فیلم شناسی بهرام بیضایی

مروری بر سینمای بهرام بیضایی

بهرام بیضایی کارگردان آوانگارد و مولف سینمای ایران با شناخت عمیق از وضعیت روانی موجود در جامعه خود چه در ساحت سینما و چه در ساحت تئاتر توانست اُبژه ای به عنوان ضدیت در سینمای مدرن را در ایران تعریف کند . در بیشتر آثار به جای مانده از وی مخاطب به اندازه ای درگیر ساختار می شود که محتوا صرفا کاربرد زیبا سازی محیطی را بر عهده دارد و آنچه باعث تعلیق و کشف دراماتیک در ذهن مذکور می شود نامتناهی بودن فرم به شکل غیر قابل باور است . بیضایی استاد مسلم تعلیق و مولف بی همتایی در حوزه خود است و نباید با دست روی دست قرار دادن منتظر شنیدن خبر مرگ وی باشیم تا آثار شاخص او را یکی پس از دیگری از صدا و سیما پخش شوند و برای مدتی غم و اندوه همراه با تاسف فراوان جامعه هنری ایران را در بر گیرد ؛ باید برای نوابغمان به وسعت خاک ایران فضایی نامتناهی در نظر بگیریم که به هر بیگانه ای پناه نبرند .

فیلم های برتر بهرام بیضایی

سگ کشی

اما برای تحلیل روابط و وسعت تفکر روایی در آثار بهرام بیضایی ابتدا پدیده ای به نام «سگ کشی» را مورد بررسی قرار می دهیم . سگ کشی دیده شده ترین فیلم بهرام بیضایی در میان خواص و عوام جامعه سینما دوست ایران است ، به همین دلیل نگاه ناقدانه به یک اثر فراگیر و محبوب می تواند ما را به بن مایه ناهنجاری های روانی و بعضا اقتصادی در یک محیط جغرافیایی نزدیک کند . به عنوان مثال نبرد جانانه ای که شخصیت های زن در آثار بیضایی در زندگی دراماتیک تعریف شده در داستان دارند ، در فیلم سگ کشی به یک رسالت اندیشمندانه تبدیل می شوند . جدای از نگاه زنانه ای که بیضایی به روایت در هنر دارد این اثر یک پرفورمنس ضدپیرنگ را به نمایش می گذارد . هیجان ایجاد شده به واسطه بروز ایماژهای تفسیری و روند صعودی ضرب و آهنگ فیلم مانند پُتکی بر دیوار کاه گلی آستانه ظرفیت فیلم را تخریب می کند و بیننده مجبور می شود دوباره آنچه را که می پنداشته مورد ارزیابی قرار دهد . سگ کشی بهترین عنوانی است که می توان برای این اثر در نظر گرفت چرا که اگر این عنوان را به دو کلمه جدا کنیم در ابتدا سگ تاویل شدت بحران موجود در متن برای شخصیت اصلی داستان و کشی به عنوان مبارزه علیه این نقطه بحرانی به وجود آمده در ذهن مولف است .

وقتی همه خوابیم

فیلم دیگری که از نظر ساختاری مخاطب را وادار به متنهایی سازی روایت در داستان می کند اثری با عنوان «وقتی همه خوابیم» است . این فیلم که با بهره گیری از شاخص های مدنیت مولف از قالب ساختاری آثار پیشین بیضایی فاصله می گیرد و درست در لحظه ای که مناسب ترین زمان برای کشف حقیقت در داستان می باشد ، به اصطلاح کارگردانی داستان را قطع می کند و از ابتدا مکانیزم جهت گرفته شده را مورد بازسازی قرار می دهد . مکانیزه شدن دو بعدی ساختار در یک قالب بیانگر این موضوع است که نویسنده اشراف کامل به آنچه می خواهد بیان کند دارد . در نتیجه با به این معنا در عنوان اثر نزدیک می شویم که باید با هوشیاری کامل خط سینوسی روایت را دنبال کرد . تحقیق ، پژوهش ، کشف و تلاش های بی دریغ بیضایی در حوزه ادبیات نمایشی ایران ما را وادار به تعظیم در برابر این بزرگ مرد ایرانی می کند . همیشه علت غایی ادبیات پارسی در نظم و چکامه خلاصه می شده است اما از این به بعد می توانیم با اعتماد به نفس بالا و جدیت تمام بنویسیم : ادبیات نمایشی در ایران دارای بزرگ مردانی همچون : بهرام بیضایی و عباس کیارستمی است .

تا دیر نشده عجله کنید

متاسفانه همانطور که تا به امروز شاهد بودیم جامعه دچار افول توجه به هنرمندان و ظرفیت های علمی – تجربی شده است و این روند مخاطره آمیز می تواند در نهایت به فرار مغزها و در واکنشی متقابل به بی توجهی آنان به سرزمین مادری شان ختم شود . از همه دست اندر کاران مربوطه تقاضا می کنیم به جای برپایی مراسم باشکوهی برای بدرقه آنان به دنیای دیگر از همین زمان فضایی در حد و اندازه های ظرفیت هنرمند برای وی فراهم کنیم تا با حمله بیگانگان به مرزهای فرهنگی هنری کشورمان روبه رو نشویم .

نویسنده : علی رفیعی وردنجانی