آتروفی واژن چیست؟
آتروفی واژن شرایطی است که در آن دیواره‌های واژن به مرور زمان نازک، ضعیف و دچار التهاب می‌شوند. این مسئله به‌دلیل کاهش هورمون استروژن در بدن رخ می‌دهد؛ حالتی که معمولاً در دوران یائسگی یا پس از آن اتفاق می‌افتد. استروژن مسئول حفظ نرمی و انعطاف‌پذیری بافت واژن است؛ بنابراین کاهش این هورمون منجر به خشکی و نازکی در این ناحیه می‌شود. خبر خوب این است که این مشکل قابل درمان است و روش‌های مختلفی برای کنترل آن وجود دارد.
نشانه‌های آتروفی واژن
علائم ابتدایی که ممکن است به آتروفی واژن مربوط باشند، شامل موارد زیر هستند:
- خشکی و سوزش در واژن
- خارش در ناحیه تناسلی
- ترشحات غیرعادی
- ابتلا به عفونت‌های قارچی
- سوزش هنگام ادرار
- تکرر ادرار
- بی‌اختیاری ادرار
- عفونت در دستگاه ادراری
- احساس درد یا خونریزی هنگام یا پس از رابطه جنسی
- کاهش ترشحات روان‌کننده طبیعی واژن در حین رابطه
در بیشتر موارد، خشکی واژن نخستین علامتی است که مشاهده می‌شود و غالب زنان پس از یائسگی آن را تجربه می‌کنند. البته برخی از زنان ممکن است پیش از یائسگی (دوره پیش‌یائسگی) نیز به این عارضه دچار شوند. بروز هم‌زمان آتروفی واژن و اختلالات دستگاه ادراری در زنان، با عنوان “سندروم ادراری-تناسلی یائسگی” نیز شناخته می‌شود
دلایل اصلی بروز آتروفی واژن
علت اصلی ایجاد این وضعیت، کاهش میزان ترشح هورمون استروژن از تخمدان‌هاست. بیش از ۸۵ درصد زنان پس از یائسگی دچار آن می‌شوند. با این حال، عوامل دیگری نیز می‌توانند موجب کاهش سطح استروژن در بدن شوند. جدول زیر این عوامل را دسته‌بندی کرده است:
| علت کاهش استروژن | توضیح کوتاه |
| شیردهی | کاهش طبیعی استروژن در دوران شیردهی |
| مصرف داروهای ضد استروژن | داروهایی که فعالیت استروژن را مهار می‌کنند |
| برخی از قرص‌های ضد بارداری | اختلال در تنظیم هورمونی |
| جراحی و برداشتن تخمدان‌ها | حذف منبع اصلی ترشح استروژن |
| شیمی‌درمانی | آسیب به عملکرد طبیعی تخمدان‌ها |
| پرتو درمانی در ناحیه لگن | آسیب به بافت‌های اطراف دستگاه تناسلی |
| هورمون‌درمانی برای سرطان سینه | سرکوب ترشح یا عملکرد استروژن |
نکته: فعالیت جنسی منظم می‌تواند به حفظ سلامت و جوانی بافت واژن کمک کند.
تشخیص آتروفی واژن چگونه انجام می‌شود؟
اگر دچار خشکی، درد، سوزش، خارش یا ترشحات غیرعادی شده‌اید، باید در اولین فرصت به پزشک متخصص مراجعه کنید. خجالت در مطرح کردن این مشکلات جایگاهی ندارد، زیرا تشخیص دقیق نیازمند اطلاعات کامل از وضعیت بیمار است.
پزشک ممکن است درباره سابقه پزشکی، داروهای مصرفی و چرخه قاعدگی شما پرسش‌هایی مطرح کند. همچنین گاهی پرسش درباره محصولات آرایشی و بهداشتی نیز ممکن است، زیرا برخی مواد این محصولات به خشک شدن بافت واژن منجر می‌شوند.
جدول تشخیص آتروفی
| نوع آزمایش | کاربرد و اهمیت |
| معاینه لگن | بررسی وضعیت فیزیکی واژن و دستگاه تناسلی؛ تشخیص علائم خشکی، نازکی یا التهاب واژن |
| تست پاپ اسمیر | ارزیابی تغییرات سلولی دهانه رحم؛ بررسی شدت آتروفی و احتمال سرطان دهانه رحم |
| بررسی اسیدیته واژن | سنجش pH واژن برای تشخیص تغییرات محیطی ناشی از کاهش استروژن |
| آزمایش خون | بررسی سطح هورمون‌ها مانند استروژن؛ رد سایر اختلالات مرتبط |
| آزمایش ادرار | تشخیص عفونت‌های ادراری که ممکن است همراه با آتروفی وجود داشته باشند |
راه‌های درمان آتروفی واژن
بسته به شدت علائم، پزشک ممکن است از درمان‌های مختلفی برای بهبود شرایط استفاده کند. این درمان‌ها ممکن است برای کاهش علائم یا برطرف کردن عامل زمینه‌ای تجویز شوند.
روش‌های درمان شامل موارد زیر هستند:
جدول: روش‌های درمان آتروفی واژن
| روش درمان | توضیحات |
| مرطوب‌کننده‌ها و روان‌کننده‌های بر پایه آب | کاهش خشکی و ناراحتی واژن؛ مناسب برای استفاده روزمره و هنگام رابطه جنسی |
| هورمون‌درمانی (خوراکی یا موضعی) | افزایش سطح استروژن برای بهبود بافت واژن و کاهش علائم آتروفی |
| درمان با لیزر | روش کم‌تهاجمی و نسبتاً پایدار؛ بهبود بافت واژن با استفاده از تکنولوژی‌های نوین |
سخن آخر
کاهش سطح استروژن منجر به ضعف و خشکی در بافت واژن می‌شود. این مسئله می‌تواند زندگی روزمره و روابط جنسی زنان را تحت‌تأثیر قرار دهد. درمان‌ها بسته به شرایط هر فرد متفاوت هستند، اما مراجعه سریع به متخصص زنان در صورت مشاهده علائم، می‌تواند فرآیند درمان را ساده‌تر و مؤثرتر کند.
