تعویض قاضی پرونده: آیا میشود قاضی پرونده را عوض کرد؟ + ویدئو

در سیستم قضایی ایران، یکی از سوالات پرتکرار شاکیان و متهمان این است: آیا میشود قاضی پرونده را عوض کرد؟ بسیاری از افراد به دنبال درخواست تعویض قاضی پرونده هستند و می‌خواهند بدانند شرایط درخواست تعویض قاضی دقیقاً چیست. پاسخ کوتاه و صریح به این پرسش، تعویض قاضی پرونده به درخواست طرفین پرونده ممکن نیست. ما به عنوان مراجعه‌ کنندگان به دادگستری، هیچ حقی برای تعیین قاضی رسیدگی‌ کننده یا تغییر او نداریم.

در این مقاله جامع، بر اساس توضیحات وکیل مجرب، به بررسی کامل عوض شدن قاضی پرونده می‌پردازیم. از مراحل طبیعی دادرسی تا موارد استثنایی مانند بیماری یا احاله، همه جنبه‌ها را پوشش می‌دهیم تا ابهامات برطرف شود. اگر پرونده‌ای در جریان دارید، این مطلب به شما کمک می‌کند انتظارات واقع‌بینانه‌ای داشته باشید.

مصاحبه اختصاصی مجله زندگی سالم با دکتر مهدی جلیلیان، وکیل پایه یک دادگستری در بخش نکات روزانه حقوقی

عدم امکان درخواست تعویض قاضی پرونده توسط طرفین

تعویض قاضی پرونده به درخواست یکی از طرفین پرونده هرگز انجام نمی‌شود. قاضی توسط رئیس دادگاه یا شعبه تعیین می‌شود و هدف، حفظ استقلال و بی‌طرفی است. حتی اگر درخواست تعویض قاضی پرونده کتبی یا شفاهی ارائه دهید، دادگستری آن را رد می‌کند، زیرا چنین حقی در قانون برای اشخاص عادی پیش‌بینی نشده است.

در مراحل دادرسی، عوض شدن قاضی پرونده به طور طبیعی و اجتناب‌ناپذیر رخ می‌دهد، اما این تغییر به ابتکار سیستم قضایی است، نه درخواست ما:

• مرحله دادسرا: قاضی تحقیق یا دادیار به موضوع اولیه رسیدگی می‌کند و کیفرخواست صادر می‌شود.
• دادگاه بدوی (کیفری یا حقوقی): قاضی دادگاه با صلاحیت متفاوت، حکم اولیه را صادر می‌کند.
• دادگاه تجدیدنظر: هیئت قضات تجدیدنظر (معمولاً سه نفره) به اعتراضات رسیدگی می‌کنند.

شرایط درخواست تعویض قاضی

شرایط درخواست تعویض قاضی بسیار محدود و خارج از کنترل طرفین است. دادگستری بر اساس ضرورت‌های اداری یا قانونی اقدام می‌کند. بیایید موارد رایج را بررسی کنیم:

• بیماری یا مرخصی قاضی: اگر قاضی بیمار شود یا مرخصی بگیرد، پس از بازگشت به پرونده ادامه می‌دهد. نیازی به تعویض قاضی پرونده نیست، زیرا تأخیر موقت طبیعی است. مثلاً در پرونده‌های طولانی‌مدت، این وقفه‌ها رایج هستند.
• فوت یا بیماری طولانی‌ مدت: در صورت فوت قاضی یا بیماری مزمن که حضور او در شعبه را غیرممکن کند، قاضی جدیدی جایگزین می‌شود. اما پرونده از همان شعبه خارج نمی‌گردد و عوض شدن قاضی پرونده بدون جابه‌جایی شعبه انجام می‌شود.
• تغییر محل زندگی طرفین: حتی اگر استان محل سکونت شما تغییر کند، این امر تأثیری بر تعویض قاضی پرونده ندارد. پرونده به شعبه اصلی وابسته است.

احاله پرونده: انتقال شعبه یا شهر و عوض شدن قاضی پرونده

گاهی عوض شدن قاضی پرونده از طریق “احاله” رخ می‌دهد، که روال قانونی خاصی دارد. احاله به معنای انتقال پرونده از یک شعبه به شعبه دیگر یا از شهری به شهر دیگر است و طبق ماده ۲۴۳ قانون آیین دادرسی کیفری، به دستور رئیس قوه قضاییه یا دیوان عالی کشور انجام می‌شود. دلایل اصلی عبارتند از:

• مشکلات امنیتی: در مناطقی با ناامنی (مانند برخی استان‌های مرزی)، رسیدگی محلی ممکن نیست و پرونده به شهر امن‌تری منتقل می‌شود.
• بار کاری بیش از حد شعبه: اگر شعبه‌ای بیش از ظرفیت پرونده داشته باشد، احاله برای تسریع روند صورت می‌گیرد.
• حساسیت پرونده: در جرایم ملی یا کلان، احاله به شعبه ویژه در تهران یا مراکز استان‌ها رایج است.

در این موارد، درخواست تعویض قاضی پرونده از سوی شما نقشی ندارد و تصمیم کاملاً قضایی است. مثلاً در پرونده‌های اعتراضات اجتماعی اخیر، احاله‌های متعددی برای حفظ امنیت انجام شده است.

نتیجه‌گیری: پاسخ نهایی به سوال تعویض قاضی پرونده

خلاصه اینکه، آیا میشود قاضی پرونده را عوض کرد؟ خیر، ما هیچ‌ وقت امکان تعویض قاضی پرونده به درخواست خودمان را نداریم. شرایط درخواست تعویض قاضی محدود به موارد خاص مانند فوت، بیماری شدید، احاله امنیتی یا تغییرات اداری است و پرونده از شعبه اصلی خارج نمی‌شود. عوض شدن قاضی پرونده بخشی طبیعی از مراحل دادرسی است، اما تحت کنترل طرفین نیست. برای پرونده‌های خاص، حتماً با وکیل متخصص مشورت کنید تا بهترین استراتژی را اتخاذ نمایید.

سوالات متداول تعویض قاضی پرونده

۱. آیا میشود قاضی پرونده را عوض کرد؟

خیر، تعویض قاضی پرونده به درخواست طرفین ممکن نیست؛ فقط در موارد اداری یا قانونی رخ می‌دهد.

۲. شرایط درخواست تعویض قاضی چیست؟

شرایط درخواست تعویض قاضی محدود به فوت، بیماری طولانی یا احاله است و به ابتکار دادگستری انجام می‌شود.

۳. عوض شدن قاضی پرونده در مراحل دادرسی چطور است؟

عوض شدن قاضی پرونده طبیعی است: دادسرا → دادگاه بدوی → تجدیدنظر، بدون دخالت طرفین.

۴. درخواست تعویض قاضی پرونده رد می‌شود؟

بله، درخواست تعویض قاضی پرونده توسط طرفین رد می‌شود؛ حقی برای آن وجود ندارد.