نقد سریال شغال: از نسخه آمریکایی تا تکرارهای نخ‌نمای روایت ایرانی + ویدئو
سریال خانگی شغال به تازگی در پلتفرم فیلیمو جایگزین سریال تاسیان در صبح‌های جمعه شده است. این سریال با بازی مهدی سلطانی، شبنم مقدمی، امیرحسین فتحی و کارگردانی بهرنگ توفیقی در حال پخش است.
آغاز سریال شغال
قسمت اول سریال شغال با صحنه‌ای آغاز می‌شود که برای مخاطب ایرانی دور از واقعیت نیست. چند مرد، دور یک میز مشغول به بازی پوکر و قمار هستند، کامیار کاویان که به تازگی از خارج کشور بازگشته، بر روی زمین پدری‌اش شرط می‌بندد و در نهایت بازی را می‌بازد.
برنده‌ی بازی پیشنهاد وحشتناکی برای کامیار دارد و آن هم تجاوز به دختر خدمتکار در خانه است که از بخت بد همان روز به جای مادرش، برای تمیزکاری به منزل کاویان آمده است. کامیار در ابتدا مقاومت می‌کند اما در نهایت وارد این بازی وحشتناک می‌شود.
آوا و ورود به خانه: مشکل روانی و ضعف در نگارش
یکی از نقاط ضعف واضح این قسمت، رفتار غیرواقعی آوا است. به‌طور خاص، ورود او به خانه در شرایطی که چند مرد در آن حضور دارند و وضعیت مشکوک است، کاملاً از نظر منطقی به نظر نمی‌رسد. این رفتار، بیشتر به یک اشتباه نگارشی شباهت دارد که نمی‌تواند از نظر روان‌شناسی و انسانی قابل توجیه باشد.
کامیار، تصمیمی به قیمت انسانیت
در قسمتی که کامیار باید بین از دست دادن ثروت و احترام خود یا ارتکاب به یک جرم فجیع انتخاب کند، سریع تصمیم به ارتکاب جنایت می‌گیرد. این تصمیم نه‌تنها دروغین و بی‌منطق به نظر می‌آید، بلکه به‌وضوح از مشکل روانی این شخصیت حکایت دارد. فردی که در مقابل باخت زمین چند صد میلیاردی، این‌چنین به یک انتخاب غیرانسانی روی می‌آورد، سوالات زیادی را برای مخاطب ایجاد می‌کند.
روایت نخ‌نمای قشر ثروتمند و ضعیف در سریال‌های ایرانی
سریال شغال یکی از همان روایت‌های تکراری است که در آن قشر ثروتمند با بی‌اخلاقی و فساد دست‌وپنجه نرم می‌کند و در مقابل، شخصیت‌های قشر ضعیف با هراس از قضاوت مردم و احساس بی‌پناهی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. این نوع روایت‌سازی که به صورت مکرر در سریال‌های ایرانی شاهد آن هستیم، از جذابیت و عمق موضوعات می‌کاهد و تماشاگر را از ادامه‌ی داستان خسته می‌کند.
شروع سریال: درگیری با نسل جدید
اولین صحنه از سریال به‌شکل خاصی برای ارتباط با نسل جدید طراحی شده است. صحنه رپ آغازین سریال جالب است، اما ضعف ریتمی در آن احساس می‌شود. رپر در حال خواندن است و همه می‌گویند “یویو”، اما مشخص است که ویدیو قبلاً ضبط شده و حرکت‌های لب‌خوانی آن‌ها هیچ تطابقی با ریتم موسیقی ندارد، که این می‌تواند توجه تماشاگر را جلب کند و حس غیرواقعی بودن صحنه را تقویت کند.
میز پوکر و دراماتیک کردن قمار
در سکانس بعدی، سریال به سمت یک میز پوکر می‌رود که اخیراً در سینمای ایران مد شده است. پیش از این، در داستان‌ها و فیلم‌های ایرانی، میز بیلیارد به عنوان یک نماد از آدم‌های بد و ثروتمند استفاده می‌شد. اما حالا با اضافه شدن پوکر به داستان، این تصور به شدت تقویت می‌شود که هر کس پوکر بازی کند، قرار است در ادامه قصه نقش منفی ایفا کند و بدی را رقم بزند. این انتخاب دراماتیگ، اگرچه متداول است، اما خیلی ساده و یکنواخت به کار گرفته می‌شود.
کودکانه‌گی در صحنه‌های مصرف مواد
در سکانس‌هایی که کامیار در حال مصرف کوکایین است، انتخاب پیش دستی برای این عمل به نظر کودکانه و غیرواقعی می‌آید. کارگردانی و نگارش این صحنه‌ها فاقد دقت و عمق است و بیشتر به نظر می‌رسد که هدف تنها نمایش یک تصویر “خوش‌گذرانی ثروتمندان” است، نه نشان دادن واقعیات زندگی یا آسیب‌های اجتماعی مصرف مواد.
تجاوز، بدون عمق و با نشانه‌های سطحی
یکی از نکات برجسته در سریال شغال، نحوه نمایش تجاوز است. در سریال‌های ایرانی، تنها یک نشانه (مثل جیغ یا فریاد) کافی است تا تجاوز به تصویر کشیده شود. این نمایش سطحی و بدون هیچ عمق عاطفی یا روان‌شناسی، بیشتر به یک کلیشه تبدیل شده است که هیچ‌گونه واقع‌گرایی در خود ندارد. علاوه بر این، برخورد کامیار با این ماجرا نیز بسیار ساده و بدون هیچ پردازشی است. او به راحتی این جرم را می‌پذیرد و آن را انجام می‌دهد، حتی اگر این شخصیت هیچ‌گونه دلایل منطقی یا پیچیدگی روانی برای این تصمیم نداشته باشد.
بازیگران سریال: درخشش یا تکرار؟
در بخش بازیگران، باید اشاره کرد که مهدی سلطانی اخیراً در بیشتر نقش‌هایش به طور ثابت ظاهر شده و این تکرار نقشش در سریال شغال هم به چشم می‌آید. او دیگر آن انرژی و عمق نقش‌های پیشین را ندارد.
در طرف مقابل، بازی امیرحسین فتحی نیز فاقد هرگونه خلاقیت است و در هیچ صحنه‌ای نمی‌توان حس تازه‌ای را از شخصیت‌هایش دریافت کرد.
ترس‌هایی که در جامعه کم‌رنگ‌تر شده
در ابتدای سریال که آوا، دختر خدمتکار مورد تجاوز قرار می‌گیرد، مستأصل از اتفاقی که برایش رقم خورده، بالای پل هوایی قصد خودکشی دارد که با دیدن تماس مادرش منصرف می‌شود.
در همان قسمت اول شاهد این موضوع هستیم که دختران امروز برای احقاق حق خود بعد از تجاوز هراسی به خود راه نمی‌دهند و با وجود حال بسیار بد و پریشان خود پیگیری‌های اولیه را از طریق مراجع قضایی انجام می‌دهند. این تغییر در روایت، هرچند جنبه‌ای مثبت دارد، اما با توجه به پیشینه‌های فرهنگی ایران، همچنان در اذهان عمومی به‌طور کامل نهادینه نشده است.
آیا شغال مورد اقبال مخاطبان قرار خواهد گرفت؟
با توجه به اینکه این سریال بعد از سریال بسیار مورد اقبال مخاطب یعنی تاسیان، پخش می‌شود، شاید آنقدر جنجالی پا به عرصه‌ی سریال‌های پرطرفدار خانگی نگذارد.
این نکته را نیز باید مورد توجه قرار داد که در دو قسمت پخش‌شده، با پایان‌بندی هیجان‌انگیز، مخاطب را در یک سوال ذهنی برای قسمت بعدی نگه می‌دارد.
در حالی که داستان به‌ظاهر جذاب است، اما در اصل این فیلم نسخه‌ی آمریکایی “Shameless” را در ذهن تداعی می‌کند که شباهت‌های زیادی با ساختار و درام‌های تکراری ایرانی دارد.