دکتر مریم ملکی: زونا چیست؟ علائم زونا و درمان زونا
دکتر مریم ملکی: زونا چیست؟ علائم زونا و درمان زونا
همه چیز درباره بیماری زونا
بیماری زونا به آبله‌مرغان بالغین شهرت دارد. این بیماری به‌طورمعمول در افرادی رخ می‌دهد که سابقه این بیماری را در سال‌های گذشته داشته‌اند یا این‌که ویروس زونا را به‌صورت نهفته در خود جای داده‌اند که عامل مولد آن شبیه ویروس آبله‌مرغان است. تاول‌های منطقه‌ای یا زونا، تاول‌های کوچکی هستند که جنب یکدیگر در منطقه یک عصب محیطی و در امتداد مسیر آن پدید می‌آیند و با درد و سوزش همراه هستند. ویروس زونا با ویروس آبله و آبله‌مرغان از یک گروه است. زونا می‌تواند در هر سنی رخ دهد؛ اما در افراد بالای ۵۰ سال شایع‌تر است. بیماری زونا به‌دلیل فعال‌شدن مجدد ویروس «واریسلازوستر» است که در دوران کودکی بیماری آبله‌مرغان را در فرد سبب شده است. این ویروس در سیستم عصبی بدن پنهان و هنگامی که سیستم ایمنی تضعیف می‌شود خود را به‌شکل بیماری زونا نمایان می‌کند. ویروس «واریسلازوستر» جزء خانواده ویروس‌های «هرپس» که تبخال را ایجاد می‌کند، است. لغت زوستر به‌معنی تسمه یا کمربند است. در بیماری زونا درد شدید و سوزنده‌ای به‌صورت ثابت در طول یک مسیر عصبی حس و تاول‌های قرمزی چند روز بعد در محل درد ظاهر می‌شود که رنگ تاول‌ها کم‌کم به‌تیرگی می‌گراید.
علائم شایع بیماری زونا
تاول‌های قرمز و دردناک که امکان دارد در هر جایی از بدن به‌وجود آیند، علامت شایع زونا هستند. این تاول‌ها چهار تا پنج روز پس از آغاز علائم اولیه ظاهر می‌شوند. تاول‌ها به‌طورمعمول روی یک نوار پهن پوست در امتداد مسیر رشته‌های عصبی حسی در ناحیه خاصی از پوست پدید می‌آیند.
تاول‌ها را غالبا می‌توان در ناحیه قفسه سینه دید که البته تنها در یک طرف بدن گسترش می‌یابند. از علائم شایع این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1. تب و لرز خفیف؛ ۲. احساس کسالت؛ ۳. تهوع، دل‌پیچه یا اسهال خفیف؛ ۴. درد روی قفسه سینه، صورت، یا درد سوزشی در پوست شکم بر حسب ناحیه‌ای که گرفتار شده است.
عوامل افزایش‌دهنده خطر
1. سن بالای ۵۰ سال؛ ۲. استرس؛ ۳. وجود یک بیماری که باعث کاهش مقاومت بدن شده باشد؛
4. استفاده از داروهای سرکوب‌کننده ایمنی یا ضد سرطان؛ ۵. جراحی یا تاباندن اشعه به نخاع؛
6. لوسمی یا لنفوم.
پیشگیری از زونا
درحال‌حاضر نمی‌توان از زونا پیشگیری به‌عمل آورد. واکسن‌های تحقیقاتی که برای پیشگیری از آبله‌مرغان در حال آزمایش هستند، نتوانسته‌اند جلوی زونا را بگیرند؛ البته فرد با یک‌بار گرفتن زونا، تا آخر عمر در برابر آن ایمن خواهد بود؛ مگر در موارد نادر.
عوارض احتمالی
1. عفونت باکتریایی ثانویه در تاول‌های زونا؛ ۲. درد مزمن؛ به‌خصوص در سالمندان که تا ماه‌ها یا سال‌ها در مسیر رشته‌های حسی محل قبلی وجود تاول‌ها باقی می‌ماند؛ ۳. زخم قرنیه؛ ۴. عفونت دستگاه عصبی مرکزی. تشخیص به‌طورمعمول تا زمان بروز بثور پوستی امکان‌پذیر نیست. قبل از آن، علائم ممکن است شبیه آپاندیسیت، جمع‌شدن مایع دور ریه یا سایر بیماری‌ها باشند؛ درضمن به‌ندرت آزمایش خون، کشت مایع تاول ها و نمونه برداری از پوست انجام می‌شود.
درمان زونا
هدف اصلی درمان عبارت است از تخفیف خارش و درد تا حد امکان که برای این‌کار به‌طورمعمول از داروهای مالیدنی و خوراکی استفاده می‌شود. دردی که پس از پاک‌شدن تاول‌ها باقی می‌ماند خیلی مشکل می‌توان درمان کرد و متأسفانه هیچ راه قطعی برای درمان آن وجود ندارد.
1. در وان آبی بخوابید که به آن نشاسته ذرت یا پودر جو دوسر اضافه شده باشد.
2. سایر روش‌های کاهش درد نیز مطرح هستند؛ اما تأثیر هیچ‌کدام به‌طور قطعی اثبات نشده است. این روش‌ها عبارت هستند از: تحریک یا مالش متناوب، استفاده از جریان الکتریکی در پوست، اسپری سرد و قطع رشته‌های عصبی یا جراحی.
برای بهبودی سریع‌تر اقدامات زیر را انجام دهید:
1. مسکن مصرف کنید: به‌عنوان مسکن به‌جای آسپیرین از استامینوفن استفاده کنید. به این صورت که هر چهار ساعت دو عدد قرص استامینوفن را میل کنید.
2. با مصرف ویتامین‌ها بدن را تقویت کنید: چنانچه مقدار بالای ویتامین ث و ب‌کمپلکس مصرف شود، سیستم ایمنی بدن تقویت خواهد شد. مصرف روزانه ۲۰۰۰ میلی‌گرم ویتامین ث کفایت می‌کند؛ همچنین خوردن روزانه دو عدد قرص ویتامین ب‌کمپلکس یا یک عدد کپسول مولتی‌ویتامین مینرال کافی است؛ البته در این موارد حتما باید نظر پزشک معالج خود را جویا شوید.
با تاول‌ها چه کار باید کرد؟
پس از بروز تاول‌ها برای تسکین درد بهتر است به نکات زیر توجه کرد:
1. تاول‌ها را دستکاری نکنید: چنانچه مقدار زیادی کرم و پماد روی پوست بمالید با تحریک پوست سبب تاخیر در بهبودی خواهید شد؛ بنابراین بهتر است تاول‌ها را دستکاری نکنید.
2. از پوشش مرطوب استفاده کنید: حوله‌ای را در آب سرد فرو برید و بعد از آبکشی روی ناحیه صدمه‌دیده قرار دهید. هر چه آب خنک‌تر باشد احساس بهتری خواهید داشت. تاثیر این عمل مانند قراردادن یخ روی پوست سوخته‌شده است. به این دلیل بهتر است از رسیدن گرما به پوست آسیب‌دیده نیز جلوگیری کنید.
3. عفونت روی تاول را با آب اکسیژنه بشویید: اگر تاول‌ها عفونی شده‌اند بهتر است روی آن‌ها را با محلول آب اکسیژنه شش‌درصد ضدعفونی کنید یا آن‌که از پمادهای آنتی‌بیوتیک نظیر «جنتامایسین» استفاده کنید.
بیماری زونا چند روز طول می‌کشد؟
جوش و تاول‌های زونا در مدت هفت تا ده روز بهبود می‌یابند؛ ولی دو تا چهار هفته طول می‌کشد تا به‌طورکامل محل آن‌ها ناپدید شود. در بسیاری، اثری از این تاول‌ها نمی‌ماند؛ اما در بعضی جای آن‌ها همچنان به‌صورت گودی باقی می‌ماند.
چه کسانی در معرض ابتلا به زونا هستند؟
هر کسی که به آبله مبتلا شده باشد، مجدد در خطر ابتلا به زونا قرار دارد؛ اما احتمال این خطر با افزایش سن بیشتر می‌شود و این احتمال درافراد بالای ۶۰ سال، ده‌برابر بیشتر از دیگران است.
عوامل موثر دیگر عبارتند از:
بعضی از داروهای سرطان، داروهای آستروئیدی، در معرض استرس و فشار طولانی‌مدت بودن، تضعیف سیستم ایمنی بدن در اثر ایدز یا سرطان و کلا به هردلیلی که سیستم ایمنی بدن دچار ضعف شود.
آیا بیماری زونا مسری است؟
بله؛ اما نه از راهی که شما فکر می‌کنید! زونا باعث بروز زونا در افراد دیگر نمی‌شود؛ ولی ممکن است باعث ابتلای یک کودک به آبله شود؛ همچنین اشخاصی که واکسینه شده‌اند یا اصلا مبتلا به آبله نبوده‌اند، در اثر تماس مستقیم با تاول‌های بازشده یک بیمار، احتمال دارد بیماری به آن‌ها هم سرایت کند؛ بنابراین فرد بیمار همواره باید تاول‌ها را بپوشاند و تا بهبودی کامل از تماس با افراد دیگر به‌ویژه نوزادان و زنان بارداری که قبلا واکسن نزده‌اند یا دچار آبله نشده‌اند،
پرهیز کند.
آیا زونا به دردهای مزمن منجر می‌شود؟
در برخی از بیماران کهنسال، درد حتی ماه‌ها و سال‌ها پس از بهبودی تاول‌ها باقی می‌ماند. این درد که ناشی از صدمه‌دیدن عصب‌های منتهی به پوست است، به نورالژیای پس از بهبودی معروف است. برخی هم به خارش مزمن در ناحیه مبتلا به زونا، دچار می‌شوند. در وضعیت‌های حاد و شدید، خارش و درد ممکن است به اختلال در خواب، کاهش وزن یا افسردگی هم منجر شوند.
