حکمت بیست‌وسوم نهج البلاغه: اولویت عمل بر حسب و نسب + فایل صوتی
حکمت ۲۳ نهج البلاغه : اولویت عمل بر حسب و نسب ، ضرورت عمل گرایى (اخلاقى ، اجتماعى)
متن عربی حکمت ۲۳ نهج البلاغه
وَ قَالَ مَنْ أَبْطَأَ بِهِ عَمَلُهُ لَمْ یُسْرِعْ بِهِ نَسَبُهُ .
ترجمه
امام المصلحین حضرت علی (ع) ،می‌فرمایند: هر کس کردارش او را به جایى نرساند، افتخارات خاندانش وی را به جایى نخواهد رساند.
واژگان مهم
أبطأ: به تأخیر انداخت، کند کرد.
لَمْ یُسْرِعْ: شتاب نبخشید، سرعت نداد.
نَسَبُه: خویشاوندی، تبار یا منزلت خانوادگی.
چکیده مفاهیم حکمت بیست‌وسوم نهج البلاغه
- این سخن کوتاه و پرمعنا از امیرالمؤمنین(ع) درباره اهمیت عمل و بی‌ارزشی تکیه بر حسب و نسب است.
- انسان در مسیر رشد معنوی و انسانی، مسافری است که تنها با عمل صالح، تلاش و تقوا می‌تواند به مقصد کمال برسد.
- افتخارات خانوادگی، جایگاه اجتماعی یا نَسَب برتر، هیچ‌گاه جایگزین کردار نیک و رفتار شایسته نمی‌شود.
خدای متعال نیز در قرآن فرموده است:
«إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ»
یعنی گرامی‌ترین شما نزد خداوند، پرهیزکارترین شماست.
نکته‌های حکمت ۲۳ نهج البلاغه
- کُندی عمل، کنایه از کم‌کاری و بی‌انگیزگی در انجام وظایف الهی و انسانی است. چنین فردی، هرچند از خانواده‌ای بزرگ و محترم باشد، در مسیر تکامل عقب می‌ماند.
- عمل نکردن به علم و ایمان، سبب حسرت در دنیا و ندامت در آخرت است. حتی اهل بهشت نیز در روز قیامت حسرت می‌خورند که چرا بیشتر عمل صالح انجام ندادند.
- امام در این سخن، تأکید می‌کنند که معیار برتری در پیشگاه خدا و خلق، کردار نیک و کوشش فردی است، نه جایگاه خانوادگی یا افتخارهای موروثی.
پیام حکمت ۲۳ نهج البلاغه
۱. برتری واقعی، در علم و عمل است.
هیچ نسب و مقام اجتماعی نمی‌تواند ناتوانی در عمل صالح را جبران کند.
در طول تاریخ، افراد بسیاری از خاندان‌های بزرگ به سبب سستی سقوط کردند، و در مقابل، مردان و زنان کوشایی از طبقات پایین اجتماع به بلندترین مقام‌ها رسیدند.
۲. سفر آخرت با عمل صالح آغاز می‌شود.
هیچ‌کس نمی‌تواند بار دیگران را بر دوش گیرد؛ هر کس باید توشه راه خود را فراهم کند.
امام علی(ع) در خطبه ۲۸ نهج‌البلاغه می‌فرماید:
«در دنیا بار سفر ببندید و وسایل فردای خود را آماده کنید تا در روز واپسین از خطرها در امان باشید.»
۳. تأکید پیامبر بر عمل، نه خویشاوندی:
پیامبر اکرم(ص) خطاب به خویشانش فرمود:
«ای فرزندان عبدالمطلب، ای دخترم فاطمه، ای عباس عمویم! اینکه از خاندان من هستید، شما را از حساب خدا بی‌نیاز نمی‌کند. تنها عمل نیک است که رضای خدا را جلب می‌کند؛ چرا که گرامی‌ترین شما نزد خدا، پرهیزکارترین شماست.»
۴. اخلاق و شایستگی، پایه شخصیت است.
تکیه بر گذشته و افتخار به نام‌ها، اگر با تلاش و صداقت همراه نباشد، ارزشی ندارد. انسان ارزش خود را با رفتار و عمل می‌سازد، نه با تبار.
فایل صوتی حکمت ۲۳ نهج البلاغه :
مجله زندگی سالم / فایل صوتی شرح و ترجمه حکمت‌های نهج البلاغه
