخواني پنج شکل داروهاي خوراکي
اشكال دارويي، اشكال فيزيكي هستند كه به‌وسيله آنها، مولكول‌هاي دارويي، به بدن منتقل مي‌شوند. در هر شكل دارويي، علاوه بر ماده موثره دارويي، يك يا چند ماده بدون اثر دارويي هم وجود دارد كه براي اصلاح طعم، مزه، بو و رنگ افزوده مي‌شوند…
اثربخشي يك دارو، به شكل و راه مصرف آن بستگي دارد و معمولا داروها به شكلي تهيه مي‌شوند كه ضمن راحتي مصرف، اثربخشي قابل‌قبولي داشته باشند و متناسب شرايط بيماران باشند تا بيمار همكاري لازم را هنگام مصرف داشته باشد. داروها انواع و اشکال گوناگوني دارند که در «دارو و فناوري» اين هفته به انواع داروهاي خوراکي مي‌پردازيم.
داروهاي خوراکي که شما مصرف مي‌کنيد، معمولا به يکي از 5 شکل زير است:
1) محلول‌هاي خوراكي: شامل انواع شربت، قطره، الگزير. شربت از حل شدن ماده موثره در شربت قند به دست ميآيد، در حالي که الگزير از حل شدن ماده موثره در الكل و قند به دست ميآيد.
2) سوسپانسيون‌‌ها: ذرات جامد در مايع را سوسپانسيون مي‌ناميم. اين نوع داروها را بايد ابتدا به خوبي تكان داد و بعد مصرف كرد چون تمايل زيادي به رسوب دارند.
3) پودرها: اين نوع داروها به صورت ساشه‌هاي يكبار مصرف وجود دارند و بعد از مخلوط كردن آنها با آب، به شكل محلول يا سوسپانسيون درمي‌آيند.
4) قرص‌ها: فراوان‌ترين شكل دارويي هستند که معمولا به يکي از اين پنج شکل عرضه مي‌شوند:
- ساده: قرص‌هاي ساده معمولا بلعيدني هستند.
- جوشان: قبل از مصرف داخل 1 ليوان آب سرد حل مي‌شود و بعد از صاف‌شدن محلول مصرف مي‌شود.
- جويدني: زماني استفاده مي‌شود كه لازم است دارو از حفره دهان جذب شود يا خرد شدن دارو براي جذب آن ضروري است. اگر اين قرص‌ها بدون جويدن بلعيده شود، به‌دليل كاهش قابليت جذب، اثر درماني مناسب نخواهد داشت. مانند قرص ضداسيد معده
- زيرزباني يا گونه‌اي: قرص در زير زبان يا بين دندان‌ها و گونه قرار مي‌گيرد و از همان محل جذب مي‌شود. ويژگي اين قرص‌ها، اثربخشي سريع به‌دليل جذب بسيار سريع از مخاط گونه و زير زبان است؛ مانند قرص‌هاي زيرزباني كه در بيماري‌هاي قلبي استفاده مي‌شود.
- قرص‌هاي آهسته‌رهش-پيوسته‌رهش: قرصهايي كه استفاده از آنها باعث كاهش مصرف دارو و پذيرش بهتر بيمار مي‌شود. مصرف آنها معمولا 1 بار در روز است. بعضي از آنها پوشش‌دار هستند كه اين پوشش براي پوشاندن طعم و بوي نامطبوع دارو است اما برخي قرص‌هاي پوشش‌دار براي آزادسازي دارو در روده طراحي شده‌اند(قرصهايي با پوشش روده‌اي) كه نكته مهم در مصرفشان اين است كه نبايد آنها را نصف كرد!
5) كپسول‌ها: اثربخشي آنها نسبت به قرص‌ها سريع‌تر است. كپسول‌ها را به دو گروه با پوشش ژلاتيني نرم و پوشش ژلاتيني سخت تقسيم مي‌كنند. كپسول‌ها در اثر ماندن زياد در هواي خشك شكننده و خرد مي‌شوند و محتويات آنها به بيرون نشت مي‌كند. در شرايط با رطوبت بالا نيز به‌دليل نرم شدن ژلاتين، پوشش آنها سوراخ مي‌شود و دارو به بيرون نشت مي‌كند. در هر دو حالت كيفيت مناسب را از دست مي‌دهند. در نتيجه بايد از نگهداري كپسول‌ها در شرايط خيلي خشك يا خيلي مرطوب خودداري كرد. خارج كردن كپسول‌ها از ظرف محتوي آنها و نگهداري در شرايط ديگر هم احتمال بروز اين مشكلات را زياد مي‌كند.
