چند درجه سوء تفاهم زیر سقف دودی / بررسی معضلات عاطفی در زیر سقف دودی
چند درجه سوء تفاهم زیر سقف دودی / بررسی معضلات عاطفی در زیر سقف دودی
چند درجه سوء تفاهم زیر سقف دودی / بررسی معضلات عاطفی در زیر سقف دودی
فیلم سینمایی «زیر سقف دودی» به کارگردانی و تهیه کنندگی پوران درخشنده آسیبهای عاطفی را در مقیاس آگاهی مؤلف و از دید روانشناختی ایده آل، بررسی کرده است؛ اما آنچه این معضلات را به یک باور شکوهمند در حکم فرمایی مخاطب علیه داستان به خطی مشی قابل استناد تبدیل کرده است، بازیهای غیر قابل باور و اغراق شده از زاویه دید کارگردان در آن است. از ابتداییترین شکل سینمایی یک داستان، این چالش بین مخاطب و مؤلف وجود دارد که آیا آنچه را که مؤلف میگوید مخاطب میتواند هضم کند یا خیر؟ به همین دلیل هنگامی که سخن از ماهیت روایت در چنین داستانهایی به زبان می آوریم نمیتوانیم به طور قطع از شکل واقعی روابط احساسی میان دو پارتنر صحبت کنیم؛ چرا که در این زمینه هیچ منطق استدلالی متقنی وجود ندارد.
چند درجه سوء تفاهم زیر سقف دودی / بررسی معضلات عاطفی در زیر سقف دودی
*متنهایی برای هیچ
طلاق عاطفی، یک مفهوم استدلالی غیر قابل اثبات است؛ چراکه هنگامی که دو انسان میپذیرند در کنار یکدیگر زندگی مشترک داشته باشند، از دید جامعه موجودیت آنها به اشتراک گذاشته میشود. این اشتراک موجود در سکانسهای فیلم زیر سقف دودی به خوبی به تصویر کشیده شده است و این قابلیت بالای پوران درخشنده را در قامت یک راوی توانمند به رخ رقیبان میکشد؛ اما چنین تصویر پردازی شکوهمندی نیازمند چند بازیگر ناشناس است؛ چراکه ما قدرت جذابیت فیلم را بر دوش مریلا زارعی یا فرهاد اصلانی میبینیم یا حتی اینگونه میپنداریم سینما مدیون چهرههای سینمایی است نه روایت در آن. به همین منظور متنهایی که برای گفت و گو در فیلمنامه انتخاب میشوند باید متنهایی باشند که بازیگر را دچار چالش کنند؛ ما به وضوح در این فیلم میبینیم که دیالوگهای شکل شعاری خود را پشت پرده زبان شناسی راوی پنهان میکنند و از آنچه باید باشند ثقیلتر شنیده میشوند. همین امر موجب کاهش برقراری ارتباط میان فیلم و مخاطب خواهد شد.
چند درجه سوء تفاهم زیر سقف دودی / بررسی معضلات عاطفی در زیر سقف دودی
*میزان سن
اما پوران درخشنده همانطور که در فیلم «هیس» قابلیتهای روانکاوی بصری خود را به تصویر کشید، در این فیلم نیز با به کارگیری رنگهای گرم و هیجان برانگیز و در بعضی از حالات خنثی، به خوبی آمیزهای از رنگ و روایت را در فیلم به اشتراک میگذارد. این همنوایی رنگ و روایت پدیدهای به نام هرمنوتیک را در هنر ایجاد میکند. هرمنوتیک به معنای هم اندیشی مخاطب و مؤلف است؛ از همین رو این پدیده مهم در قامت اندیشه سینما بسیار میتواند بیننده را به زیر متن و مقصود از روایت نزدیک کند. از سویی دیگر بیننده با لحاظ کردن کدهایی که در ابتدای داستان از فیلم برداشت کرده است میتواند انتهای آن را پیش بینی کند؛ مهمترین نیاز برای پیگیری یک داستان سینمایی انباشت کدهای تجربی در ابتدای روایت است که به خوبی این کدها در زیر سقف دودی خانهای در کوچهای بی نام جاسازی شدهاند. میزان سن به همان اندازه به مخاطب فیلم کد میدهد که داستان جای عرض اندام برای او در نظر گرفته است، به همین دلیل باید اعتراف کرد که میزان سن به مراتب بیشتر و بهتر از فیلمنامه به اجرا گذاشته شده است.
*یک سوء تفاهم عاطفی
اما باید با خودمان رو راست باشیم و به اختصار فیلمنامه ای را به چالش دعوت کنیم که از هر نظر دراماتیک دارای بنمایههای سست و کم فروغ است. این فیلمنامه بر اساس یک اتفاق احساسی کل مجموعه منطقی روایت را پایمال میکند. داستان باید همزمان در دو جبهه منطق و احساس به خوبی عرض اندام کند و هر دو المان را با یک نگاه در تقسیم بندی کند. به مراتب و بارها و بارها میبینیم که قصه به میزانی عاطفی روایت میشود که مخاطب دچار هیجانات احساسی خواهد شد و به اندازهای با منطق روایی پیش میرود که از شکل ساختار گونه ابتدایی خود خارج میشود. مؤلف باید به قرار دادی که در ابتدا با بیننده خود میبندد، پایبند باشد به همین منظور باید مثالی زد و گفت: وقتی ما میخواهیم در امری هر چند با پرداختی پایین با دیگری شریک شویم به او تا انتهای عمر اعتماد نمیکنیم و هر ساله قرار داد را تمدید میکنیم به همین منظور چنین قراردادی باید چندین بار در فیلم با قرار داد روایی با مخاطب تمدید شود تا مخاطب بتواند با اعتماد کامل نتیجه گیری داستان را بپذیرد. باید به نسل فردای جامعه فرصت بروز احساسات عاطفی داده شود چرا که در غیر این صورت این نسل برای هیچ استعداد دیگری فرصت بروز در جامعه نمیبیند.
چند درجه سوء تفاهم زیر سقف دودی / بررسی معضلات عاطفی در زیر سقف دودی
نویسنده : علی رفیعی وردنجانی