احادیثی در باب صبر
حدیث (۱) رسول اکرم صلى الله علیه و آله :
اَلصَّبرُ ثَلاثَهٌ: صَبرٌ عِندَ المُصیبَهِ، وَ صَبرٌ عَلَى الطّاعَهِ و َصَبرٌ عَنِ المَعصیَهِ؛
صبر سه نوع است: صبر در هنگام مصیبت، صبر بر طاعت و صبر بر ترک گناه.
کافى، ج۲، ص۹۱، ح۱۵
حدیث (۲) امام على علیه السلام :
اَلصَّبرُ اَن یَحتَمِلَ الرَّجُلُ ما یَنوبُهُ و َیَکظِمَ ما یُغضِبُهُ؛
صبر آن است که انسان گرفتارى و مصیبتى را که به او مى رسد تحمل کند و خشم خود را فرو خورد.
غررالحکم، ج۲، ص۶۹، ح۱۸۷۴
حدیث (۳) رسول اکرم صلى الله علیه و آله :
عَلامَهُ الصّابِرِ فى ثَلاثٍ: أوَّلُها أن لا یَکسِلَ، وَالثّانیَهُ أن لا یَضجَرَ، وَالثّالِثَهُ أن لا یَشکُوَ مِن رَبِّهِ تَعالى؛ لأِنَّهُ إذا کَسِلَ فَقَد ضَیَّعَ الحَقَّ، وَ إذا ضَجِرَ لَم یُؤَدِّ الشُّکرَ، وَإذا شَکا مِن رَبِّهِ عَزَّوَجَلَّ فَقَد عَصاهُ؛
صبور سه نشانه دارد : اول آن که سستى نمى کند ، دوم آن که افسرده و دلتنگ نمى شود و سوم آن که از پروردگار خود شِکوه نمى کند ؛ زیرا اگر سستى کند، حق را ضایع کرده، و اگر افسرده و دلتنگ باشد شکر نمى گذارد و اگر از پروردگارش شکوه کند او را معصیت کرده است .
علل الشرایع، ج۲، ص۴۹۸، ح۱
حدیث (۴) رسول اکرم صلى الله علیه و آله :
اَلصَّبرُ أربَعُ شُعَبٍ: اَلشَّوقُ ، وَالشَّفَقَهُ ، وَ الزَّهادَهُ ، وَ التَّرَقُّبُ ، فَمَنِ اشتاقَ إلَى الجَنَّهِ سَلا عَنِ الشَّهَواتِ ، وَ مَن أشفَقَ عَنِ النّارِ رَجَعَ عَنِ المُحَرَّماتِ، وَ مَن زَهِدَ فِى الدُّنیا تَهاوَنَ بِالمُصیباتِ، وَمَنِ ارتَقَبَ المَوتَ سارَعَ فِى الخَیراتِ؛
صبر چهار شعبه دارد : شوق، ترس، زهد و انتظار ، هر کس شوق بهشت داشته باشد ، از هوا و هوس دست مى کشد و هر کس از آتش بترسد، از حرام ها خود را نگه مى دارد و هر کس به دنیا بى اعتنا باشد ، گرفتارى ها را به چیزى نگیرد و هر کس منتظر مرگ باشد ، در کارهاى خیر بکوشد .
کنزالعمال، ج۱، ص۲۸۵، ح۱۳۸۸
حدیث (۵) رسول اکرم صلى الله علیه و آله :
ثَلاثٌ مَن کُنَّ فیهِ جَمَعَ اللّه لَهُ خَیرَ الدُّنیا و َالآخِرَهِ: اَلرِّضا بِالقَضاءِ وَالصَّبرُ عِندَ البَلاءِ و َالدُّعاءُ عِندَ الشِّدَّهِ و َالرَّخاءِ؛
کسى که سه خصلت در او باشد خداوند خیر دنیا و آخرت را براى او فراهم مى کند: خشنودى به مقدّرات، صبر در بلا و دعا در سختى و راحتى .
بحارالأنوار، ج۶۸، ص۱۵۶، ح۷۱
حدیث (۶) امام کاظم علیه السلام :
اِصبِر عَلى طاعَهِ اللّه ، وَاصبِر عَن مَعاصِى اللّه ؛ فَإنَّمَا الدُّنیا ساعَهٌ، فَما مَضى مِنها فَلَیسَ تَجِدُ لَهُ سُرورا وَلا حُزنا، وَ ما لَم یَأتِ مِنها فَلَیسَ تَعرِفُهُ، فَاصبِر عَلى تِلکَ السّاعَهِ الَّتى أنتَ فیها فَکَأَنَّکَ قَدِ اغتَبَطتَ؛
بر طاعت خدا صبر کن و در ترک معاصى او شکیبا باش ؛ زیرا دنیا لحظه اى بیش نیست . آنچه گذشته جاى شادى و غم ندارد و از آنچه نیامده نیز خبرى ندارى . پس لحظه اى را که در آن به سر مى برى ، صبور باش چنان که گویى خوشبخت و خوشحالى .
بحارالأنوار، ج۷۵، ص۳۱۱، ح۱
حدیث (۷) امام على علیه السلام :
فَصَبرا عَلى دُنیا تَمُرُّ بِلوائِها کَلَیلَهٍ بِأَحلامِها تَنسَلِخُ؛
در برابر دنیایى که گرفتارى آن، مانند خواب هاى پریشان شب مى گذرد شکیبا باش.
بحارالأنوار، ج۴۰، ص۳۴۸، ح۲۹
حدیث (۸) رسول اکرم صلى الله علیه و آله :
إنَّ المَعونَهَ تَتى مِنَ اللّه عَلى قَدرِ المَؤونَهِ وَإنَّ الصَّبرَ یَتى مِنَ اللّه عَلى قَدرِ المُصیبَهِ؛
براستى که کمک از جانب خداوند به اندازه هزینه مى رسد و صبر از جانب خداوند به اندازه گرفتارى مى آید.
کنزالعمال، ج۶، ص۳۴۷، ح۱۵۹۹۳
حدیث (۹) امام على علیه السلام :
إنّکَ إن صَبَرتَ جَرَت عَلَیکَ المَقادیرُ و أنتَ مَأجُورٌ ، و إن جَزِعتَ جَرَت عَلَیکَ المَقادیرُ و أنتَ مَأزورٌ؛
اگر صبر کنى مقدرات الهى بر تو جارى مى شود و اجر خواهى بُرد و اگر بیتابى کنى باز هم مقدرات خداوند بر تو جارى مى شود و گناهکار خواهى بود.
جامع الأخبار، ص۳۱۶، ح۸۸۲
حدیث (۱۰) امام على علیه السلام :
اَلصَّبرُ فِى المورِ بِمَنزِلَهِ الرَّأسِ مِنَ الجَسَدِ، فَاِذا فارَقَ الرَّأسُ الجَسَدَ فَسَدَ الجَسَدُ وَ اِذا فارَقَ الصَّبرُ المورَ فَسَدَتِ المورُ؛
نقش صبر در کارها همانند نقش سر در بدن است؛ همچنان که اگر سر از بدن جدا شود، بدن از بین مى رود، صبر نیز هرگاه همراه کارها نباشد، کارها تباه مى گردند.
کافى، ج۲، ص۹۰، ح۹
حدیث (۱۱) امام على علیه السلام :
اَلحِلمُ حِجابٌ مِنَ الافاتِ؛
بردبارى، مانعى در برابر آفت هاست.
غررالحکم، ح۷۲۰
حدیث (۱۲) امام باقر علیه السلام :
فى قَولِهِ «قُولُوا لِلنّاسِ حُسنا» قال: قُولوا لِلنّاسِ أحسَنَ مَا تُحبّونَ أن یُقالَ لَکُم، فَاِنَّ اللّه عزَّوَجلَّ یُبغِضُ اللَّعّانَ السَّبّابَ الطَّعّانَ عَلىَ المُؤمِنین، اَلفاحِشَ المُتَفَّحِشَ السّائَلَ المُلحِفَ، وَ یُحِبُّ الحَیّى الحَلیمَ اَ لعفیفَ المُتعَفِّـفَ؛
درباره این گفته خداوند که «با مردم به زبان خوش سخن بگویید» فرمود: بهترین سخنى که دوست دارید مردم به شما بگویند، به آنها بگویید، چرا که خداوند، لعنت کننده، دشنام دهند، زخم زبان زن بر مؤمنان، زشت گفتار، بدزبان و گداى سمج را دشمن مى دارد و با حیا و بردبار و عفیفِ پارسا را دوست دارد.
امالى صدوق، ص۳۲۶
حدیث (۱۳) رسول اکرم صلى الله علیه و آله :
لأَِمیرِ المُؤمِنین علیه السلام أَلا اُخبِرُکُم، بِأَشبَهِکُم بى خُلقا؟ قالَ: بَلى یا رَسولَ اللّه قالَ: أَحسَنُکُم خُلقا، وَأَعظَمُکُم حِلما، و َأَبَرُّکُم بِقَرابَتِهِ وَأشَدُّکُم مِن نَفسِهِ إِنصافا؛
به امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند: آیا تو را خبر ندهم که اخلاق کدام یک از شما به من شبیه تر است؟ عرض کردند: آرى، اى رسول خدا. فرمودند: آن کس که از همه شماخوش اخلاق تر و بردبارتر و به خویشاوندانش نیکوکارتر و با انصاف تر باشد.
مکارم الاخلاق، ص۴۴۲
حدیث (۱۴) امام على علیه السلام :
إِنَّ العَبدَ لَیَحرُمُ نَفسَهُ الرِّزقَ الحَلالَ بِتَرکِ الصَّبرِ، و َلا یُزادُ عَلى ما قُدِّرَ لَهُ؛
بنده به سبب بى صبرى، خودش را از روزى حلال محروم مى کند و بیشتر از روزى مقدّر هم نصیبش نمى شود.
شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۶۰
حدیث (۱۵) امام على علیه السلام :
اَلحِلمُ یُطفى نارَ الغَضَبِ و َالحِدَّهُ تُؤَجِّجُ إِحراقَهُ؛
بردبارى آتش خشم را فرو مى نشاند و تندى آن را شعله ورتر مى کند.
غررالحکم، ج۲، ص۱۲۳، ح۲۰۶۳۲
حدیث (۱۶) امام على علیه السلام :
مَن غاظَکَ بِقُبحِ السَّفَهِ عَلَیکَ، فَغِظهُ بِحُسنِ الحِلمِ عَنهُ؛
هر کس با زشتىِ سبکسرى تو را خشمگین کرد تو با زیبایى بردبارى او را به خشم آور.
غررالحکم، ج۵، ص۳۳۳، ح۸۶۲۰
حدیث (۱۷) امام صادق علیه السلام :
ثَلاثَهٌ لا تُعرَفُ إِلاّ فى ثَلاثِ مَواطِنَ: لا یُعرَفُ الحَلیمُ إِلاّ عِندَ الغَضَبِ و َلاَ الشُّجاعُ إِلاّ عِندَ الحَربِ و َلا أَخٌ إِلاّ عِندَ الحاجَهِ؛
سه کس اند که جز در سه جا شناخته نمى شوند: بردبار جز در هنگام خشم، شجاع جز در جنگ و برادر جز در هنگام نیازمندى.
بحارالأنوار، ج۷۸، ص۲۲۹، ح۹
حدیث (۱۸) امام على علیه السلام :
أَشرَفُ الخَلائِقِ التَّواضُعُ و َالحِلمُ و َلینُ الجانِبِ؛
شریف ترین اخلاق، تواضع، بردبارى و نرم خویى است.
غررالحکم، ج۲، ص۴۴۲، ح۳۲۲۳
حدیث (۱۹) امام صادق علیه السلام :
اَلحِلمُ سِراجُ اللّه … وَالحِلمُ یَدورُ عَلى خَمسَهِ أَوجُهٍ: أَن یَکونَ عَزیزا فَیَذِلَّ أَو یَکونَ صادِقا فَیُتَّهَمَ أَو یَدعُوَ إِلَى الحَقِّ فَیُستَخَفَّ بِهِ أَو أَن یُؤذى بِلا جُرمٍ أَو أَن یُطالِبَ بِالحَقِّ وَیُخالِفوهُ فیهِ، فَإِن آتَیتَ کُلاًّ مِنها حَقَّهُ فَقَد آصَبتُ… ؛
بردبارى چراغ خداست… پنج چیز است که بردبارى مى طلبد: شخص عزیز باشد و خوار شود، راستگو باشد و نسبت ناروا داده شود، به حق دعوت کند و سبکش بشمارند، بى گناه باشد و اذیت شود، حق طلبى کند و با او مخالفت کنند. اگر در هر پنج مورد، به حق رفتار کنى، بردبار هستى… .
بحارالأنوار، ج۷۱، ص۴۲۲، ح۶۱
حدیث (۲۰) امام على علیه السلام :
اَلحِلمُ غِطاءٌ ساتِرٌ وَ العَقلُ حِسامٌ قاطِعٌ، فَاستُر خَلَلَ خَلقِکَ بِحِلمِکَ وَ قاتِل هَواکَ بِعَقلِکَ؛
بردبارى پرده اى پوشاننده و عقل شمشیرى برنده است، پس عیبهاى اخلاقى خود را با بردبارى بپوشان و با عقلت به جنگ هوا و هوست برخیز.
نهج البلاغه، حکمت ۴۲۴
حدیث (۲۱) امام على علیه السلام :
إن لَم تَکُن حَلیما فَتَحَلَّم فَإِنَّهُ قَلَّ مَن تَشَبَّهَ بِقَومٍ إِلاّ أَوشَکَ أَن یَکونَ مِنهُم؛
اگر بردبار نیستى خود را بردبار جلوه ده، زیرا کمتر کسى است که خود را شبیه گروهى کند و بزودى یکى از آنان نشود.
نهج البلاغه، حکمت ۲۰۷
حدیث (۲۲) رسول اکرم صلى الله علیه و آله :
کادَ الحَلیمُ أَن یَکونَ نَبیّا؛
آدم بردبار به پیامبرى نزدیک است.
بحارالأنوار، ج۴۳، ص۷۰، ح۶۱
حدیث (۲۳) رسول اکرم صلى الله علیه و آله :
لَیسَ بِحَلیمٍ مَن لَم یُعاشِر بِالمَعرُوفَ مَن لا بُدَّ لَهُ مِن مُعاشَرَتِهِ حَتّى یَجعَلَ اللّه مِن ذلِکَ مَخرَجا؛
بردبار نیست آن که با کسى که چاره اى جز معاشرت با او ندارد به نیکى معاشرت نکند تا این که خداوند براى او راه نجاتى از معاشرت با وى فراهم آورد.
کنزالعمال، ج۳، ص۱۳۰، ح۵۸۱۵
حدیث (۲۴) امام على علیه السلام :
لَیسَ الحَلیمُ مَن عَجَزَ فَهُجِمَ وَإِذا قَدَرَ انتَقَمَ، إِنَّمَا الحَلیمُ مَن إِذا قَدَرَ عَفا وَکانَ الحِلمُ غالِبا عَلى کُلِّ أَمرِهِ؛
کسى که چون ناتوان شود هجوم برد و چون قدرت یابد انتقام گیرد بردبار نیست، بلکه بردبار کسى است که قدرت داشته باشد اما گذشت کند و بردبارى بر تمامى امور او غالب باشد.
غررالحکم، ج۵، ص۹۱، ح۷۵۲۹
حدیث (۲۵) امام على علیه السلام :
مَن حَلَمَ عَن عَدُوِّهِ ظَفِرَ بِهِ؛
هر کس در مقابل دشمن بردبار باشد بر او پیروز مى شود.
کنزالفوائد، ص۱۴۷
حدیث (۲۶) امام على علیه السلام :
مَن غاظَکَ بِقُبحِ السَّفَهِ عَلَیکَ، فَغِظهُ بِحُسنِ الحِلمِ عَنهُ؛
هر کس با زشتىِ سبکسرى تو را خشمگین کرد تو با زیبایى بردبارى او را به خشم آور.
غررالحکم، ج۵، ص۳۳۳، ح۸۶۲۰
حدیث (۲۷) رسول اکرم صلى الله علیه و آله :
فَأَمَّا الحِلمُ فَمِنهُ رُکوبُ الجَمیلِ، وَ صُحبَهُ البرارِ وَ رَفعٌ مِنَ الضَّعَهِ وَ رَفعٌ مِن الخَساسَهِ وَ تَشَهِّى الخَیرِوَتَقَرُّبُ صاحِبِهِ مِن مَعالِى الدَّرَجاتِ وَ العَفوُ وَ المَهَلُ وَ المَعروفُ وَ الصَّمتُ فَهذا ما یَتَشَعَّبُ لِلعاقِلِ بِحِلمِهِ؛
حاصل بردبارى: آراسته شدن به خوبیها، هم نشینى با نیکان، ارجمند شدن، عزیز گشتن، رغبت به نیکى، نزدیک شدن بردبار به درجات عالى، گذشت، آرامش و تأنى، احسان و خاموشى. اینها ثمره بردبارى عاقل است.
تحف العقول، ص۱۶
حدیث (۲۸) امام رضا علیه السلام:
لا یستَکمِلُ عَبدٌ حقیقهَ الایمانِ حَتَّى تَکونَ فیهِ خِصالُ ثَلاثٍ: اَلتَّفقُّهُ فِى الدّینِ وَحُسنُ التَّقدیرِ فِى المَعیشَهِ، وَالصَّبرُ عَلَى الرَّزایا؛
هیچ بنده اى حقیقت ایمانش را کامل نمى کند مگر این که در او سه خصلت باشد: دین شناسى، تدبر نیکو در زندگى، و شکیبایى در مصیبت ها و بلاها.
بحار الانوار، ج ۷۸، ص ۳۳۹، ح۱
حدیث (۲۹) امام على علیه السلام :
إِنَّ المُؤمِنَ… إذا أَصابَتهُ شِدَّهٌ صَبَرَ… وَالمُنافِقُ إِذا أصابَتهُ شِدَّهٌ ضَغا؛
مؤمن در گرفتارى صبور است، و منافق در گرفتارى بىتاب.
تحف العقول، ص۲۱۲
حدیث (۳۰) امام على علیه السلام :
خَیرُ النّاسِ مَن اِن اُغضِبَ حَلُمَ وَ اِن ظُلِمَ غَفَرَ وَ اِن اُسىءَ اِلَیهِ اَحسَنَ؛
بهترین مردم کسى است که اگر او را به خشم آورند، بردبارى نماید و چنانچه به او ظلم شود، ببخشاید و چون به او بدى شود، خوبى کند.
غررالحکم، ج۳، ص ۴۳۰، ح ۵۰۰۰
حدیث (۳۱) امام صادق علیه السلام :
اَلحِلمُ سِراجُ اللّهِ… وَالحِلمُ یَدورُ عَلى خَمسَهِ أَوجُهٍ: أَن یَکونَ عَزیزا فَیَذِلَّ أَو یَکونَ صادِقا فَیُتَّهَمَ أَو یَدعُوَ إِلَى الحَقِّ فَیُستَخَفَّ بِهِ أَو أَن یُؤذى بِلا جُرمٍ أَو أَن یُطالِبَ بِالحَقِّ وَیُخالِفوهُ فیهِ، فَإِن آتَیتَ کُلاًّ مِنها حَقَّهُ فَقَد اَصَبتَ… ؛
بردبارى چراغ خداست… پنج چیز است که بردبارى مىطلبد: شخص عزیز باشد و خوار شود، راستگو باشد و نسبت ناروا داده شود، به حق دعوت کند و سبکش بشمارند، بىگناه باشد و اذیت شود، حقطلبى کند و با او مخالفت کنند. اگر در هر پنج مورد، به حق رفتار کنى، بردبار هستى… .
بحارالأنوار، ج ۷۱، ص ۴۲۲، ح۶۱
حدیث (۳۲) امام على علیه السلام :
اِحتَمِل ما یَمُرُّ عَلَیکَ فَاِنَّ الحتِمالَ سِترُ العُیوبِ وَ اِنَّ العاقِلَ نِصفُهُ اِحتِمالٌ وَ نِصفُهُ تَغافُلٌ؛
در برابر آنچه بر تو مىگذرد، بردبار باش، زیرا بردبارى، عیبها را مىپوشاند. به راستى که نیمى از عقل، بردبارى و نیمه دیگرش خود را به غفلت زدن است.
غررالحکم، ح ۲۳۷۸
حدیث (۳۳) امام على علیه السلام :
اَلصَّبرُ فِى المورِ بِمَنزِلَهِ الرَّأسِ مِنَ الجَسَدِ، فَاِذا فارَقَ الرَّأسُ الجَسَدَ فَسَدَ الجَسَدُ وَ اِذا فارَقَ الصَّبرُ المورَ فَسَدَتِ المورُ؛
نقش صبر در کارها همانند نقش سر در بدن است؛ همچنان که اگر سر از بدن جدا شود، بدن از بین مىرود، صبر نیز هرگاه همراه کارها نباشد، کارها تباه مىگردند.
کافى، ج ۲، ص ۹۰، ح ۹
حدیث (۳۴) پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله :
اَطعِمُوا المَرأَهَ فى شَهرِها الَّذى تَلِدُ فیهِ التَّمرَ فَاِنَّ وَلَدَها یَکونُ حَلیما نَقیّا ؛
به زن، در ماهى که زایمان کرده ، خرما بدهید ، چرا که فرزند او بردبار و پاک مىشود.
مکارم الأخلاق ، ص ۱۶۹
حدیث (۳۵) پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله :
ثَلاثٌ مَن لَم تَکُن فیهِ فَلَیسَ مِنّى وَ لا مِنَ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ. قیلَ: یا رَسولَ اللّهِ، وَ ما هُنَّ؟ قالَ: حِلمٌ یَرُدُّ بِهِ جَهلَ الجاهِلِ وَ حُسنُ خُلقٍ یَعیشُ بِهِ فِى النّاسِ وَ وَرَعٌ یَحجُزُهُ عَن مَعاصِى اللّهِ عَزَّوَجَلَّ؛
سه چیز است که هر کس نداشته باشد نه از من است و نه از خداى عزّوجلّ. عرض شد: اى رسول خدا! آنها کدامند؟ فرمودند: بردبارى که به وسیله آن جهالت نادان را دفع کند، اخلاق خوش که با آن در میان مردم زندگى کند و پارسایى که او را از نافرمانى خدا باز دارد.
خصال، ص ۱۴۵، ح ۱۷۲
حدیث (۳۶) امام صادق علیه السلام :
کَمالُ الدَبِ وَالمُروءَهِ سَبعُ خِصالٍ : اَلعَقلُ وَ الحِلمُ ، وَالصَّبرُ ، وَالرِّفقُ ، وَالصَّمتُ ، وَحُسنُ الخُلقِ وَ المُداراهُ؛
کمال ادب و مروت در هفت چیز است: عقل، بردبارى، صبر، ملایمت، سکوت، خوشاخلاقى و مدارا.
بحار الأنوار ، ج ۸۴ ، ص ۳۲۵، ح ۱۴
حدیث (۳۷) امام على علیه السلام :
اِنَّکَ مُقَوَّمٌ بِاَدَبِکَ فَزَیِّنهُ بِالحِلمِ؛
تو با ادبت ارزشگذارى مىشوى، پس آن را با بردبارى زینت بخش.
مشکاه الأنوار، ص ۲۳۹، ح ۶۸۹
حدیث (۳۸) پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله :
اَلعَدلُ حَسَنٌ وَلکِن فِى المَراءِ اَحسَنُ، وَ السَّخاءُ حَسَنٌ وَلکِن فِى الغنیاءِ اَحسَنُ، اَلوَرَعُ حَسَنٌ وَلکِن فِى العُلَماءِ اَحسَنُ، اَلصَّبرُ حَسَنٌ وَلکِن فِى الفُقَراءِ اَحسَنُ، اَلتَّوبَهُ حَسَنٌ وَلکِن فِى الشَّبابِ اَحسَنُ، اَلحَیاءُ حَسَنٌ وَلکِن فِى النِّساءِ اَحسَنُ؛
عدالت نیکو است اما از دولتمردان نیکوتر، سخاوت نیکو است اما از ثروتمندان نیکوتر؛ تقوا نیکو است اما از علما نیکوتر؛ صبر نیکو است اما از فقرا نیکوتر، توبه نیکو است اما از جوانان نیکوتر و حیا نیکو است اما از زنان نیکوتر.
نهج الفصاحه، ح ۲۰۰۶
حدیث (۳۹) امام صادق علیه السلام :
ایّاکَ وَ خَصلَتَینِ: اَلضَّجَرَ وَ الکَسَلَ، فَاِنَّکَ اِن ضَجِرتَ لَم تَصبِر عَلى حَقٍّ وَ اِن کَسِلتَ لَم تُؤَدِّ حَقّا؛
از دو خصلت بپرهیز: بىحوصلگى و تنبلى، زیرا اگر کمحوصله باشى بر حق شکیبایى نکنى و اگر سست و تنبل باشى حقّى را ادا نکنى.
امالى صدوق، ص ۶۳۶
حدیث (۴۰) پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله :
ألا اُخبِرُکُم بِاَشبَهِکُم بى؟ قَالوا: بَلى یا رَسولَ اللّهِ. قالَ: اَحسَنُکُم خُلقا وَ اَلیَنُکُم کَنَفا وَ اَبَرُّکُم بِقَرَابَتِهِ وَ اَشَدُّکُم حُبّا لاِِخوانِهِ فى دینِهِ وَ اَصبَرُکُم عَلَى الحَقِّ وَ اَکظَمُکُم لِلغَیظِ وَ اَحسَنُکُم عَفوا وَ اَشَدُّکُم مِن نَفسِهِ اِنصافا فِى الرِّضا وَ الغَضَبِ؛
آیا شما را از شبیه ترینتان به خودم با خبر نسازم؟ گفتند: آرى اى رسول خدا! فرمودند: هر کس خوش اخلاقتر، نرمخوتر، به خویشانش نیکوکارتر، نسبت به برادران دینىاش دوستدارتر، بر حق شکیباتر، خشم را فروخورندهتر و با گذشتتر و در خرسندى و خشم با انصاف تر باشد.
کافى، ج ۲، ص ۲۴۰، ح ۳۵
حدیث (۴۱) پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله :
خَمسٌ مِن سُنَنِ المُرسَلینَ: لحَیاءُ وَ الحِلمُ وَ الحِجامَهُ وَ السِّواکُ وَ التَّعَطُّرُ؛
پنج چیز از سنت پیغمبران است: حیا، بردبارى، حجامت کردن، و مسواک و عطر زدن.
نهج الفصاحه، ح ۱۴۶۳
حدیث (۴۲) ابن شهر آشوب :
کانَ النَّبىّ اکرم صلی الله علیه و آله قَبلَ المَبعَثِ مَوصوفا بِعِشرینَ خَصلَهً مِن خِصالِ الاَنبیاءِ لَوِ انفَرَدَ واحِدٌ بِاَحَدِها لَدَلَّ عَلى جَلالِهِ فَکَیفَ مَنِ اجتَمَعَت فیهِ؟! کانَ نَبیّا اَمینا، صادِقا، حاذِقا، اَصیلاً، نَبیلاً، مَکینا، فَصیحا، عاقِلاً، فاضِلاً، عابِدا، زاهِدا، سَخیا، کمیا، قانِعا، مُتَواضِعا، حَلیما، رَحیما، غَیورا، صَبورا، مُوافِقا، مُرافِقا، لَمیُخالِط مُنَجِّما وَ لا کاهِنا و لا عَیافا؛
رسول اکرم اکرم صلی الله علیه و آله پیش از مبعوث شدن، بیست خصلت از خصلتهاى پیامبران را دارا بودند، که اگر کسى یکى از آنها را داشته باشد، دلیل عظمت اوست؛ چه رسد به کسى که همه آنها را دارا باشد، آن حضرت پیامبرى امین، راستگو، ماهر، اصیل، شریف، استوار، سخنور، عاقل، با فضیلت، عابد، زاهد، سخاوتمند، دلیر و با شهامت، قانع، متواضع، بردبار، مهربان، غیرتمند، صبور، سازگار، و نرمخو بودند و با هیچ منجّم (قائل به تأثیر ستارگان)، غیبگو و پیشگویى همنشین نبودند.
المناقب لابن شهر آشوب، ج ۱، ص ۱۲۳
حدیث (۴۳) امام حسن عسکری علیه السلام :
الجَهلُ خَصمٌ، وَالحِلمُ حُکمٌ.
نادانى دشمن است و بردبارى حکمرانى است.
خرد گرایى، ص ۲۶۸، ح ۸۳۳
حدیث (۴۴) امام حسن علیه السلام:
اَلخَیرُ الَّذِی لا شَرَّ فِیهِ، اَلشُّکرُ مَعَ النِّعمَه وَ الصَّبرُ عَلَی النّازِلَه؛
خیری که هیچ شری در آن نیست ، شکر بر نعمت و صبر بر مصیبت ناگوار است .
تحف العقول، ص ۲۳۷
حدیث (۴۵) امام علی علیه السلام:
لا یَعدَمُ الصَبورُ الظَّفَرَ و اِن طالَ بِهِ الزَّمان؛
شخص صبور پیروزی را از دست نمی دهد و عاقبت به پیروزی می رسد اگر چه زمانی طولانی بر او بگذرد.
جهاد النفس، ح۲۵۱
حدیث(۴۶) امام علی علیه السلام:
مَن لَم یُنجهِ الصَّبرُ أهلَکَهُ الجَزَعُ؛
کسی که صبر وی را نجات نبخشد، جزع و بی تابی وی را از پای در می آورد.
جهادالنفس، ح۲۵۲
حدیث(۴۷) امام علی علیه السلام:
ألحِلمُ وَ ألاناهَ تَوأمانِ تُنتِجُهَما عُلو الهِمَّهِ.
بردباری و وقار دو همزادند که از بلندی همّت زاده می شوند.
بحارالانوار ج۶۸ ص۴۲
حدیث (۴۸) امام محمد باقر علیه السلام :
ما شیبَ شیءٌ بشیءٍ اَحسن مِن حِلمٍ بعلمٍ؛
چیزی با چیزی نیامیخته است که بهتر از حلم با علم باشد.
(بحارالانوار ، دار احیاء التراث العربی ، ج ۷۵ ، ص ۱۷۲ )
حدیث (۴۹) امام صادق علیه السلام :
فى قول الله عزوجل: «واستعینوا بالصبر و الصلوه» قال: الصبر الصوم؛
خداوند عزو جل که فرموده است: از صبر و نماز کمک بگیرید، صبر، روزه است.
(وسائل الشیعه، ج ۷ ص ۲۹۸، ح ۳)