زندگی نامه ی ابوریحان بیرونی

معرفی ابوریحان بیرونی

ابوریحان محمد بن احمد بیرونی از دانشمندان پرآوازه ایران و اسلام در قرن پنجم هجـری می باشد. در روزگاری که همه اطرافیان او شهرها و معابد هنـد را بـه صـورت غنـایمی پربهـا می دیدند و در شرایطی که دیگران هندوان را مردمی بت پرست می پنداشـتند؛ وی در جـستجوی گنجینه های حکمت و معرفت هندوان بـه سـرزمین هنـد عزیمـت نمـود و بـا آمـوختن زبـان سانسکریت و رجوع به منابع اصیل هندی و مشاهده در زندگی روزمره مردم کوشید تا چشمان مسلمانان را به میراث های فرهنگی و دستاوردهای علمی هندوان بگشاید. چرا که آنچـه کـه در کتاب های پیشین در باب عقاید و مذاهب هندوان آمده بود، از نظر بیرونی بـه دلیـل نـاتوانی و عدم شناخت مولفین ساختگی و ناقص می نمود.

این کتاب، کتابی دائره المعارف گونـه در هنـد شناسـی بـه زبـان عربی و مربوط به قرن پنجم هجری قمری می باشد. این اثر شامل موضوعاتی همچون عقاید دینی، آرا فلسفی، ادبیات، تاریخ ، تقویم، نجوم، جغرافیـا، آداب و رسـوم هنـدوان، احکـام شرعی و مردم شناسی هندوستان می باشد و از لحاظ تاریخی اولین کتـابی اسـت کـه شـرح عینی، علمی و کامل یک فرهنگ را نشان داده و آن را با فرهنگ دیگـر ملـل مقایـسه کـرده است. همچنین این کتاب به لحاظ زبانشناسی و تاریخ ادیان حائز اهمیت می باشد.

تمام کسانی که دروازه های ذهن خود را به روی دانش بیرونی با کتاب ماللهند گشوده اند، خود را ناگزیر در تجمید از شیوه، روش و منش او در برخورد با آداب و رسوم هندی دیده اند. وی با احترام، بصیرت و کنجکاوی درباره عقاید و مذاهب هندوان و تا حد امکان سعی کرد تا بی تعصبی و بی طرفی را حفظ کند. او تا آن جا که توانسته کوشیده از هندیان دفاع کند؛ به حدی که در بخش هایی از کتاب گمان خواننده بر آن می رود که گویی نویسنده هندی باشد. وی مى گوید که این کتاب برهان و جدل نیســت تا در آن ادله دشــمنان ایراد شود و آن دسته از ادله ایشان که مخالف حق است، نقض گردد؛ بلکه این کتاب حکایت است. پس کلام هندیان را به همان نحو که خودشان اعتقاد دارند، نقل می کنم. وی در این کتاب بـه مطالعـه فرهنـگ و سـاخت اجتمـاعی هندوسـتان از نظـر مردم شناسی پرداخهت و در مطالعه طبقات جامعه هندی، بیشتر متوجه کارکرد و فایده هر کـدام و منشـا دینی آن بوده است و در مطالعه ازدواج نیز به بیان کارکرد ازدواج می پردازد. بیرونی در سراسر کتاب، به آثار مهم و معتبر استشهاد می کند و به مقتضای مقام و مورد، قطعاتی از متون اصلی را درتایید اقوال خود نقل می کند. وى در نقل مسائل دینی هند، از کتاب های دینی هندوها مانند پاتنجل، گیتا و سانک استفاده کرده است. او در کتاب فی تحقیق ماللهند، به مقایسه عقاید علمی و دینی هندوان با ملل دیگر مانند یهود و نصاری و مسلمین می پردازد. وى از قدیمی ترین دانشمندانی است که مطالعات تطبیقى را در ادیان مطرح می کند.

با استفاده از این کتاب می توان علاوه بر آشنایی با عقایـد هنـدو، در زمینـه دیگر عقاید ذکر شده توسط بیرونی اطلاعات سودمندی کسب نمود. بـه عـلاوه بهـره گیـری از روش مقایسه ای، درک، تبیین و توضیح مشکلات فرهنگی، فلسفی و دینی مـورد بحـث را هـم برای مولف و هم برای مخاطب آسانتر کرده است. مطالعه بیرونی، از اطلاق ویژگی های عمومی و یکپارچه به تمام هندیان نه تنها بری است؛ بلکه او می کوشد تا با جدا ساختن عوام و خواص از یک سو و هند گذشته و حال از دیگر سو، دانش خود را از دست یازیدن به تعمیم های بزرگ برحذر دارد. وى اشــاره مى کند که اشتیاق عوام به محسوسات و گریزانی آن ها از امور معقول، سبب روی آوردن بسیاری از ملت ها همچون یهودیان، مســیحیان و به خصوص مانویان به تصویرســازی و مجسمه ســازی در امور اعتقادی است. بیرونی معتقد است عوام از این راه به آرامش و اطمینان قلبی می رسند. درحالی که خواص و دانشمندان از راه تعقل در امور عقلی به عبادت خدای یگانه می پردازند. او با مقایسه باورداشت های افراد عامی جامعه هند با عوام مسلمانان، سعی کرده است خواننده را از قضاوت یک جانبه علیه هندوان با دارد. اگرچه کتاب ماللهند بیرونی بیشتر در مقوله اجتماعیات می باشد امـا بنیـان تـاریخی و مـاده اولیه تاریخ نگاری هندوستان اساس جامعه شناسی قدیم و مـردم شناسـی مـذهبی آن دیـار شـده است. بزرگی بیرونی و اثرش در این است که وی علاوه بـر حفـظ میـرا ث هنـدوان در شـاخه هـای مختلـف معرفـت توانست تصور کند که جز یونانیان ملت دیگری هم در جهان وجود داشـته کـه دارای فرهنـگ اصیل می باشد و فرشته علم در آنجا نزول کرده است

نویسنده : زهرا اقایی

زندگینامه ابو علی سینا به زبان ساده