حکمت بیستم و دوم نهج البلاغه: نظر امیرالمؤمنین درباره خلافت + فایل صوتی
حکمت ۲۲ نهج البلاغه : نظر امیرالمؤمنین درباره خلافت، روش گرفتن حق (اخلاقى ، سیاسى)
متن حکمت
وَ قَالَ (ع): لَنَا حَقٌّ فَإِنْ أُعْطِینَاهُ وَ إِلَّا رَکِبْنَا أَعْجَازَ الْإِبِلِ وَ إِنْ طَالَ السُّرَى.
قال الرضی: و هذا من لطیف الکلام و فصیحه و معناه أنا إن لم نعط حقنا کنا أذلاء، و ذلک أن الردیف یرکب عجز البعیر کالعبد و الأسیر و من یجرى مجراهما.
ترجمه
امام علی(ع) فرمود: «ما را حقی است؛ اگر آن را به ما بدهند، می‌پذیریم و اگر ندهند، بر پشت شتران سوار می‌شویم و برای بازپس‌گیری آن راه دراز را می‌پیماییم، هرچند طولانی و دشوار باشد.»
چکیده مفاهیم حکمت ۲۲
در این سخن کوتاه اما ژرف، امام علی(ع) موضع خویش را نسبت به مسئله خلافت و حق الهی اهل‌بیت بیان می‌کند. حضرت، ضمن تأکید بر حق مسلم خود در رهبری امت اسلامی، نشان می‌دهند که در صورت پایمال شدن آن، راه صبر، پایداری و عزت را برمی‌گزینند، نه تسلیم و ذلت را.
عبارت «رَکِبْنَا أَعْجَازَ الْإِبِلِ» در حقیقت کنایه‌ای از تحمل سختی، صبر در مسیر طولانی و پایداری در طلب حق است. امام می‌فرمایند: اگرچه ممکن است مسیر عدالت و بازگرداندن حق ما طولانی و دشوار باشد، اما از آن دست نمی‌کشیم.
نکته‌های حکمت بیست‌ودوم نهج البلاغه
بیان فصیح و کنایه‌آمیز
سید رضی این کلام را از زیباترین و فصیح‌ترین سخنان امام می‌داند؛ زیرا «اعجاز الابل» (پشت شتر) نشانه جایگاه فرودست و موقعیت سخت‌نشین است. یعنی اگر حق ما گرفته شود، راه سختی و مشقت را برمی‌گزینیم اما هرگز از مطالبه آن دست برنمی‌داریم.
بردباری در برابر ظلم
این سخن نشان‌دهنده روح بزرگ امام است که در برابر غصب خلافت، شمشیر نمی‌کشد مگر هنگامی که مصالح امت اسلامی اقتضا کند. سکوت ایشان، سکوتی آگاهانه و هدفمند برای حفظ اصل اسلام بود، نه تسلیم در برابر باطل.
برداشت دیگر مفسران
برخی شارحان نهج‌البلاغه معتقدند که «اعجاز الابل» می‌تواند کنایه از عقب ماندن از حق امامت باشد. در این تفسیر، امام می‌فرمایند: اگر از حقمان عقب نگاه داشته شویم، باز هم در راه صبر و استقامت خواهیم ماند، هرچند این وضعیت طولانی شود.
پیام سیاسی و اخلاقی
این حکمت جلوه‌ای از عدالت‌خواهی امام علی(ع) است که بر پایه اخلاق، حکمت و حفظ مصالح امت استوار است؛ نه انتقام‌جویی یا دنیاطلبی.
پیام‌های حکمت ۲۲ نهج البلاغه
- حق، هرچند به تأخیر افتد، باید با صبر و عزت طلب شود، نه با خشونت و شتاب.
- سکوت در برابر ظلم، همیشه نشانه ضعف نیست؛ گاه مصلحت دین و مردم اقتضا می‌کند که مجاهدت درونی و صبر بر آشوب مقدم باشد.
- امام علی(ع) نمونه والای انسان حق‌طلبی است که در عین دانستن حق خویش، حفظ وحدت امت را بر هر چیز دیگری مقدم می‌داند.
- اگر در مسیر عدالت، راه طولانی و دشوار شود، پایداری و استمرار در حرکت، نشانه ایمان و بصیرت است.
فایل صوتی قسمت اول از حکمت ۲۲ نهج البلاغه :
فایل صوتی قسمت دوم :
فایل صوتی قسمت سوم :
مجله زندگی سالم / فایل صوتی شرح و ترجمه حکمت‌های نهج البلاغه
