سنگ درمانی، افسانه یا واقعیت؟

در كتاب‌های قدیمی طب و داروسازی همواره كنار نام برخی مواد و كانی‌ها اشاراتی به ویژگی‌های خاص آنها نیز شده است.

استفاده از سنگ‌ها برای درمان بیماری‌های جسمی و روانی از دوران باستان مورد استقبال مردم بوده و قدمت چند هزارساله دارد. شواهد کاربرد سنگ‌های طبیعی برای درمان بیماری‌های مختلف در قدیمی‌ترین تمدن‌های بشری به چشم می‌خورد. اگرچه این نوع درمان در تاریخ قدمت طولانی دارد ولی مطالعات آكادمیك روی مكانیسم آن در سال‌های اخیر آغاز شده است.

امروز در دنیا این علم را با نام جم‌تراپی (gem therapy) و به‌عنوان یکی از شاخه‌های طب مکمل طبقه‌بندی می‌كنند. در طول تاریخ از سنگ‌های خاص برای اهداف درمانی، محافظت افراد در برابر بلایای طبیعی و تاثیرات نامطلوب محیطی استفاده می‌شده است. قدیمی‌ترین گزارش‌ها در مورد اعتقاد به خواص درمانی سنگ‌ها و گوهرها به 4هزار سال پیش از میلاد مسیح بازمی‌گردد. در حال حاضر قدیمی‌ترین شواهد مكتوب درباره سنگ‌درمانی مربوط به کتیبه‌های سومری و متون هند باستان است. در طب سنتی هند (آیورادا) دستورات دقیقی در مورد تهیه پودر، خمیر و‌الگریز با سنگ‌های شفابخش وجود دارد.

در خاور دور و چین باستان نیز درمانگران به خواص درمانی سنگ‌ها اعتقاد داشتند و از آنها در درمان بیماران استفاده می‌كردند و ممارست در این كار این كشور را به یکی از بزرگ‌ترین عرضه‌کنندگان گوهر و سنگ شفابخش در دنیا تبدیل كرده است. همچنین در یونان باستان مردم بر این اعتقاد بودند كه همراه داشتن سنگ‌ها و مصرف پودر آنها به صورت خوراكی، ارواح پلید را از آنها دور نگه می‌دارد و به این ترتیب از انواع بیماری‌ها، چشم‌زخم‌ها، بلایا و فجایع درامان می‌مانند. صحبت از قدرت وی‍ژه و منحصربفرد سنگ‌های شفابخش تنها در میان عامه مردم نبوده و افرادی مثل ارسطو، فیلسوف مشهور یونانی نیز از قدرت ویژه و منحصربفرد سنگها صحبت کرده‌اند. مردمان روم باستان نیز تحت‌تاثیر اعتقادات یونان و دیگر تمدن‌های باستانی، برای رفع بیماری و داشتن اقبال خوب برخی سنگ‌های صیقلی را در جنگ‌ها با خود حمل می‌کردند.

ایرانیان و سنگهای درمانی
ایرانیان نیز به‌خصوص پس از اسلام توجه خاصی به خواص درمانی و متافیزیكی سنگ‌ها داشتند و در آثار متعددی به تاثیر این سنگ‌ها بر سلامت جسم و روح، اشاره شده است.
صباح‌بن‌عمران از جواهرشناسان عهد‌هارون‌الرشید عباسی و عطاربن محمد منجم و مولف کتاب «منافع‌الاحجار» از معروف‌ترین این افراد در آن دوره هستند اما در این میان بدون شك ارزشمندترین و مهم‌ترین کتاب‌ گوهرشناسی ایران کتاب «الجماهر فی‌الجواهر» ابوریحان بیرونی به عربی و رساله «تنسوخنامه ایلخانی» خواجه نصیرالدین طوسی به فارسی است.

حرفها علمی نیست
در كتاب‌های قدیمی طب و داروسازی همواره كنار نام برخی مواد و كانی‌ها اشاراتی به ویژگی‌های خاص آنها نیز شده است. مثلا وقتی نویسنده درباره لاجورد و خواص دارویی آن مطلبی آورده، كنار آن به این موضوع نیز اشاره كرده كه اگر سنگ لاجورد روی انگشتر باشد، می‌تواند باعث آرامش فرد نیز شود. این نوع اشارات را می‌توانید در بخش‌های ابتدایی كتاب‌هایی مانند «مخزن‌الادویه» و «قرابادین كبیر» اثر عقیلی شیرازی و «تحفه‌المومنین» اثر حكیم مومن ببینید.

در واقع به نظر می‌رسد مهم‌ترین دلیل برای عدم شرح و بحث ویژگی‌های فرادارویی سنگ‌ها و كانی‌ها همین عدم اشراف كامل بر موضوع بوده باشد. بدون شك توضیح كامل این خواص به آگاهی از ماهیت، كیفیت و میزان تاثیرات نیاز دارد كه در آن روزگار در دسترس نبوده است. نویسنده در این موارد حتی گاهی اشاره می‌كند كه ویژگی ذكرشده در باور عموم مردم به این‌گونه است. در حال حاضر نیز در كشور ما با وجود تبلیغاتی كه در مورد سنگ‌درمانی وجود دارد، همچنان شناخت و تسلط بر موضوع،‌ از دریچه علمی صورت نمی‌گیرد و بیشتر براساس باورهای گذشتگان شكل گرفته است.

البته در كشورهای اروپایی پیشرفت‌های فراوانی در زمینه سنگ‌درمانی، مكانیسم‌ها و علوم آكادمیك آن صورت گرفته كه دامنه آن كمتر به كشور ما رسیده است.

دکتر باقر مینایی/ عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

دكتر مهران میراب‌زاده/ داروساز

منبع : salamatiran.com