موضوع کتاب سال بلوا | نقد و خلاصه رمان عباس معروفی
پس از درگذشت عباس معروفی در تابستان ۱۴۰۱ در آلمان، بار دیگر نام او و شاهکارهایش در صدر گفت‌وگوهای ادبی قرار گرفت. معروفی از نویسندگانی است که با آثاری چون سمفونی مردگان و سال بلوا توانست تجربه‌ای متفاوت از روایت تاریخ اجتماعی ایران به دست دهد. به‌ویژه رمان سال بلوا که با نگاهی عاشقانه و اسطوره‌ای، زندگی مردم ایران در دوران سخت اواخر حکومت رضاشاه و سال‌های جنگ جهانی دوم را بازتاب می‌دهد.
موضوع کتاب سال بلوا چیست؟ (خلاصه داستان و پایان)
داستان در هفت شب روایت می‌شود؛ شب‌های فرد با روایت نوشا (نوش‌آفرین) و شب‌های زوج با روایت نویسنده. نوشا دختری زیبا، سرکش و خنده‌روست که پس از مرگ پدرش، سرهنگ نیلوفری، همراه مادرش عالیه‌خانم در شهر سنگسر تنها می‌ماند. او به کارگاه کوزه‌گری حسینا می‌رود و میانشان عشقی عمیق شکل می‌گیرد. اما مادر نوشا ازدواج او با حسینا را رد می‌کند و در نهایت دختر نوجوان را مجبور به ازدواج با دکتر معصوم ـ پزشکی ۳۴ ساله و تازه‌برگشته از فرنگ ـ می‌سازد.
ازدواجی اجباری که برای نوشا چیزی جز رنج و سرکوب به همراه ندارد. در حالی‌که عشق او به حسینا همچنان زنده است، شهر نیز با بحران‌های سیاسی، فشار نظامیان و شورش‌های مردمی روبه‌رو می‌شود. حسینا به رهبر معترضان بدل می‌شود اما سرنوشت تلخی انتظارش را می‌کشد. در پایان، او ناپدید می‌شود و نوشا نیز زیر بار فشار زندگی و خشونت شوهر، بیمار و شکسته می‌شود و سرانجام به مرگی غم‌انگیز تن می‌دهد.
نقد کتاب سال بلوا؛ درونمایه و سبک
سال بلوا را می‌توان رمانی مدرن با رگه‌های اسطوره‌ای دانست. درونمایه اصلی کتاب «انتظار» است؛ انتظاری بی‌پایان برای منجی‌ای که هرگز نمی‌رسد. نماد «خاک» در سراسر داستان تکرار می‌شود؛ خاکی که یادآور وطن و ریشه‌هاست. عباس معروفی از طریق این روایت، فضای خفقان، ناامنی و ترس جامعه را در پایان دوران رضاشاه به تصویر می‌کشد؛ جامعه‌ای گرفتار استبداد، فقر، مردسالاری و فساد.
نقش زنان در سال بلوا
یکی از نقاط قوت رمان، پرداختن به شخصیت‌های زن است. نوشا به‌عنوان قهرمان اصلی، نمادی از زن ایرانی است که در سایه مردسالاری و فشارهای اجتماعی گرفتار شده است. او میان عشق واقعی و ازدواج اجباری در کشمکش است و سرنوشت تراژیکش بازتابی از سرگذشت زنان بسیاری در تاریخ ایران است. روابط زنانه و حس خواهرانگی نیز در بخش‌هایی از داستان نمود پیدا می‌کند و نشان می‌دهد که همه زنان ـ حتی آن‌هایی که منفی به نظر می‌رسند ـ قربانی شرایط اجتماعی و تاریخی‌اند.
نمادها و اسطوره‌ها
در این رمان، «دار» به‌عنوان نماد اصلی و تکرارشونده حضور دارد؛ نشانه‌ای از ظلم و سرکوب تاریخی در ایران. شخصیت حسینا یادآور اسطوره‌های ایرانی چون سیاوش و همچنین نماد بلاگردانی شبیه مسیح است؛ قهرمانی که رنج میبرد تا جامعه بیدار شود.
چرا نام سال بلوا؟
عنوان کتاب به سالی اشاره دارد که مردم گرفتار بیماری جذام و بلوا می‌شوند. باران سیل‌آسا، ترس، فقر، ناامنی و کشته‌شدن بی‌گناهان همه در این سال جمع می‌شوند. سکوت مردم در برابر ظلم، بزرگ‌ترین بلواست و همین سکوت باعث قربانی‌شدن قهرمانان می‌شود. در نهایت عشق و آشوب در کنار هم معنای «سال بلوا» را می‌سازند.
جمع‌بندی
با وجود اینکه سال بلوا را یک نویسنده مرد نوشته، اما روایت زنانه و عاطفی آن کاملاً ملموس است. این رمان ترکیبی از تاریخ، اسطوره و عشق است و عباس معروفی توانسته با قلمی شاعرانه، روایتی از جامعه ایران ارائه دهد که همچنان برای امروز ما معنا دارد.
