پزشکی و سلامت
سرطان زبان
علائم سرطان زبان، علل و روش‌های درمانی آن
علائم سرطان زبان شامل زخم‌ها و ضایعاتی در داخل زبان است که با گذشت زمان بهبود نمی‌یابد. این علائم را دندانپزشک می‌تواند تشخیص دهد.
سرطان زبان نوعی سرطان دهان است که معمولا در سلول‌های سنگفرشی روی سطح زبان ایجاد می‌شود و می‌تواند باعث ایجاد تومور یا ضایعات گردد. قابل توجه‌ترین علائم سرطان زبان، زخم روی زبان است که به مرور زبان بهبود نمی‌یابد و موجب احساس درد در زبان می‌شود. این سرطان ممکن است دو ناحیه از زبان را تحت تاثیر قرار دهد؛ قسمت جلو که به عنوان سرطان زبان شناخته می‌شود و قسمت عقب که به عنوان دهان و حلق شناخته می‌شود. در این مطلب به بررسی دقیق‌تر علائم سرطان دهان می‌پردازیم.
علائم سرطان زبان
در مراحل اولیه سرطان زبان، اغلب علائم مشخصی مشاهده نمی‌شود. افراد سیگاری و مصرف کننده مشروبات الکلی باید به صورت منظم برای معاینه به دندانپزشک مراجعه کنند، چراکه دخانیات و الکل از جمله عوامل خطرزا برای سرطان دهان هستند. ممکن است دندانپزشک بتواند علائم سرطان زبان را در مراحل اولیه تشخیص دهد.
علائم پیش سرطانی
علائمی که قبل از ابتلا به سرطان تجربه می‌شوند و می‌توانید متوجه شوید که در نهایت ممکن است منجر به سرطان شوند، عبارتند از:
- لوکوپلاکیا: در این حالت لکه‌ها و ضایعات سفیدی در دهان مشاهده می‌شوند که با مالیدن زبان نیز از بین نمی‌روند.
- لیکن پلان (خزه پوستی): در این مرحله مناطقی از خطوط سفید با حاشیه مایل به قرمز، احتمالا همراه با زخم، وجود دارد.
بسیاری از ضایعات دهان ممکن است علائم پیش سرطانی باشند. منظور این نیست که فرد مبتلا به سرطان است، بلکه در این حالت فرد باید در مورد هر تغییری که در دهانش رخ می‌دهد با پزشک خود صحبت کند. نظارت بر این تغییرات ممکن است به تشخیص سرطان در مراحل اولیه کمک کند که در این صورت درمان نیز راحت‌تر خواهد بود.
در صورت بروز سرطان، فرد ممکن است متوجه علائم زیر شود:
- وجود ضایعات سفید، قرمز یا قرمز سفید بر روی زبان یا قسمت داخلی دهان
- خونریزی، درد یا بی‌حسی در دهان
- زخم‌های دهانی یا دردی که بهبود نمی‌یابد
- مشاهده توده بر روی لثه یا پوسته داخلی دهان یا ضخیم شدن لثه‌ها
- شلی دندان‌ها بدون دلیل مشخص
- عدم جایگیری مناسب پروتز یا دندان مصنوعی
- تورم در فک
- گلودرد یا احساس اینکه چیزی در گلو گیر کرده است
- خشن شدن صدا
- مشکل در جویدن یا بلعیدن
- مشکل در حرکت زبان یا فک
داشتن این علائم الزاما به معنای ابتلا به سرطان نیست، اما در صورت مشاهده این علائم حتما باید به پزشک مراجعه شود.
درمان سرطان زبان
درمان سرطان زبان به موارد زیر بستگی دارد:
- محل بروز علائم، مرحله و نوع سرطان
- سلامت کلی فرد
- سوابق و ویژگی‌های شخصی
همان طور که در ادامه شرح خواهیم داد، تعدادی گزینه برای درمان سرطان زبان وجود دارد:
۱- عمل جراحی
پزشک شما ممکن است عمل جراحی را برای برداشتن تومور و حاشیه بافت سالم اطراف آن، توصیه کند. جراحی ممکن است شامل برداشتن موارد زیر باشد:
- بخشی از زبان
- استخوان فک
- گره‌های لنفاوی
اگر این روش ظاهر فرد یا توانایی صحبت کردن یا غذاخوردن او را به میزان قابل توجهی تغییر دهد، ممکن است نیاز به جراحی ترمیمی نیز باشد.
۲- پرتو درمانی
سرطان‌های دهان نسبت به پرتو درمانی حساس هستند. در این روش از پرتو‌های پرانرژی اشعه ایکس استفاده می‌کنند تا به DNA داخل تومور آسیب برساند و توانایی تولید مثل آن‌ها را از بین ببرد.
پرتو درمانی خارجی: یک دستگاه منطقه‌ی تحت تاثیر سرطان را مورد هدف قرار می‌دهد.
براکی تراپی: جراح از سوزن‌های رادیواکتیو برای انتقال اشعه به تومور داخل بدن استفاده می‌کند. احتمالا پزشک این روش را برای افراد مبتلا به سرطان زبان در مراحل اولیه توصیه کند.
عوارض جانبی پرتودرمانی در دهان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
پرتو درمانی خارجی: یک دستگاه منطقه‌ی تحت تاثیر سرطان را مورد هدف قرار می‌دهد.
براکی تراپی: جراح از سوزن‌های رادیواکتیو برای انتقال اشعه به تومور داخل بدن استفاده می‌کند. احتمالا پزشک این روش را برای افراد مبتلا به سرطان زبان در مراحل اولیه توصیه کند.
عوارض جانبی پرتودرمانی در دهان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- پوسیدگی دندان
- زخم‌های دهانی
- خونریزی لثه‌ها
- سختی فک
- خستگی
- واکنش‌های پوستی مثل سوختگی
به احتمال زیاد در افراد غیرسیگاری یا کسانی که ترک کرده‌اند، درمان موثرتر خواهد بود. فرد مبتلا به سرطان دهان در مراحل اولیه ممکن است تنها به پرتودرمانی احتیاج داشته باشد، اما پزشک می‌تواند ترکیب این روش را با سایر روش‌ها توصیه کند تا خطر پیشرفت یا عود سرطان به حداقل برسد.
۳- شیمی درمانی
اگر سرطان پیشرفته باشد، پزشک ممکن است ترکیبی از پرتو درمانی و شیمی درمانی را توصیه کند. شیمی درمانی شامل استفاده از دارو‌های قدرتمندی است که به DNA سلول‌های سرطانی آسیب می‌رساند. این دارو‌ها توانایی تولید مثل و گسترش سلول‌ها را تضعیف می‌کنند. دارو‌های شیمی درمانی سلول‌های سرطانی را از بین می‌برند، اما آن‌ها گاهی می‌توانند به بافت سالم نیز آسیب برسانند و این می‌تواند به عوارض جانبی شدیدی منجر شود. این عوارض ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- خستگی
- تهوع و استفراغ
- ریزش مو
- تضعیف سیستم ایمنی و افزایش خطر عفونت
این اثرات معمولا پس از پایان یافتن دوره‌ی درمان از بین می‌رود.
۴- هایپرترمی
در این روش نوظهور، پزشک دمای پیرامون بیمار را تا بیش از مقدار معمول گرم می‌کند تا به سلول‌های سرطانی آسیب برساند. این روش درمانی همچنین می‌تواند باعث افزایش حساسیت سلول‌های سرطانی به پرتو درمانی شود.
مراحل پیشروی سرطان زبان
مرحله‌ی سرطان به میزان پیشروی آن اشاره دارد. در مراحل اولیه، ممکن است سلول‌های پیش سرطانی وجود داشته باشند که در نهایت می‌توانند سرطانی شوند. این مرحله گاهی به عنوان مرحله‌ی ۰ یا سرطان درجا نیز شناخته می‌شود. پزشک ممکن است به یک فرد توصیه کند که سیگار را کنار بگذارد یا سبک زندگی متفاوتی را پیش بگیرد. به طور کلی پیشروی سرطان در سه مرحله صورت می‌گیرد:
- سرطان موضعی، تنها بر یک ناحیه تاثیر می‌گذارد و به بافت‌های دیگر سرایت نمی‌کند.
- سرطان منطقه‌ای، به بافت‌های اطراف گسترش یافته است.
- سرطان دور، به سایر قسمت‌های بدن از جمله ریه‌ها یا کبد گسترش یافته است.
در صورت عدم درمان، سرطان دهان ممکن است از یک قسمت دهان شروع شود (سرطان موضعی) و به سایر قسمت‌های دهان (سرطان منطقه‌ای) یا حتی قسمت‌هایی از سر، گردن یا باقی بدن گسترش یابد (سرطان منطقه‌ای). گزینه‌ها و چشم‌انداز‌های درمانی تا حدود زیادی به مرحله‌ی سرطان بستگی دارد.
عوارض و مشکلات ناشی از سرطان زبان
سرطان زبان یا به طور کلی دهان، می‌تواند منجر به طیف وسیعی از عوارض شود. عوارض بعد از عمل شامل موارد زیر است:
- خونریزی
- عفونت
- درد
- دشواری در بلع و خوردن
مشکلات بلندمدت نیز ممکن است ایجاد شوند، از جمله:
- باریک شدن شریان کاروتید: می‌تواند ناشی از پرتودرمانی باشد و ممکن است منجر به مشکلات قلبی عروقی شود.
- مشکلات دندانپزشکی: اگر جراحی شکل دهان و فک را تغییر دهد، این مشکلات ممکن است پدیدار شوند.
- دیسفاژی یا مشکل در بلع: این مسئله غذا خوردن را سخت کرده و ممکن است خطر پریدن غذا در مجاری تنفسی و عفونت‌های بعدی را افزایش دهد.
- مشکلات گفتاری: تغییر در شکل زبان، لب‌ها و سایر ویژگی‌های دهان و دندان می‌تواند بر گفتار تاثیر بگذارد.
- مسائل بهداشت روان: ممکن است افسردگی، تحریک‌پذیری، سرخوردگی و اضطراب ایجاد شود.
عضویت در یک گروه پشتیبانی محلی یا مراجعه به روان‌درمانگران می‌تواند در این شرایط کمک‌کننده باشد. این کار فرصتی را فراهم می‌کند که با افرادی که تجربیات مشابهی داشته‌اند، صحبت کنید.
علت سرطان دهان
سرطان هنگامی اتفاق می‌افتد که یک تغییر ژنتیکی در بدن، منجر به رشد بدون کنترل سلول‌ها شود. با افزایش این سلول‌های ناخواسته، تومور ایجاد می‌شود. این سلول‌ها می‌توانند به مرور زمان به قسمت‌های دیگر بدن مهاجرت کنند. حدود ۹۰ درصد از سرطان‌های دهان، سرطان سلول‌های سنگفرشی هستند و از ناحیه لب شروع می‌شده و به داخل دهان گسترش می‌یابند.
عوامل خطرزا
پزشکان نمی‌دانند که این تغییرات چرا اتفاق می‌افتند، اما به نظر می‌رسد برخی از عوامل، احتمال ابتلا به سرطان را افزایش دهند. شواهدی وجود دارند که این عوامل شامل موارد زیر است:
- سیگار کشیدن یا جویدن تنباکو
- مصرف دخانیات
- جویدن برگ تانبول به طور مرتب؛ یک عادت معمول در مناطقی از جنوب شرقی آسیا
- مصرف الکل
- بیماری HPV به ویژه نوع ۱۶
- سابقه قبلی سرطان سر و گردن
عوامل دیگری که ممکن است خطر ابتلا به سرطان زبان و دهان را افزایش دهد عبارتند از:
- قرار گرفتن در معرض ماوراء بنفش، لامپ‌های خورشیدی
- بیماری رفلاکس معده
- سابقه پرتو درمانی در سر، گردن یا هردو
- قرار گرفتن در معرض برخی از مواد شیمیایی، به ویژه آزبست، اسید سولفوریک و فرمالدئید
- داشتن زخم‌های بلند مدت
- نوشیدن چای بسیار داغ
پیروی از یک رژیم غذایی سالم که حاوی مقدار زیادی میوه و سبزیجات تازه باشد، می‌تواند خطر ابتلا به سرطان را کاهش دهد.
تشخیص سرطان زبان
اگر در فردی علائم سرطان زبان وجود داشته باشد، کارهای اولیه پزشک برای تشخیص قطعی عبارتند از:
- سوال از بیمار در مورد علائم وی
- معاینه جسمی
- بررسی تاریخچه پزشکی فرد و خانواده او
اگر هر یک از سرطان‌های دهان محتمل باشند، پزشک ممکن است بیوپسی توصیه کنید؛ روشی که طی آن یک نمونه از بافت را برای بررسی سلول‌های سرطانی می‌گیرند. در بیوپسی پزشک با استفاده از یک برس مخصوص سلول‌ها را بدون درد جمع‌آوری می‌کند.
درصورتی که بیوپسی سرطان دهان را تائید کند، کار بعدی تعیین مرحله‌ی سرطان است. آزمایشات تعیین کننده مرحله سرطان شامل موارد زیر هستند:
درصورتی که بیوپسی سرطان دهان را تائید کند، کار بعدی تعیین مرحله‌ی سرطان است. آزمایشات تعیین کننده مرحله سرطان شامل موارد زیر هستند:
- آندوسکوپی: پزشک یک لوله نازک را همراه با یک دوربین سبک و کوچک به گلو‌ی فرد وارد می‌کند تا ببیند آیا سرطان شیوع یافته و اگر چنین است، تا چه حد پیش روی داشته است.
- آزمایشات تصویربرداری: مثلا عکسبرداری اشعه ایکس از ریه نشان می‌دهد که آیا سرطان به آن ناحیه رسیده است یا خیر.
چشم‌انداز درمان سرطان زبان
چشم انداز درمان یک فرد مبتلا به سرطان زبان، به مرحله‌ی سرطان، ناحیه‌ای که در آن ایجاد شده و بسیاری عوامل دیگر بستگی دارد. آمار زیر نشان می‌دهد که هر فرد چقدر احتمال دارد که حداقل ۵ سال با سرطان دهان زنده بماند:
| مرحله سرطان | زبان | لب | کف دهان |
| موضعی | ۸۱ ٪ | ۹۲ ٪ | ۷۸ ٪ |
| منطقه‌ای | ۶۷ ٪ | ۶۱ ٪ | ۳۹ ٪ |
| دور | ۳۹ ٪ | ۲۴ ٪ | ۱۹ ٪ |
| کامل | ۶۶ ٪ | ۸۸ ٪ | ۵۳ ٪ |
جدا از مرحله سرطان، عوامل دیگری نیز بر شانس زنده ماندن افراد مبتلا تاثیرگذارند، مانند:
- سن بیمار
- سلامت کلی بدن
- درجه یا نوع سرطان؛ برخی سرطان‌ها تهاجمی‌تر از سایرین هستند
- دسترسی آن‌ها به درمان
- پیشگیری از سرطان زبان
برای کاهش خطر ابتلا به سرطان دهان و زبان، افراد باید:
- از مصرف هرگونه فرآورده تنباکو خودداری کنند.
- از مصرف الکل خودداری کنند.
- به طور منظم به دندانپزشک مراجعه کنند.
- هرگونه تغییر در دهان را تحت نظر بگیرند و به پزشک اطلاع دهند.
- خود را در برابر HPV واکسینه کنند
پزشکان به شواهدی دست یافته‌اند که حاکی از ارتباط میان HPV و سرطان حلق و بینی است.
بیشتر بدانید: HPV و واکسن گارداسیل
منبع : مجله اینترنتی ستاره
