نقش والدین در تشدید یا کاهش اضطراب کودک + ویدئو
اضطراب کودک یکی از رایج‌ترین چالش‌های روان شناختی در دوران رشد است که بسیاری از والدین با آن مواجه‌اند. نکته مهم این است که در بسیاری از موارد، منبع اضطراب کودک برخوردهای نادرست والدین است یا دست کم والدین با رفتارهای ناآگاهانه خود باعث تشدید اضطراب کودک می‌شوند. برخی از این رفتارها در ظاهر حمایتی و مفید به نظر می‌رسند اما در واقع، اضطراب را در کودک ریشه‌دارتر و پایدارتر می‌کنند.
مصاحبه اختصاصی مجله زندگی سالم با خانم دکتر افسانه کرباسی، فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان
آیا والدین می‌توانند باعث اضطراب در کودکان شوند؟
والدین گاهی با برخوردهای نادرست در مقابل کودک، استرس و اضطراب را در او تشدید می‌کنند. در ادامه سبک‌های تربیتی و تأثیر آن در اضطراب کودک را بررسی می‌کنیم:
اطمینان‌بخشی بیش از حد
یکی از اشتباهات رایج والدین در برخورد با اضطراب کودک، اطمینان بخشی مکرر است. کودک مضطرب ممکن است سؤال‌های تکراری بپرسد: «مطمئنی اتفاقی نمی‌افته؟» یا «به نظرت امتحانم خوب می‌شه؟». در چنین موقعیتی، والد با نیت آرام کردن فرزند، مرتب پاسخ می‌دهد و اطمینان می‌دهد که همه چیز خوب است و حتماً موفق می‌شوی. این رفتار در لحظه اضطراب کودک را کاهش می‌دهد اما دو خطر جدی دارد:
- اول این که وابستگی کودک به تأیید دیگران بیشتر می‌شود و اعتماد به نفس او کاهش می‌یابد.
- دوم این که کودک متوجه می‌شود والد انتظار کامل بودن از او دارد و کوچک‌ترین اشتباه ممکن است باعث ناراحتی والد شود؛ همین باعث افزایش اضطراب کودک می‌شود.
اجازه به اجتناب کودک از سمت والدین و تشدید اضطراب
برخی والدین برای کمک به کودک مضطرب اجازه می‌دهند که از موقعیت‌های استرس زا فرار کند. مثلاً وقتی کودک می‌گوید حالم بده، نمی‌خوام برم مدرسه، ممکن است والد توجیه کند که امتحان مهمی نیست، فردا می‌ره. اما اجازه به اجتناب نه تنها اضطراب کودک را کاهش نمی‌دهد بلکه آن را شدیدتر می‌کند. تنها مواجهه تدریجی با موقعیت‌های اضطراب زا باعث حساسیت زدایی و کاهش واقعی اضطراب می‌شود.
ایجاد اضطراب انتظاری از سوی والدین و استرس کودک
از دیگر رفتارهای نادرست، ایجاد اضطراب انتظار در کودک است. مثلاً والد مدام تکرار می‌کند که هفته دیگه مدارس باز می‌شه، باید بازی رو کنار بذاری یا از این به بعد فقط باید درس بخونی. چنین جملاتی پیش از شروع موقعیت باعث می‌شود کودک اضطراب آینده را پیشاپیش تجربه کند و استرس بیمار گونه پیدا کند.
کمال‌گرایی والدین و فشار برای بهترین بودن، تشدید اضطراب در کودک
والدین گاهی تصور می‌کنند برای کاهش اضطراب کودک باید کمک کنند که او همیشه بهترین باشد. اما این رویکرد کمال گرایانه خود منشأ اضطراب کودک می‌شود. کودک باید اجازه داشته باشد اشتباه کند و طعم شکست را بچشد تا در آینده بتواند موقعیت‌های ناکامی را مدیریت کند. تجربه شکست در سنین پایین، تاب آوری و مهارت حل مسئله را افزایش می‌دهد.
چگونه اضطراب والدین، سلامت روان کودک را مختل می‌کند؟
کودکی که با والد مضطرب زندگی می‌کند، اضطراب را به صورت الگو یاد می‌گیرد. اگر والد دائم نگران قضاوت دیگران باشد یا نسبت به کوچک‌ترین اتفاقات اضطراب نشان دهد، این انتقال هیجانی باعث احساس ناامنی در کودک می‌شود. مدیریت گفت‌وگوهای خانوادگی درباره اتفاقات ناگوار و محدود کردن قرارگیری کودک در معرض اخبار منفی می‌تواند از اضطراب کودک بکاهد.
خشم والد هنگام اضطراب کودک و ایجاد تنش بیشتر در او
زمانی که کودک در اوج اضطراب است و والد کنترل خود را از دست می‌دهد، فریاد می‌زند یا تهدید می‌کند، وضعیت به مراتب بدتر می‌شود. جملاتی مثل کلافم کردی یا آخر از دستت سکته می‌کنم، برای کودک به معنای تأیید احساس ترس و بی‌پناهی است. در چنین لحظاتی، والد باید آرامش خود را حفظ کرده و با درک و همدلی رفتار کند تا اضطراب کودک کاهش یابد.
نتیجه‌گیری
مدیریت اضطراب کودک نیازمند آگاهی والدین از تأثیر رفتارهایشان است. پرهیز از اطمینان بخشی افراطی، اجازه ندادن به اجتناب، جلوگیری از ایجاد اضطراب انتظاری، پرهیز از کمال گرایی، کنترل اضطراب والد و حفظ آرامش در موقعیت‌های بحرانی، از عوامل کلیدی در پیشگیری از تشدید اضطراب کودک هستند. والدین با درک این اصول می‌توانند به جای ایجاد وابستگی و ترس، به فرزند خود مهارت مقابله با استرس و اعتماد به نفس واقعی را بیاموزند.