خانه دار شدن رویای جوانان امروزی/مسئله خانه داشتن در روز خاستگاری

می دانیم که یکی از نیازهای اساسی برای هر انسان و هر خانواده ای، داشتن سرپناهی امن است؛ جا و مکانی که بتوان به راحتی و بدون دغدغه در آن زندگی کرد و از امنیت همه جانبه برخوردار بود. داشتن مسکن اختصاصی و مناسب از جمله شاخص های رفاه ، آسایش  و حقوق اولیه هر انسانی است و در این میان دولت ها و حکومت ها موظفند در راستای تامین مسکن خوب برای مردمشان، از هیچ کوششی دریغ نکنند. اگر می خواهیم در جامعه مان، آسیب ها و ناهنجاری‌ها کمتر و کمتر شود، اگر می خواهیم از کم حوصلگی، سختگیری و بی‌انصافی و پرخاشگری ها جلوگیری کنیم، باید به تامین رفاه و آسایش مردم، هرچه بیشتر توجه کنیم، زیرا هرچه زندگی بر مردم تنگ تر شود، آسیب زیادتر می شوند و امید به زندگی کمتر و در این میان نقش داشتن خانه و کاشانه‌ای برای زندگی، از همه مهم‌تر است.

 مدتی است که به نظر می رسد قیمت خرید مسکن و اجاره آن، با افت قابل ملاحظه ای شروع شده و ادامه دارد ولی آیا به موازات این کاهش، در قدرت خرید افراد، افزایشی حاصل شده یا نه؟ به بیان دیگر آیا کاهش قیمت زمین و مسکن و اجاره، ناشی از اعمال بازدارنده و سیاست های به اجرا درآمده است و یا نه، دلیل آن ارتباط حتمی و تنگاتنگ نابسامانی‌های اقتصادی و اجتماعی است که سبب شده هم قدرت فروش و هم قدرت خرید، افزایش یا کاهش یابد؟ وضعیت ایجاد شده به سود کسانی است که از وضعیت مالی و پولی خوبی برخوردار هستند و راحت تر و ارزان تر از گذشته می توانند بخرند و بر وسعت و مساحت زمین ها، منازل، ویلاها و … خود بیفزایند، تا اینکه در زمان مقتضی با سودآوری بالایی آنها را به فروش برسانند، وقتی به بنگاه‌های خرید و فروش مسکن مراجعه می کنید، نحوه برخورد بنگاه داران طوری است که حاضر نیستند به راحتی شما را از دست بدهند، (می خواهند به هر طریقی که شده، معامله ای را به انجام برسانند) و این می رساند که بازار خرید و فروش نه تنها جالب نیست، بلکه از رکود قابل توجهی برخوردار است، اگر کمی دقت کنیم،با انبوهی از آپارتمان‌ها و منازل خالی و بدون مالک فردی و یا مستاجر روبه رو می شویم.از سمت دیگر اکثر افرادی که به دنبال خانه اجاره ای  هستند، به دلیل وضعیت اقتصادی و میزان حقوق دریافتی ماهیانه خود، قادر به پرداخت اجاره نبوده و بیشتر مایلند به صورت رهن، موردی را به اجاره خود درآوردند، ولی مبلغ رهن، به ویژه برای آن دسته افرادی که حاضر نیستند به هر طریقی درآمد داشته باشند، کافی نبوده و بانک ها نیز سود چندانی نمی پردازند، بنابراین ترجیح می دهند از رهن منزل و آپارتمان خود صرف نظر کرده و به این نتیجه برسند که این مبلغ به خرابی دیوارها، پرده ها و … نمی ارزد. مثل اینکه همه انتظار وارد آمدن یک شوک مثبت به بحث خرید و فروش زمین و منزل هستند.

به هر ترتیب، مسکن وخانه دار شدن از موضوعات بسیار با اهمیت در هر جامعه ای است، زیرا داشتن جایی مشخص و تعریف شده برای خودت، امنیت خوبی را به تو و خانواده می دهد، امنیتی که نه فقط فیزیکی و ابزاری است، بلکه بیشتر از آن روانی و اجتماعی است و به همین دلیل است که روانشناسان اجتماعی شاخص اصلی در موضوع امنیت روانی را ((تعلق داشتن به چیزی یا کسی یا جایی)) می دانند، روانشناسان نیز معتقدند وقتی فرد جایی را داشته باشد که به آن احساس تعلق کند، در نتیجه کمتر احساس تنهایی، ترس و رهاشدگی می کند و این بسیار مهم است؛ زیرا احساس پذیرفته شدنی که به او دست می دهد، خیلی ارزشمند است، از منظر جامعه شناسی نیز امنیت، اعم از ابزاری، روانی و اجتماعی در جامعه  ای شکل خواهد گرفت که احساس تعلق افراد نسبت به همدیگر، هرچه بیشتر وجود داشته باشد؛ضمن آنکه هرچه در خانواده، در مدرسه و محل کار و محله ای که زندگی      می کنیم، این احساس بیشتر باشد، نمود آن در جامعه بزرگ تر، ملموس تر و شفاف تر خواهد بود وهرچه میزان پذیرش اجتماعی افراد در یک جامعه بیشتر باشد، آن جامعه از امنیت اجتماعی بالاتری برخوردار خواهد بود.حال چه زمانی می توان به این وضعیت رسید؟ آنگاه که عوامل نامساعد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در حداقل خود باشند، وقتی افراد به ویژه از نظر اقتصادی در مضیقه نباشند و وقتی که فرد بداند بعد از یک روز کار خسته کننده،جایی را دارد که در آن احساس امنیت و آسایش کند. نداشتن مسکن، یکی از مهم‌ترین عوامل استرس زا، طلاق، پرخاشگری، بی بند وباری و… است. در همین راستا، نقش مسکن در شکل‌گیری و تداوم ازدواج ها و تشکیل خانواده نیز از اهمیت خاصی برخوردار است، به طوری که اولین سوال خانواده این است که فرزندتان خانه دارد؟ داشتن یک منزل مسکونی مستقل (خواه ملکی و یا اجاره ای) برای تداوم زندگی و کاهش تنش ها بسیار مورد توجه است؛ زیرا مهلک ترین چیز در شروع زندگی ،مداخله  است و به همین دلیل است که بیشتر زوج های جوان ترجیح می دهند حتی در یک اتاق  باشند ولی مستقل زندگی کنند. به هر ترتیب متاسفانه وضعیت عرضه، تقاضا و معامله در بازار مسکن تاکنون نتوانسته از یک تعریف مشخص و مفهومی برخوردار شود و همین امر سبب شده تا به طور مکرر با رکودها و یا رونق های ناخواسته ای مواجه شویم، ضمن آنکه علیرغم رکود و سکونی که در بازار خرید و فروش مسکن مشاهده می کنیم، ولی در یک جمع بندی کلی، هنوز هم با بیش از 20 درصد رشد قیمت در بازار مسکن روبه رو هستیم و این در حالی است که نرخ دستمزدها بین 10 تا 12 درصد افزایش داشته اند، بنابراین به راحتی می توان از کاهش روز به روز قدرت خرید مسکن صحبت کرد، بعضی از آمارها گویای آن است که ایرانی ها از نظر توان مالی برای خرید مسکن، از بین 122 کشور مورد بررسی رتبه 107 را به خود اختصاص داده اند و این بسیار مایوس کننده است، آن هم در ارتباط با دومین نیاز اساسی و محوری هر انسانی، (اصولا اولین نیاز اساسی هر انسان را نان -خوراک- دانسته اند).

نکته جالب تر اینکه به موازات کاهش خرید و رشد هزینه های ساخت مسکن و رشد اجاره‌نشینی، ولی توان اجاره کردن نیز (به خصوص اجاره بدون رهن) کاهش یافته است و موضوع هشدار دهنده تر اینکه  در جوامع در حال توسعه و گذار، همیشه پس از پشت سر نهادن رکود و کاهش ، با دورانی از افزایش بی‌رویه و حتی در مواردی غیرقابل کنترل مواجه خواهیم شد، که از هر وضعیتی بدتر است.

 به راستی بازار مسکن، درد بی درمان اقتصاد ایران است؟ بازاری که نبض آن در دست دلالان است، نه مهندسان، متخصصان،مراجع و مراکز ذیربط و با تعهد و مسئولیت اجتماعی.

سید مسعود مدنی – دفتر روزنامه نسل فردا