ترجمه و شرح حکمت ۵۱ نهج البلاغه: بخت و اقبال و پنهان ماندن عیوب

وَ قَالَ عَیْبُکَ مَسْتُورٌ مَا أَسْعَدَکَ جَدُّکَ .
و درود خدا بر او ، فرمود : عیب تو تا آن گاه که روزگار با تو هماهنگ باشد ، پنهان است .

امام علی(علیه السلام) در این گفتار حکیمانه اش اشاره به نکته مهمى کرده مى فرماید: «عیب تو (از چشم ها) پنهان است تا وقتى دنیا به تو اقبال دارد».
«جَدّ» در لغت معانى زیادى دارد از جمله: عظمت، که آیه شریفه (إنَّهُ تَعالى جَدُّ رَبّنا) به آن ناظر است و به معناى بهره، نصیب، نعمت و بخت.

در جمله بالا اشاره به همان بهره و نصیب دنیوى است که گاهى از آن به بخت و شانس تعبیر مى شود. امام در واقع در این عبارت کوتاه به چند نکته اشاره فرموده است:

نخست هنگامى که دنیا به کسى اقبال کند تمام عیوب او را به فراموشى مى سپارند، بلکه گاهى عیب را حُسن معرفى مى کنند و به عکس، هنگامى که دنیا به کسى پشت کند صفات برجسته او را نادیده مى گیرند، بلکه گاهى عیب مى شمرند و این اشتباه بزرگى است که بسیارى از مردم گرفتار آن اند.

دیگر این که انسان باید تنها نگاه به سخنان مردم نکند و بکوشد عیوب خویش را که از چشم آنها به سبب اقبال دنیا پنهان شده، دریابد و نیز محاسن و صفات نیک خود را که به دلیل پشت کردن دنیا به او در نظر مردم ناچیز شمرده مى شود کم نشمرد.

دیگر این که از زوال نعمت ها نگران نشود شاید خداوند مى خواهد بدین وسیله عیوب او را روشن سازد تا براى برطرف کردن آن بکوشد که این خود نعمتى از سوى پروردگار محسوب مى شود.

این گفتار حکیمانه امام پیام دیگرى نیز دارد و آن این که به هنگام اقبال دنیا به انسان، مغرور نشود و خود را برىء از عیوب نداند، چرا که مردم عیوب او را نادیده مى گیرند و اى بسا از وى چنان تمجید کنند که سبب غرور او گردد. شبیه این گفتار سخن حکیمانه اى است که در حکمت نهم نهج‌البلاغه آمده بود که امام فرموده بود: ( هنگامى که دنیا به کسى روى آورد نیکى هاى دیگران را به او عاریت مى دهد و هنگامى که دنیا به کسى پشت کند نیکى هاى خودش را نیز از او سلب مى نماید).

فایل صوتی حکمت ۵۱ نهج البلاغه :

مجله زندگی سالم / فایل صوتی شرح و ترجمه حکمت های نهج البلاغه