ارتباط دیابت با ورزش از زبان دکتر علیرضا مقتدری
ارتباط دیابت با ورزش از زبان دکتر علیرضا مقتدری
همانطور که می دانید ورزش در کنار تغذیه مناسب و مصرف منظم دارو (قرص یا انسولین) سبب کنترل قندخون شما خواهد شد. یک فرد مبتلا به دیابت باید با فراگیری آموزش لازم و بهکمک کنترل روزانه قندخون و ادرار، بین فعالیت بدنی، غذا و داروی خود تعادل مناسبی ایجاد کند تا نهتنها از افزایش قندخون خود جلوگیری کند، بلکه مانع «هیپوگلیسمی» یا افت قندخون نیز بشود. ازجمله تأثیرات مثبتی که فعالیتهای بدنی و ورزشی در زندگی هر فردی دارد به شرح زیر است:
1. حساسیت بدن شما را به انسولین افزایش میدهد و سبب کاهش قندخون میشود؛ 2. در تنظیم فشارخون مؤثر است؛ 3. با کاهش توده چربی بدن به کاهش وزن شما کمک میکند؛ 3. سبب افزایش انرژی و کاهش استرس شما میشود؛ 4. سبب کاهش کلسترول بد و افزایش کلسترول خوب میشود؛ 5. سبب پیشگیری از مشکلات قلبی عروقی و حوادث عروقی مغز میشود؛ 6. به استحکام استخوانها کمک و از پوکی استخوان جلوگیری میکند.
همچنین نتایج یک بررسی گسترده تحت عنوان «برنامه پیشگیری از دیابت» در آمریکا نشان داده است که داشتن فعالیت بدنی روزانه و پیروی از یک تغذیه صحیح که سبب کاهش پنج تا هفتدرصد وزن شود، میتواند نقش چشمگیری در پیشگیری از ابتلا به دیابت نوع۲ داشته باشد.
زمان مناسب برای ورزشکردن
همیشه از پزشک خود درباره زمان ورزش سوال کنید. پزشک براساس برنامه روزانه شما، رژیم غذاییتان و داروهای دیابت شما بهترین زمان ورزش را مشخص خواهد کرد. بهطورمعمول برای افراد دیابتی یک تا سه ساعت پس از صرف غذا، مناسبترین وقت برای ورزش است. همیشه قبل از شروع ورزش، قند خونتان را اندازه بگیرید. وقتی قندخون ناشتای شما بالای ۲۵۰ است یا قندِخون بالای ۳۰۰ دارید یا مقدار زیادی کتون در ادرار خود دفع میکنید، زمان مناسبی برای ورزش نیست و اگر ورزش کنید قندخون شما بالا خواهد رفت.
آیا هر نوع ورزشی را میتوان انجام داد؟
اگر دچار عوارض دیابت هستید، برخی از فعالیتهای ورزشی سبب تشدید مشکل شما خواهد شد. بهیاد داشته باشید که بسیاری از عوارض دیابت ممکن است هیچگونه نشانهای نداشته باشد؛ بنابراین قبل از اقدام بههرگونه فعالیت ورزشی با پزشک خود مشورت کنید. قبل از شروع فعالیتهای ورزشی پزشک شما باید آزمایشهای چکآپ را برایتان انجام دهد و شما را برای معاینه چشمی و قلبی ارجاع دهد؛ همچنین عملکرد کلیههای شما را با آزمایش میکروآلبومین بررسی و پاهای شما را نیز معاینه کند.
ارتباط ورزش با افت قند خون
در افراد دیابتی که انسولین یا قرص گلیبنکلامید استفاده میکنند فعالیت ورزشی ممکن است سبب افت قندِخون شود. افت قندِخون ممکن است حین ورزش، درست بلافاصله بعد از ورزش یا حتی شش تا ده ساعت بعد از ورزش (هیپوگلیسمی تأخیری) ایجاد شود. قبل از شروع فعالیتهای ورزشی قندِخون خود را اندازهگیری کنید و درباره کمکردن دارو از پزشک خود سوال کنید. هرگز زمانی که قندِخون شما خیلی پایین است، ورزش نکنید. اگر بیشتر از یکساعت ورزش میکنید به فواصل منظم، قندخون خود را اندازه بگیرید. فراموش نکنید همیشه علامت دیابتیبودن خود را بههمراه داشته باشید؛ همچنین همیشه مقداری مواد قندی زودجذب و مقداری غذا به همراه داشته باشید تا در صورت افت قندخون بخورید.
چه نوع فعالیت بدنی مفید است؟
بهطور کلی چهار نوع فعالیت بدنی برای شما مفید است که عبارتند از:
۱. افزایش فعالیت در کارهای روزانه
افزایش فعالیت در کارهای روزانه سبب مصرف بیشتر کالری در روز میشود. کارهای زیادی وجود دارد که با انجام آن میتوانید انرژی بیشتری مصرف کنید. درادامه به چندنمونه اشاره میکنیم: هنگام صحبت با تلفن راه بروید؛ با بچهها بازی کنید؛ کانال تلویزیون را با دست عوض کنید؛ در باغچه خانه خود کار کنید؛ خانه را تمیز کنید؛ ماشین خود را یکی دو ایستگاه جلوتر نگه دارید و مقداری از راه را پیاده بروید؛ برای خرید روزانه پیاده بروید؛ بهجای آسانسور از پله استفاده کنید؛ در محل کار تا حد امکان راه بروید و…
2. ورزشهای هوازی
ورزشهای هوازی، ورزشهایی هستند که طی آن، تعداد زیادی از عضلات بهکار گرفته و سبب افزایش ضربان قلب شما میشوند. در ورزشهای هوازی تنفس شما عمیقتر خواهد بود. انجام ورزشهای هوازی بهمدت ۳۰ دقیقه و حداقل چهار تا پنج روز در هفته برای شما بسیار سودمند خواهد بود. اگر برای مدت زیادی ورزش نکردهاید، قبل از هر چیز از پزشک خود درباره افزایش فعالیت بدنی سوال کنید. قبل از ورزش بهمدت پنج دقیقه بدن خون را گرم و پس از ورزش بدن خود را سرد کنید. میتوانید ورزش را بهمدت پنج تاده دقیقه در روز شروع کنید و رفتهرفته مدت آن را افزایش دهید تا بتوانید ۱۵۰تا۲۰۰ دقیقه در هفته ورزش کنید. همیشه برای زمان ورزش خود برنامهریزی کنید. اگر منتظر رسیدن زمان خالی برای انجام ورزش هستید، این فرصت هرگز دست نخواهد داد. فراموش نکنید هنگام ورزش بهمقدار کافی آب بنوشید.
۳. ورزشهای قدرتی
انجام ورزشهایی مانند بلندکردن وزنه، استفاده از نوارهای ارتجاعی یا کار با دستگاههای بدنسازی هفتهای دو تا سه بار، سبب افزایش عضلات شما میشود. وقتی توده عضلانی شما بیشتر میشود و چربی بدن شما کاهش مییابد، حتی در زمانهای بین ورزش نیز کالری بیشتری میسوزانید. ورزشهای قدرتی سبب میشود کارهای روزانه را بهتر انجام دهید؛ همچنین به تعادل و سلامت استخوانهای شما نیز کمک میکند.
۴. ورزشهای کششی
حرکات کششی سبب نرمی مفاصل و عضلات بدن میشود و از آسیب و سفتی عضلات بعد از سایر ورزشها جلوگیری میکند.