نقد جامع سریال از یاد رفته: روایتی از عشق، سردرگمی و فراموشی
سریال از یاد رفته، اثری اجتماعی- عاشقانه به کارگردانی و نویسندگی فریدون حسنپور، در پاییز ۱۳۹۰ از شبکه یک سیما پخش شد و اکنون مجدداً در پاییز ۱۴۰۴ از شبکه آی فیلم در ساعتهای ۸ شب، ۴ صبح و ۱۲ ظهر بازپخش میشود. این مجموعه ۲۲ قسمتی، زندگی مرتضی پورامین و گلرخ را طی چهار دهه از روستاهای مهآلود شمال ایران تا خیابانهای تهران و حتی اتریش روایت میکند، با تمرکز بر تمهایی چون عشق، خیانت، انتخابهای اخلاقی و پایداری انسانی. علیرغم تلاش برای تصویرگری واقعیات زندگی، سریال با نقدهای تند روبرو شده که عمدتاً به ضعفهای داستانی، شخصیتپردازی مبهم و پیامهای اخلاقی پرمسئله اشاره دارند، هرچند جنبههای فنی آن قابل توجه است.
همراه مجله «زندگی سالم» باشید.
خلاصه داستان و ساختار روایی از یاد رفته
داستان از روستایی نزدیک دیلمان آغاز میشود، جایی که مرتضی، جوانی درسخوان و بلندپرواز، عاشق گلرخ میشود. علیرغم مخالفت خانواده، عشقشان پیروز شده و پدر بیمار گلرخ پیش از مرگ به ازدواجشان رضایت میدهد. مرتضی با تشویق همسرش وارد دانشگاه علوم پزشکی تهران میشود، اما سالهای دوری گرههای احساسی را میبافد: گلرخ صاحب پسری به نام علی میشود و مرتضی با مینا نادری آشنا میگردد. روایت چهل ساله سریال، از شمال ایران به تهران و سکانسهای اروپایی در اتریش کشیده میشود، با تعدد لوکیشنهایی که ۳۰ درصد تصویربرداری را شامل میشود و چالشهای آبوهوایی شمال را به همراه داشت.
ساختار روایی سریال ریتمی دوگانه دارد: بخش ابتدایی آرام برای معرفی روابط و تنشها، و شتاب با حوادث پشت سر هم. این تغییر ریتم تعلیق ایجاد میکند، اما جزئیات روانشناختی را قربانی سرعت میسازد، گویی گذر زمان بیش از آنکه عمق ببخشد، سطحی جلوه میدهد. تلاش برای سرهمبندی پایانبندی شبهمنطقی، رشتههای ولنگار داستانی را به هم نمیپیوندد و مخاطب را با سوالات بیپاسخ رها میکند.
تحلیل شخصیتپردازی سریال از یاد رفته: خاکستری یا سردرگم؟
شخصیت مرتضی، محور اصلی، نمونهای از سردرگمی مطلق است. مخاطب نمیفهمد درد او چیست: آیا همسرش را دوست داشت؟ اکنون مینا را میخواهد یا نسبت به هر دو بیاعتنا است؟ طلاق با بهانه مخالفت گلرخ با مهاجرت رخ میدهد، اما ادعای خیانت مرتضی به مینا بدون پشتیبان عاطفی قوی میماند.
ازدواجشان بیشتر شبیه همکاری برای خروج از کشور است تا عشق سوزان. ناگهان، مردی که خانواده را رها کرده، با جدایی موقت مینا از آمریکا غیور میشود، تناقضی که شخصیت را به بیماری روانی شبیه میکند.
گلرخ نیز با وفاداری اغراقآمیز، حتی پس از خیانت و طلاق، ابله یا روانپریش جلوه میکند. او حلقه ازدواج را درنمیآورد و منتظر بازگشت شوهر سابق میماند، بدون آنکه واقعیتهای زندگی را ببیند. این شخصیتها نه خاکستری واقعی، بلکه بلاتکلیف و سرگردانند؛ مفهومی که کارگردان ظاهراً با پخمگی آن را اشتباه گرفته است.
بازیگران نقش مرتضی عمار آقایی در جوانی و محمدرضا فروتن در میانسالی نتوانستند عمق این ابهام را منتقل کنند، هرچند آقایی به عنوان تازهکار، با تکیه بر راهنمایی حسنپور، تلاشی قابل تقدیر داشت.
بازیگران و ترکیب سریال از یاد رفته
سریال از یاد رفته با بازیگرانی چون محمدرضا فروتن (مرتضی میانسال)، سپیده خداوردی(گلرخ جوان)، بهنوش طباطبایی (مینا)، عمار آقایی (مرتضی جوان)، فاطمه صادقی (گلرخ میانسال)، رضا ناجی (کرم)، صادق صفایی، رضا فیاضی و دیگران، ترکیبی متنوع دارد.
بیش از ۴۵ بازیگر، شامل آماتورها. رضا ناجی (کرم) را مهرهای کلیدی میبیند که بدون او، ازدواج مرتضی و گلرخ ممکن نبود؛ دلسوز و حامی در فرازونشیبها. حسنپور هنر استفاده از نابازیگران را دارد و وسواس فنیاش، آنها را به سطح حرفهایها میرساند. با این حال، بازیها اغلب سطحی ماندند و نتوانستند کشمکشهای خاکستری را باورپذیر کنند.
جنبههای فنی و تولید: نقاط قوت پنهان سریال از یاد رفته
تصویربرداری سریال از یاد رفته از اواخر ۱۳۸۸ در شمال آغاز شد و با سکانسهای اتریش پایان یافت؛ چالشهایی چون آبوهوا و تعدد لوکیشنها، تولید را دشوار کرد. نقاط قوت فنی شامل تصاویر خوب، نورپردازی مناسب، طراحی صحنه دقیق و تدوین حرفهای است که سریال را از محصولات مشابه متمایز میکند.
موسیقی متن، هرچند یادآور آثار دیگر، با تصاویر همنشین شده و جذابیت میافزاید. اما نقصهایی چون شکستن خط فرضی، تدوین ضعیف در جاهایی و مشکلات صداگذاری، از کیفیت میکاهد، حتی تدوینگران حرفهای مانند میثم مولایی نتوانستند همه ایرادها را پوشش دهند.
تهیهکننده(علی لدنی) بر واقعیبودن داستان، عدم شعارزدگی و همذاتپنداری مخاطب تأکید دارد و آن را با سریالهایی چون تبریز در مه مقایسه میکند. او ذائقه مخاطب را به سمت واقعیتهای تلخ اما امیدوارکننده میبرد، با امیدی که رسالت تلویزیون است. دستیار کارگردان مهدی بوستانپور سختیهای همزمان بازیگری و پشتصحنه را توصیف میکند، جایی که نزدیکی به افکار حسنپور، کلید موفقیت بود.
نقدهای اخلاقی و اجتماعی: آموزههای مخرب از یاد رفته
سریال از یاد رفته، آیینه کشمکشهای انسانی است، اما آموزههای اخلاقیاش پرمسئله: توجیه خیانت، وفاداری کورکورانه و سیاهنمایی بدون امید واقعی. در جمع، از یاد رفته قصهای گرم کنار آتش است که از مه عشق و پشیمانی عبور میکند، اما ضعفهای ساختاری آن را به ملودرام فراموش شدنی تبدیل کرده. بازپخش از آی فیلم فرصتی برای بازنگری است، جایی که نقاط فنی بدرخشند، هرچند داستان همچنان چالشبرانگیز میماند.
سوالات متداول درباره سریال از یاد رفته
سریال از یاد رفته برای چه سالی است؟
این سریال در پاییز ۱۳۹۰ از شبکه یک پخش شد.
از کجا سریال از یاد رفته را ببینیم؟
اکنون از شبکه آی فیلم در ساعتهای ۸ شب، ۴ صبح و ۱۲ ظهر بازپخش میشود.
بازیگران اصلی سریال از یاد رفته چه کسانی هستند؟
محمدرضا فروتن، سپیده خداوردی، بهنوش طباطبایی و عمار آقایی از برجستهترینها هستند.
محور اصلی داستان سریال از یاد رفته چیست؟
چالشهای عشقی، تحصیلی و اخلاقی مرتضی و گلرخ طی چهل سال.
سریال از یاد رفته بر اساس چه منبعی ساخته شده؟
اقتباس از رمان فریدون حسنپور به همین نام.
