شعر زن از گذشته تا امروز / بررسی زنانه انگاری در ادبیات ایران فروغ فرخزاد در مصاحبه
شعر زن از گذشته تا امروز / بررسی زنانه انگاری در ادبیات ایران فروغ فرخزاد در مصاحبه
شعر زن از گذشته تا امروز / بررسی زنانه انگاری در ادبیات ایران فروغ فرخزاد در مصاحبه
فروغ فرخزاد در مصاحبه‌اش با پرویز گرگین می‌گوید:”اگر زبان من به نوعی زنانه است این کاملا ناخودآگاه است، من خوشبختانه یک زنم…”
شعر زن از گذشته تا امروز فراز و فرودهای بسیاری را به خود دیده است. در گذشته به دلیل شرایط اجتماعی، سیاسی و فرهنگی حاکم بر جامعه‌ی ایرانی، زنان شاعر ما کمتر جسارت آن را داشته‌اند که به عنوان شخصیتی مستقل، با هویت و دارای اندیشه و تفکر ظاهر شوند و اساساً این جامعه‌ی بسته‌ی مردسالار، آنان را به عنوان انسانی دارای اراده و متفکر به رسمیت نمی‌شناخت و به همین مناسبت زبان شعر زنان شاعر ما، زبانی مردانه بوده است و ادبیات مسلط مردانه آن را به نفع خود سانسور و مصادره می‌کرده است و حتی ما با زبانی زن ستیز مواجهیم. در این دوره‌ها حتی بروز دغدغه‌های زنانه نیزبا مؤلفه‌هایی مردانه بیان می‌شده است و ما در شعر زنان با واژه‌هایی مثل سیمین ساق و پری در ساختار زبان روبرو می‌شویم.
شعر زن از گذشته تا امروز / بررسی زنانه انگاری در ادبیات ایران فروغ فرخزاد در مصاحبه
در دوره مشروطه به دلیل تحول در ساختارهای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی کشور در ذهن و اندیشه شاعران ایرانی تحولات مثبتی به وجود آمد و اندیشه زنان شاعر از شکل تک بعدی خود یعنی ناله از غم هجران رها شد و به واقعیت‌های ملموس اجتماعی سیاسی و به تبع آن دغدغه‌ی هویت خویش توجه نشان داد.
ما قبل از مشروطه و در قرن چهارم رابعه کعب را داریم که به عنوان نمونه‌ای از زنان شاعر که به پاره‌ای هنجار شکنی‌ها پرداختند و متفاوت از دیگر زنان عصر خود عمل کردند مثال زدنی‌اند
شعر زن از گذشته تا امروز / بررسی زنانه انگاری در ادبیات ایران فروغ فرخزاد در مصاحبه
چهره‌ی دیگر، مهستی گنجوی است که چنین عملکردی دارد، وی پایه گذار مکتب شهر آشوب در قالب رباعی است و به قولی بعد از خیام، برجسته‌ترین رباعی سرای ایران به شمار می‌آید – شهر آشوب یکی از انواع شعر فارسی است که در آن از اسامی کار افزارها و حرفه‌های دوره‌ای خاص صحبت می‌شود- مهستی با شاعرانه‌ترین بیان، قلمرو شهرآشوب را در قالب رباعی، زیبایی بخشیده است.
*سوای شهرآشوب‌ها رباعی‌های دیگر مهستی از وجود زن شاعری با مسائل و دنیای زنانه خاص خود حکایت می‌کند.
بنابر این غیر از زنانی چون رابعه کعب قزداری، مهستی گنجوی، جهان ملک خاتون و زرین تاج (قرة العین) به جرات می‌توان گفت شعر زن در ایران از سده چهارم تا اغاز مشروطه به شدت منفعل، سطحی نگر و مقلد، بوده است.
شعر زن از گذشته تا امروز / بررسی زنانه انگاری در ادبیات ایران فروغ فرخزاد در مصاحبه
در دوره مشروطه با توجه به تحولات اجتماعی فرهنگی و به موازات حضور زنان در عرصه‌های اجتماعی، زنان شاعری پا به عرصه گذاشتند که شعرشان بازتاب ابعاد تازه‌ای از اندیشه اجتماعی و دغدغه‌های تاریخی است. از جمله این شاعران می‌توان به نیمتاج سلماسی، شمس کسمایی و ژاله قائم مقامی اشاره کرد. در دوره معاصر به فروغ فرخزاد می‌رسیم. شاعری که با شکستن هنجارهای اجتماعی زمان خود در دهه‌های ۳۰ و ۴۰ به زبانی مستقل می‌رسد و شعرش را از تسلط ادبیات مرد محور رهایی می‌بخشد. او به عنوان یک زن شاعر دارای اندیشه، این جسارت را داشت که خودش را در شعرش بیاورد و مسائل اجتماعش را در شعرش منعکس کند
شعر زن از گذشته تا امروز / بررسی زنانه انگاری در ادبیات ایران فروغ فرخزاد در مصاحبه
خودی که حاصل دریافتها و بینش متفاوت او از جامعه و جهان پیرامونش است. شعر فروغ اگرچه در بیشتر اوقات با اندوهی همراه است که زبان را سمتی منفعل و بیانگرانه می‌کشاند اما همین جنس و شکل اندوه، خود برگرفته از شرایط زندگی و فضای حاکم برجامعه ی زمان فرخزاد است.
نوعی اعتراف که البته نظیرش را در شعر شاعران امریکایی و اروپایی مثل سیلویا پلات و آن سکستون نیز می‌بینیم با همه‌ی اینها فروغ نمونه‌ی یک زن شاعر است که توانست با شکستن حصارها و دگم های جامعه به شعری مستقل و صاحب زبانی متفاوت دست یابد، شعری که از ویژگی‌هایش زبان زنانه است.
*بعد از فروغ فرخزاد، سیمین بهبهانی، چهره‌ی مهم و تأثیر گذار شعر زن در دهه‌های اخیر است.
از ویژگیهای شعر سیمین توجه نشان دادن به موضوعات اجتماعی و آوردن تعابیری است که تا قبل از او در غزل معمول نبوده است. طبع آزمایی او در اوزان دشوار عروضی و کشف اوزان جدید نیز از دیگر مختصات شعر اوست. اگر چه بیشتر اشعار وی در قالب غزل است. قالبی که ماهیتاً به تغزل و عشق می‌پردازد اما وی اندیشه‌ی سیاسی اجتماعی خود را به خوبی در این قالب بیان می‌کند و به دلیل همین محدودیت زدایی از قالب غزل است که به وی عنوان نیمای غزل داده شده است.
شعر زن از گذشته تا امروز / بررسی زنانه انگاری در ادبیات ایران فروغ فرخزاد در مصاحبه
نویسنده: معصومه داوود آبادی / شاعر
