زندگی نامه ی حاج ملا هادی سبزواری

حکیم سبزواری کیست؟

کرامات ملا هادی سبزواری

حاج ملا هادی، فرزند ملا مهدی، معروف به «حکیم سبزواری»، از فیلسوفان برجسته و از شعرای به‌نام دوران قاجاریه است. اشعار نغز و نکات فلسفی و عرفانی فراوان از این شخصیت بیان شده است. اشعارش بالغ بر هزار بیت و مشتمل بر غزلیات عرفانی، ترجیع‌بند، رباعیات، ساقی‌نامه و سؤال و جواب آن حکیم است و نشان می‌دهد این عالم بزرگوار در فن شعر و ادب نیز توانایی کامل داشته است.

شرح مثنوی معنوی از ملا هادی سبزواری

یکی از آثار نفیس حکیم ملا هادی سبزواری، شرح مثنوی معنوی است که به شرح ابیات مشکل مثنوی مولانا جلال‌الدین محمد بلخی می‌پردازد. ایشان به مثنوی علاقه خاصی داشت و همیشه این کتاب را مطالعه می‌کرده است؛

ارتباط حکیم سبزواری با مولانا

هر چند حکیم سبزواری چند قرن بعد از مولانا می‌زیست؛ اما حلقه‌های پیوند مستحکمی در زمینه‌های ادبی، عرفانی و حکمی بین وی و مولانا وجود دارد. برخی منابع درباره نزدیکی حاج ملاهادی سبزواری به مولانا و کمک شایانی که به بسط اندیشه‌هایش کرده است نوشته‌اند: بی‌هیچ سخنی مکشوف است که سهم وی در بسط و فهم اندیشه‌های مولانا، از همه کسانی که در این سنت قدم زده‌اند، گسترده‌تر و عمیق‌تر بوده است. وی نه تنها شرح مستقلی بر مثنوی مولانا نگاشت، بلکه در مابقی آثار خود به تفاریق در تشریح مواضع مولانا اهتمام ورزید. چگونگی نگاه حکیم سبزواری به مولانا و آثارش، بیش از همه در مقدمه عربی‌ای که بر شرح مثنوی به رشته تحریر درآورده آشکار است. وی در این مقدمه با شیدایی خاصی از مثنوی و محتویات آن سخن می‌گوید و از تعابیری سود می‌جوید که آشکارا از اعتقاد کامل وی به مولانا حکایت می‌کند.

ایشان علاوه بر تسلط به مبانی فلسفی و عرفانی و احاطه به تفسیر و حدیث، به موجب داشتن ذوق شعری، در شرح مثنوی خود به آیات، اخبار، آثار و اشعار عرفانی استشهاد می‌کند. حاج ملا هادی، عبارات ابهام‌آمیز را با استفاده از قواعد، دستور زبان و صنایع‌ادبی روشن می‌سازد؛ لیکن تفسیر مثنوی را به وضوح به تفسیری فلسفی از قرآن مبدل می‌کند. توجه به آرای ابن عربی و پیروان او، تفسیر پاره‌ای ابیات به وسیله ابیات دیگری از مثنوی، شرح برخی ابیات توسط ابیاتی از دیگر شعرا، تصحیح انتقادی یا اجتهادی برخی ابیات، اشاره به نکات ادبی و ضبط صحیح برخی کلمات، از ویژگی‌های این تفسیر حکیمانه است. یکی از ویژگی‌های شرح مثنوی اسرار، تصحیح‌های انتقادی و اجتهادی پاره‌ای ابیات مثنوی است که به وسیله حاج ملا هادی انجام گرفته و در خور توجه است. بدین‌گونه که در برخی موارد صورتی از بیت را در نسخه‌ای، بر وجه دیگر آن در نسخه‌ای دیگر ارجحیت می‌دهد. شرح گزیده ابیات، اشاره به کلمه یا بخشی از یک بیت، عدم ذکر مأخذ برخی از اشعار و عدم شماره‌گذاری ابیات از کاستی‌های این شرح عرفانی بر مثنوی معنوی است. این کتاب را ملا هادی سبزواری به خواهش ســلطان مرادمیرزاحسام‌السلطنه نوشت و در سال 1285 هجری قمری به قطع رحلی در تهران به طبع رسید و یک‌بار هم به وسیله کتابخانه سنایی از روی آن افست شده است. این کتاب در 512 صفحه است؛ ولی در حقیقت بیشتر شبیه به حاشیه‌ای است بر مثنوی که به ترتیب دفاتر شش‌گانه تنظیم شده است، بدون آن‌که اشــعار مورد بررسی ذکر شود؛ لذا استفاده از آن بسیار دشوار اســت.

نویسنده : زهرا اقایی

زندگینامه سهراب سپهری

ملت عشق / تحلیل و بررسی کتاب از زبان یک منتقد