نقد کتاب جامعه شناسی خودکامگی
خلاصه کتاب جامعه شناسی خودکامگی
«علی رضاقلی» مولف کتاب با تحلیل جامعه‌شناختی ضحاک، گریزی به تفکر ایرانیان نسبت به ساختار نظام سیاسی-اجتماعی‌شان می‌زند و باورهای مردم را با همه مشخصه‌ها و نقاط ضعف و قوتش، به چالش می‌کشد تا به معرفی سلسله علل اخلاقی و مادی که زمینه‌ساز نظام سیاسی-اجتماعی و دیرپایی و ماندگاری خودکامگی در همین ساختار است بپردازد؛ همچنین موانع عدم تحقق یک نظام سیاسی-آرمانی را برمی شمارد. مهم‌ترین مطالبی که بیشترین سهم را در بررسی به خود اختصاص داده است از قرار زیر است:
۱- معرفی ایران به‌عنوان کشوری با نظام قبیله‌ای و میلیتاریزه و تفاوت قائل‌شدن بین دیکتاتوری مطلق و قانونمند.
۲- اشاره به فقدان تجربه‌پذیری از تاریخ گذشته و برخورد منطقی با گذشته؛ به این دلیل‌که همیشه ویژگی مسئولیت‌ناپذیری خود را به دست‌های نامرئی می‌سپارد.
۳- عدم تمایز بین قوانین طبیعی و قوانین اجتماعی در نظام قبیله‌ای و لایتغیربودن قوانین اجتماعی و عدم اصلاح قوانین و خرافه‌گرایی.
۴- جبرگرایی و تکیه بیش از حد بر سرنوشت و تقدیر، ضمنِ داشتن روحیه قضا و قدری به‌عنوان عاملی تاثیرگذار بر بیشتر معادله‌های زندگی که با ترک مسئولیت، تعقل و یأس ناشی از آن همراه است.
۵- فقدان نهادهای تحدید کننده قدرت در نظام‌های سیاسی که منجر به پرورش ناگزیر دیکتاتوری می‌شود.
۶- تمایز بین «مبارزه در رژیم» و «مبارزه با رژیم» که ثمره اولی، حکومت‌هایی است با قدرت محدود و حاصل دومی، شخصی‌شدن قدرت و حرکت ساختار از قدرت به فساد است.
۷- بررسی عامل رهبری به‌عنوان یک کنش جمعی، نه شخصی.
۸- معرفی جامعه به‌عنوان مجموعه‌ای از کنش‌ها و واکنش‌ها که مطابق الگوهای رفتار اجتماعی و به‌مرور شکل می‌گیرد.
۹- بیان ویژگی‌های سپاهی‌گری در نظام سیاسی ایران که از ساختار قبیله‌ای برخوردار است.
۱۰- فقدان ساز و کار مناسب در سلسله مراتب ساختار سیاسی در ایران که هرج و مرج‌طلبی و ناامنی ازمشخصه‌های بارز آن است.
۱۱- بررسی نقش موبدان و قشر قدرتمند مذهبی در ساختار قدرت.
۱۲- معرفی عامل زور به‌عنوان تنها عامل مؤثر در حکومت.
۱۳- نقش نظریه‌پردازان سیاسی در ایجاد حکومت مطلقه.
۱۴- بررسی علل غارت و مصادره و تقسیم‌بندی پدیده تاراج‌گری به دو دسته غارت دولتی و مردمی که بخش لاینفک ساختار قبیله‌ای در جامعه ماست و تاثیرهای زیان‌بخش آن در جامعه.
۱۵- اشاره به همکاری رجال ایرانی با بیگانگان و عدم استقامت و تسلیم پذیری مردم در برابر آنان.
۱۶- عدم معرفی جرم به‌عنوان یک پدیده اجتماعی و برخورد فردی و انتقام‌جویانه با پدیده جرم در جوامع قبیله‌ای.
۱۷- بررسی نظام قضایی و نظام حقوقی در ساختار دیکتاتوری.
۱۸- در نهایت تحلیل زندگی خانقاهی صوفیان و تأثیر آنان بر جامعه.
نویسنده : پرند احراری