ترجمه، شرح و تفسیر حکمت ۹۱ نهج البلاغه : راه رفع خستگى روح (به‌همراه فایل صوتی)

امام علی (ع) در این سخن حکمت آمیز خود به نکته مهم روانى که در زندگى انسان تأثیر شایان توجهى دارد اشاره کرده مى فرماید:

«این قلب ها همچون بدن ها ملول و افسرده مى شوند، بنابراین براى رفع ملالت آنها لطائف حکمت آمیز را انتخاب کنید»;

بى شک، انسان بعد از انجام کارى سنگین، خسته مى شود و نیاز به استراحت و تفریح براى رفع خستگى دارد که آن استراحت اهمیتش کمتر از آن کار نیست، زیرا بدن وى را آماده براى شروع به کار دیگر مى کند.

روح انسان نیز چنین است; مسائل پیچیده علمى و حل مشکلات اجتماعى و سیاسى و فرهنگى او را خسته مى سازد. باید به او آرامش داد; آرامش آن از طرق مختلفى تأمین مى شود.

گاه رفتن به دامان طبیعت و دیدن مناظر زیبا، باغ ها و گلستان ها، آبشارها و سبزه ها و شنیدن صداى مرغان چمن و مشاهده پرندگان زیبا و گاه به وسیله شنیدن طنزهاى پرمعنا و گاه گفت و گوهاى دوستانه با رفقاى مورد علاقه و گاه مطالعه تاریخ پیشینیان.

همه اینها مى تواند به روح خسته انسان آرامش دهد; ولى از همه مهم تر همان سخنان زیباى حکمت آمیز است که گاه در قالب شعر و گاه در قالب نثر ادا مى شود که هم چیزى بر دانش انسان مى افزاید و هم براى انسان شادى مى آفریند.

شاید به همین دلیل است که جمعى از بزرگان علماى دین کتاب هاى مشتمل بر قصه هاى زیبا، شعرهاى جالب و لطیفه هاى خوب نوشته اند تا طالبان علم به هنگام خستگى آنها را بخوانند و رفع خستگى کنند.

به کار بستن این دستور مبارک امام مى تواند به صورت شخصى باشد یا به صورت جمعى و عام به این معنا که هر انسانى لازم است براى خود جهت موارد خستگى از کارهاى علمى یا اجتماعى برنامه ریزى داشته باشد تا بتواند با نشاط بیشتر به کارهاى مثبت خود ادامه دهد و نیز براى مراکز علمى و جمعیت هاى مختلف باید برنامه ریزى هایى شود که آنها را به هنگام خستگى از کار و ملالت، نشاط و آرامش بخشد.

بى تردید ساعات یا دقایقى که انسان به طرائف الحکم مى پردازد («طرائف» جمع «طریفه» به هر چیز تازه و جالب و شگفت انگیز گفته مى شود) از ساعات مفید عمر اوست، زیرا هم آموزندگى دارد و هم نشاط و هم سبب مى شود بازدهى کار او بیشتر گردد.