در اشعار سیمین بهبهانی جایگاه زن کجاست؟
بیوگرافی سیمین بهبهانی
سیمین خلیلی معروف به سیمین بهبهانی در 28 تیر سال 1306 در تهران به دنیا آمد و در 28 مرداد سال 1393 دار فانی را وداع گفت. او از بنیان گذاران کانون نویسندگان ایران بود و نویسنده وغزل سرای مشهوری بود. وی از جمله شاعران صاحب سبک و اندیشه در ادبیات امروز ایران است که به نیمای غزل مشهور گشته است.
طرح مسائل زنان از زبان سیمین بهبهانی
از مسائل بسیار مهمی که در آثار شعری سیمین بهبهانی جلوه گر شده است، طرح مسئله زنان و وضعیت نابهنجار روحی و روانی آنان است. بهبهانی در کنار فروغ فرخزاد، شاعری است که به طور خاص بیشتر فکر خودش را بر مسئله زن متمرکز کرده است؛ از این جهت میتوان گفت سیمین بهبهانی شاعری اجتماعی است که در به کار گرفتن نمادهای خاص اندیشهای متفاوت ارائه داده است و از این رو شیوه تفکر و شاعری او در حوزه مکتب رئالیسم قرار میگیرد. سیمین، زنی است که با مشکلات خاص زنان آشنایی گسترده و عمیق داشته است. شعر سیمین بهبهانی حاکی از تجربههای تلخ و شیرین عمیق انسانی او است که شاید در میان زنان شاعر ما (جز فروغ و صفارزاده) بی سابقه باشد.
از این جهت میتوان گفت سبک شعر سیمین بهبهانی سبکی خاص و تازه است و اثر انگشت شخصی او بر آنها به وضوح دیده میشود. در راستای طرح مسئله زن و راه حل مشکلات روحی و روانی او مسئله اصلاح رفتاری مرد را به میان میکشد. او اگرچه به صراحت چگونه رفتار کردن مردان را پیشنهاد نکرده است؛ اما از طریق تصویر و ترسیم رفتارهای نادرست مردان به نوعی عکس آن رفتارها را خواهان بوده است. از این جهت است که میتوان گفت سیمین بهبهانی خواستار یک شیوه معتدل برای اصلاح جامعه چه طیف مرد چه طیف زن بوده است. سیمین شرایط اجتماعی را در موقعیت نامناسب زنان مؤثر و مقصر میداند.
زن در اشعار سیمین چهرههای متعدد و جلوههای متنوعی دارد. زنان خوب و بد وجود دارند. در اشعار سیمین برای زنان فقیر و بدنام و مطرود جامعه هم راهی هست. وی از آن دسته شاعرانی است که احساس مادرانه و دریافت عاطفی او در مسائل و اشعارش را به وضوح تحت تأثیر قرار داده است و این حس قوی حتی در اشعار سیاسی و اجتماعی او نمود یافته است. در مجموع نگاه بهبهانی نسبت به مسائل زنان واقعی و وسیع است. نمونههای زنان شعر او در اجتماع فراوانند. او سعی دارد درون این زنان و عواطفشان را به نمایش بگذارد. در مورد مردان سیمین رابطهای مبتنی بر تفاهم را میپسندد. او با بیان این مسئله خود را بیشتر به زنان اجتماع نزدیک میکند و در عین هم حسی شاعرانه نسبت به آنان، به دنبال چارهای برای رفع این معضل اجتماعی میگردد و خواستار برابری میان انسانها چه زن و چه مرد میشود.
دگرگون سازی سنت مردسالارانه در شعر سنتی فارسی
سیمین، آن گاه که سخن از عشق و عاشقی و رابطه عاشق و معشوق به میان میآورد، آن سنت مردسالارانه حاکم بر شعر سنتی فارسی را دگرگون میسازد. به طور کلی او برتری را به عشق میدهد و هیچ برتری برای زن و مرد بر همدیگر قائل نیست. در مجموع سیمین ویژگیها و خصایل انسانی را در انحصار یک جنس یا گروهی خاص از مردمان نمیداند. هرچندگرایش های فمنیستی دارد و مدافع حقوق زن است؛ اما نگرش او به فمنیسم لیبرال نزدیک است. او میخواهد زن و مرد را بیرون از قفس تنگ تعاریف زنانگی و مردانگی ببیند و بشناسد. از همین رو است که نیک و بد، زشتی و زیبایی، داد و بی داد، دوستی و دشمنی، وفا و پیمان شکنی زن و مرد را درکنار یکدیگر گنجانده است. با وجود آنکه سیمین نگاهی زنانه دارد، زنانگی ذهنیت وی را اسیر خود نکرده و در همه حال بشر را فارغ از جنسیت مد نظر قرار داده است.
نویسنده : زهرا آقایی