حکمت اول نهج البلاغه : روش برخورد با فتنه‌ها

حکمت 1 نهج البلاغه :

روش برخورد با فتنه‌ها (اخلاقى، سياسى)

قَال َ كُنْ فِى الْفِتْنَةِ كَابْنِ اللَّبُونِ لَا ظَهْرٌ فَيُرْكَبَ وَ لَا ضَرْعٌ فَيُحْلَبَ
امام علی (ع) فرمود: هنگام بروز فتنه هم چون شتری دو ساله باش، نه پشتى استوار دارد، که سوارى دهد و نه پستانى شیرده تا او را بدوشند.

واژگان کلیدی

اِبْنِ اللَّبُونِ: بچه شتر نر دوساله

ظَهْرٌ: پشت، ناحیه‌ای برای سوار شدن

ضَرْعٌ: پستان

فَيُحْلَبَ: تا دوشیده شود

ترجمه روایت

امام علی علیه‌السلام فرمود: در روزگار آشوب و فساد، مانند شتر نر دوساله‌ای باش که نه پشتی دارد که بر آن سوار شوند و نه پستانی که بتوان از آن شیر دوشید.

چکیده مفهومی

در هنگامه‌ای که حقیقت‌ها غبار آلود و نامشخص‌اند، باید با دقت و هوشیاری عمل کنیم تا در مسیر اغراض فتنه‌انگیزان قرار نگیریم و ناخواسته آنان را تقویت نکنیم. امام علی علیه‌السلام، برای توضیح این وضعیت، از شتر نر دوساله‌ای مثال می‌زند که نه می‌توان از آن به‌ عنوان مرکب بهره گرفت و نه می‌توان از شیر آن استفاده کرد؛ یعنی نه سودی برای فتنه‌گران دارد و نه ابزار دست آنان می‌شود. این مثال، دعوتی است به زیرکی و پرهیز از ورود به جریان‌هایی که حقیقت‌شان پنهان است.

نکات

واژه «فتنه» در لغت معانی متعددی دارد؛ از جمله کفر، آشوب، گمراهی، و آزمون. در کاربرد اصطلاحی، به شرایطی گفته می‌شود که اختلاف دیدگاه‌ها و عقاید موجب ناآرامی، سردرگمی و تفرقه میان مردم شود.

فتنه‌گری معمولاً برای دست‌یابی به مقاصد سیاسی و کسب جایگاه‌های اجتماعی شکل می‌گیرد، اما گاهی اهداف دینی یا فرهنگی نیز دارد؛ مانند گسترش دنیاپرستی، نفی ارزش‌های دینی، یا رواج بی‌بندوباری.

قرآن فتنه را گناهی بزرگ‌تر از قتل معرفی می‌کند: «الْفِتْنَةُ أَشَدُّ مِنَ الْقَتْلِ»، چراکه فتنه، یا باورهای مردم را متزلزل می‌کند یا امنیت اجتماعی را بر هم می‌زند؛ و این دو برای بقای جامعه حیاتی‌تر از جان افرادند.

پیام‌ها

چون فتنه‌ها معمولاً ریشه در مسائل مادی دارند، در همه دوران‌ها وجود دارند. بنابراین انسان باید همواره هوشیار باشد و از درگیر شدن در این جریان‌ها پرهیز کند.

امام علی علیه‌السلام در این کلام، مؤمن را همچون شتر نری معرفی می‌کند که در میانه آشوب‌ها، هرچند در جامعه زندگی می‌کند، اما نه ابزار قدرت فتنه‌گران می‌شود و نه وسیله منافع آنان.

واکنش به فتنه، باید متناسب با نوع و شرایط آن باشد؛ گاهی سکوت، فتنه را تقویت می‌کند. پس در برخی موقعیت‌ها کناره‌گیری به معنای بی‌تفاوتی نیست، بلکه باید به‌ گونه‌ای رفتار کرد که نه میدان به فتنه‌گران داده شود و نه خود در خدمت آنان قرار گرفت.

مجله زندگی سالم / فایل صوتی شرح و ترجمه حکمت‌های نهج البلاغه