بهترین غذا برای بیماران دیالیزی

نارسایی کلیه

بیماری‌های مزمن ازجمله نارسایی‌ کلیه به‌عنوان یک مشکل اساسی در حیطه بهداشت و درمان مطرح هستند؛ چراکه به‌دلیل تداوم بیماری و روند درمان، اثرات متعددی بر وضعیت‌های فیزیولوژیک، روحی و روانی، توانایی افراد و عملکرد آنان در زندگی فردی و اجتماعی به ‌جا می‌گذارند.
افسردگی از شایع‌ترین و مهم‌ترین اختلالات روان‌پزشکی در بیماران دیالیزی است که می‌تواند تأثیرات سویی بر سیر بیماری و روند درمان داشته باشد؛همچنین افسردگی به‌عنوان یک عامل خطر مستقل در مرگ‌ومیر بیماران همودیالیزی شناخته می‌شود.

خود مراقبتی بیماران دیالیزی

در یک بررسی، بیماران آموزش‌های خودمراقبتی ازجمله رعایت رژیم غذایی، کنترل مایعات، مراقبت از پوست، خواب و  استراحت را دریافت کردند و برنامه مدون آموزشی به‌همراه یک کتابچه آموزشی به آنان ارائه شد؛ همچنین دو جلسه آموزشی به‌روش بحث گروهی و پرسش و پاسخ برای بیماران برگزار شد.
در نتایج این بررسی آمده است: «بالارفتن دانش خودمراقبتی و افزایش پذیرش درمان باعث انجام رفتار‌های خودمراقبتی می‌شود و کاهش رفتار و علائم و نشانه‌های فیزیکی و روانی را درپی دارد.»
طبق یافته‌های پایانی این مطالعه، اجرای یک برنامه آموزشی مراقبت از خود در کاهش افسردگی بیماران تحت درمان همودیالیز مؤثر است؛ همچنین آموزش در زمینه مراقبت از خود، پیروی از رفتار‌های خودمراقبتی و عملکرد آنان را ارتقاء می‌دهد. محققان این پژوهش، آموزش مستمر به بیماران همودیالیزی را جهت ارتقای سلامت جسمی و روانی آنان توصیه می‌کنند.

تاثیر روحیه بر سلامت کلیه

لازم به‌ذکر است، روحیه شما تأثیر بسزایی بر سلامت کلیه‌های‌تان می‌گذارد. کسانی که مبتلا به استرس هستند بهتر است بیشتر مراقب سلامت کلیه‌هایشان باشند. مشکلات روحی و روانی تأثیرات بسزایی بر نارسایی مزمن کلیوی خواهد گذاشت.
شادی و روحیه مثبت می‌تواند به غیر از تأثیر بر سلامت روان، بر سلامت جسم ازجمله کلیه‌ها نیز اثرگذار باشد.
شادی و نشاط بر عملکرد زندگی افراد و سلامت جسمی آنان تأثیر بسزایی دارد و اشخاصی که روحیه شادتری دارند از توانایی و عملکرد ذهنی بالاتری برخوردار هستند.
طبق بررسی‌های انجام‌گرفته هسته آمیگدال مغزی در افراد شاد آرام‌تر است؛ همچنین استرس و اضطراب در بروز بیماری‌های جسمی گوناگون مانند دیابت، سرطان و فشارخون نقش زیادی دارد. افراد با روحیه شاد حدود 10درصد نسبت به اشخاص غمگین و افسرده از طول عمر بیشتری برخوردار هستند و سیستم ایمنی قوی‌تری نسبت به اشخاص ناراحت دارند.
در مطالعه‌ای در سال 2015 افرادی که از موفقیت و شادی بیشتری در زندگی برخوردار هستند، احتمال شکست درمان در آن‌ها در اعمالی مانند پیوند کلیه و دیالیز کاهش پیدا می‌کند.
فشارخون و دیابت از علل مرگ خاموش کلیه محسوب می‌شوند. بیماری فشارخون می‌تواند به‌مرورزمان سبب آسیب‌رساندن به کلیه و نارسایی آن و در برخی مواقع به دیالیز منجر ‌شود.
مسئله‌ای که در بیماری نارسایی کلیه نقش تعیین‌کننده‌ای دارد، تغذیه است. رژیم غذایی مناسب این بیماران چیست؟ برای اینکه با کلیت این موضوع بیشترآشنا شویم با دکتر احمد اسماعیل‌زاده به گفت‌وگو نشستیم که در زیر می‌خوانید:

علائم از کار افتادن کلیه ها

نارسایی مزمن کلیوی به مرحله‌ای از نارسایی کلیه گفته می‌شود که کلیه دیگر قادر به عملکرد طبیعی و انجام وظایف خود شامل حفظ تعادل محیط داخلی بدن، دفع مواد زائد و سمی از طریق ادرار نیست؛ درنتیجه این امر، مواد سمی در خون تجمع پیدا می‌کنند و سبب بروز اختلالات جدی در افراد می‌شود. علائمی که نارسایی کلیه دارد عبارتند از: احتباس آب در بدن؛ به‌طوری‌که بدن ورم می‌کند و در ناحیه مفاصل و قوزک پا این ورم قابل‌مشاهده است. مورد دیگر افزایش کراتینین و اوره خون است. دلایل مختلف سبب بروز نارسایی کلیه می‌شود. مصرف دارو نیز می‌تواند نارسایی ایجاد کند. از علل دیگر می‌توان به بالارفتن سن اشاره کرد. دیابت و پرفشاری خون از مهم‌ترین علل بروز نارسایی مزمن کلیه است. اختلال‌های ژنتیکی هم سبب بروز این بیماری می‌شود.

کنترل‌نکردن این بیماری به ازبین‌رفتن کامل عملکرد کلیه‌ها منجر می‌شود که در این شرایط انجام دیالیز یا پیوند کلیه برای ادامه حیات بیمار ضروریست.

بیماران کلیوی چه غذاهایی باید بخورند؟

بیماران مبتلا به نارسایی کلیه دفع آب خوبی ندارند؛ به‌همین‌دلیل نباید نمک زیادی مصرف کنند و دریافت سدیم را باید محدود کنند، غذاهای آماده، (فست‌فود)، ترشی‌ها و غذاهای کنسروی را که حاوی نمک زیادی هستند، مصرف نکنند و به همان نمک طبیعی که در غذاهاست اکتفا کنند. فشارخون بالا همان‌طور که گفته شد سبب نارسایی کلیه می‌شود؛ بنابراین بیمارانی که فشارخون بالا دارند نباید نمک استفاده کنند؛ اما می‌توانند نمک‌های جایگزین مصرف کنند؛ این درحالی‌است که بیماران نارسایی کلیه نباید نمک جایگزین مصرف کنند و پتاسیم دریافتی را هم می‌بایست محدود کنند؛ چون پتاسیم بالا سبب انقباض عضلات قلب می‌شود و ایست قلبی اتفاق می‌افتد. علاوه بر سدیم باید در مصرف موادغذایی که پتاسیم دارند نیز احتیاط کنند. پتاسیم در میوه‌ها و سبزیجات وجود دارد، به‌غیر از میوه و سبزی در خرما، موز و سیب‌زمینی هم ‌مقدار زیادی پتاسیم وجود دارد؛ اما چون خرما، موز و سیب‌زمینی پتاسیم بالایی دارند توصیه می‌شود کمتر استفاده شوند.

این افراد بهتر است میوه و سبزیجاتی بخورند که پتاسیم متوسط و نهایتا کمی دارند. از سبزی‌هایی که پتاسیم کمی دارند می‌توان به خیار، جوانه حبوبات، کاهو، کلم، گل‌کلم، کلم بروکلی، پیاز، لوبیاسبز، فلفل‌سبز، کدوسبز، بادمجان، شلغم، هویج، تربچه، ریواس و قارچ اشاره کرد؛ البته مقدار استفاده از انواع موادغذایی حاوی پتاسیم به سطح پتاسیم خون بیمار هم بستگی دارد و لازم است متخصصان تغذیه برنامه غذایی مناسبی برای آنان
تنظیم کنند.

همودیالیز

گفتنی است، همودیالیز روش درمانی با فناوری بالا و پیشرفته مؤثر برای درمان بیماران مبتلا به نارسایی مزمن کلیوی است؛ اما این روش با شیوع بالایی از عوارض روانی مانند اضطراب و افسردگی همراه است.
در نتایج آماری یک مطالعه، میزان افسردگی در بیماران همودیالیزی از 22‌تا‌51درصد گزارش شد.
بیماران تحت درمان با همودیالیز به‌دلیل نیاز به درمان‌های متعدد دارویی، برنامه غذایی خاص و کسب مهارت‌های لازم در سازگاری با ناتوانی‌های جسمی و روحی، نیازمند آموزش مخصوص و مداوم هستند؛ درواقع آموزش به این بیماران از جنبه‌های مهم فعالیت پرستاری است.

برخلاف نوشته‌های قبلی درباره منیزیم هیچ‌گونه رژیم خاصی جهت محدودکردن منیزیم رژیم غذایی نیاز نیست و در فیلتراسیون (GFR (پایین‌تر از پانزده میلی‌لیتر در دقیقه بدن می‌تواند مصرف زیادازحد منیزیم را متعادل سازد؛ حتی در نارسایی‌های شدید کلیه نیاز به محدودیت آن نیست؛ ولی از مصرف زیاد و ناگهانی باید پرهیز کرد. منیزیم در گوشت، سبزیجات و لبنیات بیشترین مقدار موجود را داراست.