نقش داروهای ضدبارداری در تشدید حملات تشنجی

صرع به‌عنوان اختلال ناگهانی در فعالیت الکتریکی مغز شناخته می‌شود که این اختلال باعث نشانه‌های بالینی مختلفی شده اما معمولاً درجاتی از اختلال هوشیاری همراه علائم است. یکی از انواع مهم صرع نوع صرع بزرگ آن بوده که شامل حرکات تونیک-کلونیک در عضلات است. انواع دیگر صرع از نوع صرع کوچک، موضعی ساده، موضعی پیچیده و … است. صرع در زنان و مردان دارای مشترکات زیادی است اما با توجه به تفاوت‌های ساختاری در سیستم بدنی زنان یکسری ویژگی‌های اختصاصی مهم در این زمینه وجود دارد که به‌ اختصار به آنها اشاره می‌شود:

در زنان یک نکته مهم تغییرات هورمونی زنانه در طول سیکل ماهیانه است. در اول سیکل در هنگام شروع پریود هورمون‌های زنانه شامل استروژن و پروژسترون در حداقل میزان هستند. به‌تدریج استروژن افزایش‌ یافته و در میانه سیکل به حداکثر می‌رسد. از این به بعد پروژسترون شروع به افزایش کرده و استروژن کم می‌شود تا مجدد که این سیکل تکرار شود.

در تحقیقات انجام‌شده هورمون‌های زنانه نقش مهمی در بروز و تشدید و یا حتی کاهش حملات در صرع‌ دارند. هورمون استروژن افزایش‌دهنده صرع بوده و پروژسترون کاهش‌دهنده حملات است و به‌ این‌ علت در میانه سیکل که استروژن حداکثر میزان را دارد حملات تشنج تشدید می‌شود. همچنین در موقع شروع پریود به علت نبود اثر محافظتی پروژسترون مجدد افزایش در تعداد حملات صرع‌ داریم.

این مطلب از چند جهت مهم است. ابتدا دانستن این زمان‌ها در تشدید حملات در درمان صرع و تنظیم داروی بیمار بسیار مهم است. در مواردی خاص حملات بیمار تنها در شروع یا در وسط سیکل است که به آن صرع وابسته به سیکل ماهانه یاCatamenial epilepsy گفته می‌شود و در این بیماران می‌توان داروی تشنج را در زمان مورد انتظار در زمان حمله به‌صورت مقطعی داد یا با تغییر در هورمون‌ها با داروهای کاهنده استروژن  یا افزایش دادن پروژسترون بیمار را درمان کرد.

نکته مهم دیگر در زنان دادن داروی ضدبارداری و نمایش هورمونی است. با توجه به مطالب گفته‌شده در زنان روش جلوگیری غیر هورمونی ارجح است. در صورت الزام به دادن هورمون روش پروژسترونی ارجح است و با دادن قرص‌های استروژنی انتظار افزایش در حملات تشنج می‌رود.

داروهای ضدبارداری خوراکی از روش دیگری نیز در افزایش حملات تشنج مؤثر هستند و آن ایجاد اختلال در جذب و افزایش دفع داروهای ضد تشنج است در نتیجه روش جلوگیری غیر هورمونی ارجح است.

بارداری و صرع

نکته مهم دیگر در زنان، مسئله بارداری است. این مورد از دو نظر مهم است: اول انتخاب داروهای ضد تشنج با حداقل عوارض بارداری در زنان در سن باروری و نکته دیگر در صورت لزوم به مصرف داروهای پر عارضه روش مناسب جلوگیری برای پرهیز از یک حاملگی پرخطر است. در بسیاری از موارد در صورت یک حاملگی برنامه‌ریزی‌شده و در شرایطی که بیمار تحت نظر پزشک اقدام به بارداری نماید در اکثر موارد ریسک بارداری مانند زنان غیر مصروع بوده و حاملگی با موفقیت به سرانجام می‌رسد.

تأثیر یائسگی در بروز حملات صرع

نکته مهم دیگر، یائسگی در زنان است. زنان در زمان یائسه شدن دچار کاهش هورمون‌های جنسی می‌شوند و با توجه به کاهش استروژن در اغلب موارد کاهش در حملات تشنجی اتفاق می‌افتد. در صرع نوع Catamenial epilepsy ممکن است پس از یائسگی داروی تشنج بیمار قطع شود. نکته دیگر درمان داروهای جایگزینی هورمون استروژن در یائسگی است. با مصرف استروژن مکمل در یائسگی حملات تشنج افزایش‌یافته و دقت به این نکته در درمان بیماران اهمیت دارد.

با توجه به این موارد می‌توان درمان بهینه‌تری برای زنان انتخاب کرد و در نتیجه بیمار زندگی باکیفیت بهتری داشته باشد.

مجله اینترنتی زندگی سالم/ دکتر محمدرضا ساوج؛ متخصص مغز و اعصاب

لادن سلطانی