شام آخر داوینچی

اثر هنری مشهور لئوناردو داوینچی

دیوارنگاره شام آخر داوینچی در صومعه سانتا ماریا دال گراتسی در میلان قرار دارد. این اثر هنری نشانگر صحنه‌هایی از شام آخر روزهای پایانی عمر مسیح است، آن طور که انجیل به آن اشاره کرده است. این نقاشی یکی از مشهورترین نقاشی‌های جهان است. اثر داوینچی برای نخستین بار در تاریخ هنر مسیحیت بود که یک داستان مقدس این چنین زنده و طبیعی را به تصویر می‌کشید. داوینچی این تابلو را برای فرمانروای زمانش؛ یعنی لودوویچو اسفورتزا کشید که پس ار سه سال کار روی آن پایان یافت و به عنوان غمگین‌ترین اثر هنری جهان مشهور شد، در حال حاضر نسخه اصلی این تابلو در موزه لوور پاریس نگهداری می‌شود.

تابلوی شام آخر داوینچی اسرار آن

این نقاشی دارای 460 سانتی متر ارتفاع و 880 سانتی متر پهناست. لئوناردو نوع واکنش حواریون را براساس کل شخصیت آنها در کتاب مقدس ترسیم کرده؛ اما نحوه پرداخت چهره‌ها و نوع واکنش‌ها، بستگی کاملی با تخیل فوق العاده داوینچی داشته است. بسیاری از صاحب نظران و تحلیلگران آثار هنری دیدگاهی نسبت به منشأ الهام بخش داوینچی نداشته‌اند و برخی نیز به یکی یا ترکیبی از چهار روایت اشاره کرده‌اند. برخی روایت لوقا را ملاک داوینچی دانسته و بسیاری بر ترکیبی بودن منشا دیوارنگاره تاکید دارند. برخی نیز بر این عقیده‌اند که این نقاشی بر پایه کتاب یوحنا، باب ۱۳ آیه ۲۱ است، آنجا که مسیح می‌گوید که یکی از ۱۲ حواریانش به وی خیانت خواهد کرد، کشیده شده است.

یهودا در شام آخر

در این تابلو چشمان مسیح اندوهگین به پایین دوخته شده‌اند. دری باز قابی به دور سر او ایجاد کرده که او را از دوازده حواری جدا می‌سازد. حالت استوار، سر کج شده و دستان گشوده‌اش مثلثی را تشکیل داده‌اند؛ حواریون به آرامی به دور پارچه کتان سفیدی که میز پیش روی او را پوشانده است، کشیده شده‌اند. لئوناردو در شام آخر به شکل هوشمندانه‌ای از تکنیک سطح دید بهره برده و توانسته با ظرافت و دقت هر چه تمامتر، خطوط دید را ترسیم کند. امری که به طور واضح یکی از مشخصه‌های بارز سبک و نقاشی‌های داوینچی به حساب می‌آید. حواریونی که دو طرف مسیح (ع) ترسیم شده‌اند، هر کدام دارای واکنش متفاوتی هستند؛ یعنی دوازده حالت مختلف روانی که با آرامش و غم عمیق مسیح (ع)، سیزده واکنش را شامل است. داوینچی تلاش کرده تا پیکره‌ها و واکنش آن‌ها را متناسب با شخصیت هر کدام ترسیم کند. پطروس دشنه‌ای را بر می‌گیرد، یوحنا غرق در اندیشه به نظر می‌آید و یهودا خودش را در سایه از دید عیسی پنهان کرده است. در واقع با ترسیم واکنش‌های عاطفی و روحی حواریون با این دقت، لئوناردو سعی کرده تا دیدگاه خود را متجلی کند – بلند مرتبه ترین و دشوارترین هدف نقاشی به تصویر کشیدن نیت روح این مردان از راه حالت‌ها و حرکت دست‌ها و پاهاست. او، خلاف استادان پیشین خود، یهودا را در طرف دیگر میز نکشید، هر چند که در طراحی‌های ابتدایی خود از این روش استفاده کرده بود. در واقع، علت عدم انجام این کار، این بود که با توجه به نحوه قرارگیری نقاشی در سالن غذاخوری، اگر داوینچی یهودا را در پشت میز ترسیم می‌کرد، در واقع او پشت به بینندگان اثر قرار می‌گرفت و حالات بدن او با سایر حواریون هماهنگ نمی‌شد؛ در نتیجه، او نیز در کنار دیگران قرار گرفت.

بهشت در تابلوی شام آخر

داوینچی با این روش توانست از این لحظه حساس، نهایت استفاده را ببرد. او افزون بر بیان روایی، با استفاده از قواعد پرسپکتیو، باعث عمق دار شدن و ادامه یافتن سالن غذاخوری نیز شد. در نقاشی داوینچی منبع نور از سه پنجره در پشت سر حاضران در مراسم تامین می‌شود. پیکر مسیح، که نقاشی را به دو بخش تقسیم می‌کند، در مرکز نور و فضا دیده می‌شود؛ یعنی او در نقطه گریز چشم انداز و پنجره‌ای از پنجره‌های سه گانه قرار دارد. پنجره‌ها نمادی از مکاشفه‌اند و مسیح دومین شخص تثلیث است که در پنجره دوم قرار گرفته است. لئوناردو منظره‌ای سر سبز را آن سوی پنجره‌ها کشیده است که معولا از آن به عنوان بهشت یاد می‌شود و این مضمون برداشت شده است که این قداست و این بهشت تنها از طریق مسیح دست یافتنی است.

نویسنده : زهرا آقایی