اضطراب مدرسه رفتن در کودکان و درمان آن + ویدئو
هر ساله با آغاز مهر و شروع سال تحصیلی جدید، دغدغه‌ی بسیاری از خانواده‌ها، اضطراب کودکان است، مخصوصاً اگر در سال‌های اولیه مدرسه باشند و این سوال مهم پیش می‌آید که آیا اضطراب کودکان برای مدرسه رفتن درمان دارد؟ در این قسمت گفت‌وگوی حوزه سلامت مجله زندگی سالم، گفت‌وگو کرده‌ایم با خانم دکتر افسانه کرباسی، فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان و هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان.
در ویدئوی زیر خانم دکتر کرباسی به صورت کاملا تخصصی درباره اضطراب کودکان برای مدرسه رفتن و راه‌های پیشگیری و درمان آن صحبت می‌کنند:
علائم اضطراب مدرسه رفتن در کودکان
در آغازین روزهای مدرسه، کودکانی که ترس و اضطراب مدرسه رفتن را تجربه می‌کنند، علائم مختلفی دارند که در ادامه آن‌ها را به تفصیل معرفی می‌کنیم:
۱. ترس
اضطراب مدرسه رفتن در کودکان، در ابتدا خودش را با ترس نشان می‌دهد. مثل: گفتن عبارت: نمی‌خواهم به مدرسه بروم، دیگر نشانه‌ی ترس به صورت جسمی خودش را نشان می‌دهد مثل: دل درد، سر درد و حالت تهوع.
والدین باید آگاهی داشته باشند که اضطراب در کودکان بیشتر با علائم جسمی که نام بردیم خودش را نشان می‌دهد و این علامت‌ها خیلی بارزتر از علائم استرس و اضطراب است که در بزرگسالان خودش را نشان می‌دهد. چون خیلی وقت‌ها خانواده‌ها فکر می‌کنند حالت تهوع کودک ناشی از مشکلات گوارشی است و مسیر غلطی را برای درمان طی می‌کنند.
خواب ناکافی
کودک در مرحله اضطراب مدرسه، ممکن است سخت به خواب برود، در برابر بیدار شدن صبحگاهی مقاومت کند و یا شب مکرر از خواب بیدار شود. باید والدین این موارد را مدیریت کنند.
پرخاشگری
اضطراب کودک از مدرسه رفتن باعث می‌شود کودک پرخاشگر شود و برای انجام تکالیف و هر موضوعی که به مدرسه مربوط است، لجبازی و اجتناب کند.
پیشگیری از اضطراب کودکان برای مدرسه رفتن
در ادامه این سوال پیش می‌آید که چه باید کرد؟ موضوع اضطراب کودکان درباره‌ی مدرسه رفتن مثل هر کجا در علم پزشکی نیاز به پیشگیری دارد، چرا که پیشگیری بهتر از درمان است. والدین در این پیشگیری نقش مهمی را ایفا می‌کنند و باید اقدامات مهمی را انجام دهند.
اقدامات و توصیه‌ها
خواب کافی
کودک باید محل خوابش به موقع از والدین جدا شود. توصیه روانشناسان برای این جدایی محل خواب کودک از والدین سن ۲ ونیم الی ۳ سال است و در فرهنگ ما ایرانی‌ها می‌شود تعمیم داد و این سن را به ۴ تا ۴ سال و نیم رساند. اگر در جدایی محل خواب کودک دقت کافی انجام نشود، در ۶ و ۷ سالگی باعث اضطراب کودک در مدرسه رفتن می‌شود.
تجربه جدایی از والدین
کودک باید قبل از ورود به مدرسه، تجربه جدایی از والدین را داشته باشد و می‌شود این تجربه را با مهدکودک رفتن برای فرزندمان رقم بزنیم. چرا که در سن پایین‌تر انعطاف کودک بهتر است. اگر کودک ما در شروع مهر، اضطراب شدیدی در مدرسه رفتن دارد ما باید به عنوان والدین کودک او را همراهی کنیم، در ادامه توصیه‌های مهمی را برای شما داریم که چگونه اضطراب کودک را کاهش دهید.
توصیه‌های کاهش اضطراب کودک
زمان خواب استاندارد
یکی از مواردی که کودک برای مدرسه رفتن ناسازگاری می‌کند، کمبود خواب است. باید به زمان خواب شب و بیداری صبحگاهی کودک توجه کنیم. شب ۹ تا ۹ونیم شب زمان خوبی برای خواب کودک است و صبح هنگام نیز، جوری کودک را بیدار کنیم که زمان کافی برای صبحانه خوردن و حاضر شدن داشته باشد.
فعالیت‌های خوشایند صبحگاهی برای کودک
یکی از مواردی که باعث می‌شود اضطراب کودک کاهش پیدا کند، انجام فعالیت‌های خوشایند همراه خانواده است مثل: دیدن کارتون، خوردن صبحانه در محیط باز نزدیک خانه، قصه تعریف کردن و صحبت کردن شادمانه با کودک.
دوری از تنش در ابتدای صبح
مسائلی که بین کودک و والد در ابتدای صبح باعث تنش می‌شود، باید از شب قبل با گفتگو حل شود. مثل: کدام لباس را بپوشد، کدام ظرف را ببرد و امثال این موارد.
مسیر مدرسه و اضطراب کودک
مسیر مدرسه در کاهش اضطراب کودک بسیار مهم است. ترجیحاً روزهای اول مدرسه با سرویس نرود، آهنگ مورد علاقه کودک را پخش کنیم، صحبت و شوخی و خنده والد با کودک باعث حال خوش او می‌شود.
آشنایی با مدرسه پیش از شروع مهر
حتماً کودک پیش از شروع مدرسه با محیط و کادر مدرسه آشنا شود. این آشنایی با محیط یکی از علل کاهش اضطراب کودک است.
کمک برای دوست یابی کودک در مدرسه
برای کاهش اضطراب کودک بهتر است در آغازین روزهای مدرسه برای یافتن یک دوست به او کمک کنیم. خیلی توصیه نمی‌شود که کودک مضطرب را در روزهای اول مدرسه برای بحث حمایت، والد او را به مسئولین مدرسه بسپارد، بهتر است این فرد حامی از هم سن و سالان کودک باشد. با ترفندهایی مثل: خوراکی دادن به هم، پرسیدن اسم یکدیگر.
ترک مدرسه توسط والد
والد کودک مضطرب باید حتماً محیط مدرسه را بعد از اینکه کودک را به مدرسه رساند، ترک کند. همه‌ی ما در طول زندگی با چالش‌های مختلفی روبرو می‌شویم، ولی کودکان زمانی بیشتر اضطراب مدرسه را تجربه می‌کنند که والدین بیش از حد مهربانی داشته باشند.
وقتی کودک با گریه و آشفتگی، واکنش نشان می‌دهد، والد نباید به هم بریزد و این مسئله بسیار مهم است، چرا که ماندن در محیط مدرسه باعث سازگاری کودک با آن محیط می‌شود و از همین سن، کودک تاب آوری در برابر ناملایمات، استرس‌ها، و تنش‌ها را یاد می‌گیرد و در خود مدیریت می‌کند.
ماندن کودک در محیط مدرسه
ماندن والد در مدرسه نتیجه عکس دارد و بعد از ترک مدرسه توسط والد، اگر کادر مدرسه تماسی گرفتند که کودک بی‌تابی می‌کند و او را ببرید، اصلاً این کار را انجام ندهید. کودک باید در محیط بماند، اما نه در کلاس و نقش دانش آموز. کادر مدرسه می‌توانند با سپردن وظایفی به او نظیر: مرتب کردن پوشه کلاسی و بردن ماژیک برای معلم‌ها، به کودک کمک کنند که در محیط مدرسه بماند و تاب آوری را تمرین کند.
علائم گوارشی کودک را مدیریت کنید
ممکن است اضطراب کودک در مدرسه با حالت تهوع خودش را نشان دهد که جای نگرانی ندارد و می‌توانند از داروهای ضدتهوع مثل اُندانسترون (Ondansetron)
پایان مدرسه و چگونگی کاهش اضطراب کودک
وقتی در زنگ آخر و پایان مدرسه به استقبال کودک می‌رویم، هرگز نباید در مورد مدرسه صحبت کنیم، نظیر: کلاس چطور بود، چه تکالیفی داری، حتی در مورد اتفاق‌های خوشایند مدرسه هم از او نپرسیم. اگر خود کودک تمایلی به صحبت داشت، خیلی همدلانه اجازه می‌دهیم صحبت کند و به او خوب گوش می‌دهیم.
در عصر و شب که کودک حالت خنثی نسبت به مدرسه دارد، در مورد تجربه‌های شیرین مدرسه رفتن خودمان برای او تعریف می‌کنیم یا اگر موارد خوبی در خبرها از مدرسه دیدیم، با او به اشتراک می‌گذاریم.
تکالیف مدرسه برای کودکان مضطرب
توصیه می‌شود تا چند هفته ابتدایی تکلیف مدرسه برای کودک حذف شود. این مسئله کمک می‌کند که اضطراب کودک بسیار کم شود و بتوانیم همراهی کودک را بیشتر داشته باشیم.
داروی ضداسترس
اگر همه کارها را کردیم و باز کودک اضطراب داشت و یک ماه این پروسه به طول انجامید، از نظر متخصص استفاده کنیم و در دوره یک تا دو ماهه به کودک، یک چهارم تا نصف قرص، داروی ضد اضطراب بدهیم (حتماً زیر نظر پزشک تجویز شود).
اجازه ندهید اضطراب کودک بیش از یک ماه دوام داشته باشد چرا که ممکن است این دید منفی را نسبت به مدرسه پیدا کند و مقدمه‌ای شود برای اضطراب طولانی مدت کودک و وسواس در او. توصیه اکید داریم که از متخصص و روانشناس کودک کمک بگیرید.