آثار محمود دولت آبادی
بیوگرافی محمود دولت آبادی
محمود دولت آبادی را بیشتر به واسطه رمان معروفش کلیدر میشناسیم. وی در دهم مرداد سال ۱۳۱۹ در روستایی در دولت آباد سبزوار به دنیا آمد. سپری شدن دوران کودکی در روستا، سبب شد تا “رمان روستایی” به دست او به اوج شکوفایی برسد. غالب داستانهای دولت آبادی درباره روستاهای خراسان نوشته شده و در آنها مسایل و مشکلات روستاییان را در دهههای 1340 و 1350 به شکلی هنری بیان شده است.
کتابهای محمود دولت آبادی
وی داستان نویسی را از سال ۱۳۳۷ آغاز کرد. اولین مجموعه داستان او با نام لایههای بیابانی در سال ۱۳۴۷ به چاپ رسید. به غیر از کلیدر آثار برجستهای همچون جای خالی سلوچ (رمان)، سفر، سلوک (رمان)، آهوی بخت من گزل (داستان)، ته شب (داستان) و … در کارنامه این نویسنده به چشم میخورد. دولت آبادی در مورد مسائلی مینویسد که خود از بطن آن متولد شده و با چم و خـم آن رشـد یافتـه اسـت. بنابراین آثارش از نوعی حیات و هیجان زندگی واقعی سرشـار اسـت؛ چیـزی کـه او را حتـی در میـان نویسندگان رئالیسم نیز صاحب سبکی ویژه کرده است.
کلیدر محمود دولت آبادی
رمان بلند (ده جلدی) کلیدر، مشهورترین و با ارزشترین اثر دولت آبادی است که دولت آبادی را به کسب جایزه نوبل ادبیات بسیار نزدیک کرد. خود دولت آبادی بارها گفته است: دیگر گمان نکنم که نیرو و قدرت و دل و دماغم اجازه بدهد که کاری کاملتر از کلیدر بکنم. کلیدر از جهت کمی و کیفی، کاملترین کاری است که من تصور میکردهام که بتوانم و شاید بشود گفت؛ در برخی جهات از تصور خودم هم زیادتر است.
موضوع رمان کلیدر
موضوع کلیدر تبدیل شدن یک یاغی ایلیاتی – گل محمد – به مبارزی وطنی و عصیان بر ضد حکومت و کشته شدن او است. در این رمان، دو نوع زندگی ایل نشینان کرد خراسان و روستاییان اطراف آن با تمام مناسبات و روابط اجتماعی و معیشتیشان نمود یافته است و توصیفهای پر قدرت نویسنده از آنها، خواننده را به ژرفنای زندگی روستا میبرد و تصاویری زنده و پویا در برابر دیدگان او مینهد.
اثر کلیدر محمود دولت آبادی در سه بافت یا زمینه عشیرهای، روسـتایی و شهری، مورد بررسی قرار گرفته اسـت و تـلاش نویـسنده بـر آن اسـت تـا آداب و سنتها، باورها و فرهنگ تـوده و تـاریخ ایـن منطقـه را بـه نمـایش بگذارد. محمود دولت آبادی در رمان کلیدر چون ناظری دور از صحنه، به روایت رویدادها و وقایع پرداخته است. این نویسنده با پیروی از مکتب رئالیسم، هرگز به صورت مستقیم وارد اثر خود نشده است؛ بلکه بدون هیچ دخالتی، به بیان وقایع پرداخته و مخاطب خود را به قضاوت درباره رویدادها فراخوانده است. با این حال دولت آبادی در این شیوه به شیوه رئالیسمهای مدرن ادبیات داستانی جهان نزدیک شده است به این طریق که او تنها به شرح وقایع بدون دخالت نظر خود نپرداخته؛ بلکه تجربیات شخصی خود از زندگی را وارد رمان کرده است.
دولت آبادی در روایت رمان کلیدر برای صحنه سازی، به توصیف جزء به جزء وقایع میپردازد. دولت آبادی شخصیتهای متعدد رمان کلیدر را از میان افراد عادی بر میگزیند چنانکه میتوان هر نمونه از قهرمانان را در دنیای اطراف خود دید. از ویژگیهای بارز شخصیت پردازی دولت آبادی آن است که تمامی شخصیتهای او چه اصلی، چه فرعی و چه سیاهی لشکر چهره دارند؛ یعنی صورت ظاهری آنها وصف میشوند. توصیف دولت آبادی به گونهای است که خواننده میتواند شخصیت را در برابر دیدگان خود مجسم کند. وی در پردازش برخی از شخصیتها فقط به توصیف مستقیم آنها نپرداخته است، بلکه با بیان کیفیات روحی اشخاص، دلیلی روانشناختی را برای هر یک از رفتار و اعمال و تمایلات آنها تراشیده است. بسیاری از افراد در این اثر دچار کشمکشهای ذهنی و درونی هستند و چه بسا که اکثر این شخصیتها در طول اثر از یک عذاب روحی رنج میبرند، به عبارت دیگر دولت آبادی در کلیدر خود به نمایش روح و روان افراد به ویژه دغدغههای آنان میپردازد. در هیچ داستانی تا به این حد آدمهایی با ویژگیهای شخصیتی متفاوت و حتی کاملا متضاد و متعارض را یک داستان نویس درون کاوی نکرده است. دولت آبادی، زندگی زنان را تحت سایه زندگی عشیرهای و قبیلهای به تصویر کشیده است. در رمان کلیدر بیشترین ستمی که بر زنان رمان وی وارد میشود از جانب عرف حاکم بر روستاها و قبایل ایران است.
نویسنده : زهرا اقایی
دولت آبادی / کتاب چکنواریان به سبک گروتسک است