آمفیزم؛ دشمن ریه
آمفیزم ریوی Emphysema به معنی نابودی پارانشیم ریوی است که منجر به از بین رفتن ویژگی ارتجاعی ریه و دیواره آلوئول های ریه میشود.
آمفیزم Emphysema به معنی نابودی پارانشیم ریوی است که منجر به از بین رفتن ویژگی ارتجاعی ریه و از بین رفتن دیوارهٔ آلوئول‌های ریه میشود. از پیوستن چند آلوئول یک حفرهٔ بزرگ به وجود می‌آید که موجب کاهش سطح تنفسی و اشکال در جذب اکسیژن میشود. از بین رفتن کشش شعاعی ریه در پی این پروسه، منجر به افزایش تمایل مجاری هوایی به روی هم افتادن یا کولاپس شده و در نهایت موجب پرهوایی ریه و محدودیت جریان هوا در ریه‌ها و گیر افتادن هوا در ریه میشود.
فضاهای تنفسی بزرگتر و بول‌هایی تشکیل می‌شوند. آمفیزم یکی از اجزای اصلی بیماری مزمن انسدادی ریه است. تمامی سیگاری‌ها به درجاتی از آمفیزم دچار می‌شوند. در این بیماری، دیوارهٔ حبابچه‌ها به تدریج از بین رفته و فرد، مبتلا به تنگی نفس میشود. پیشروی این بیماری بستگی به تعدادسیگار در روز و تعداد روزهایی که مصرف میشود دارد. آمفیزم معمولاً به تدریج پیشرفت می‌کند و منجر به نارسایی تنفسی میشود.
انواع آمفیزم
- آمفیزم سنتروآسینار
- آمفیزم پان‌آسینار
- آمفیزم پاراسکتال یا آسینار دیستال
- آمفیزم غیرطبیعی یا بی‌قاعده
علت بیماری آمفیزم ریوی
علت اصلی آمفیزم کشیدن سیگار است در افراد غیر سیگاری حتی درجات متوسط آمفیزم نادر است. احتمالاً تحریکات ناشی از کشیدن سیگار موجب تخریب یا اختلال در ساخت رشته‌های الاستیک و سایر اجزای سپتوم بین الوئولی میشود. یک شکل وراثتی آمفیزم اثرات مضری را نشان می دهد که می توانند در اثر تاخوردگی غلط پروتیین ها در ER به وجود آیند.
آمفیزم سنتروآسینار
این بیماری در اثر یک جهش نقطه ای در آلفا آنتی تریپسین ایجاد می گردد که در حالت عادی توسط هپاتوسیت ها و ماکروفاژها ترشح می شود. پروتئین نوع وحشی به تریپسین و نیز الاستاز خون متصل شده و آنها را مهار می کند. در غیاب این پروتئین، الاستاز بافت نرم ریه را که در جذب اکسیژن شرکت می کند، تجزیه می نماید که در نهایت علائم آمفیزم را ایجاد می کند.
بیشتر از ۹۵ درصد آمفیزم‌ها از این نوع بوده و در آن لوب‌های ریه درگیر می‌شوند. در این نوع، بیشترین آلوئول‌های درگیر در بخش مرکزی شش‌ها و نزدیک به نایژک‌ها (برونکیول) مرکزی قرار دارند درحالی‌که آلوئول‌های دیستال در وضعیت نرمال و سلامت قرار دارند. آمفیزم سنتروآسینار همراه بیماری‌های ریوی مانند برونشیت مزمن و بیماری انسدادی ریوی خود را نشان می‌دهد.
آمفیزم پان‌آسینار
در این نوع آمفیزم، آلوئول‌های تنفسی افزایش حجم دارند و برخلاف نوع سنترآسینار که میانهٔ ریه را دربر می‌گیرد، این نوع آمفیزم از ابتدای برونکیول تنفسی (جایی که آلوئول شروع شده و تنفس آناتومیک آغاز میشود) تا آخرین آلوئول در کف شش‌ها را درگیر می‌کند و در حقیقت بیشترین صدمه را بخش پایینی شش‌ها می‌بینند. علت اصلی این نوع آمفیزم اختلال و کمبود در آلفا آنتی‌تریپسین است.
آمفیزم پاراسکتال یا آسینار دیستال
این نوع آمفیزم تنها بخش‌های دیستال شش را دربر گرفته و صدمه به آسینارها در انتهای دیواره‌های همبندی (کانکتیو) و بخش مجاور به پرده جنب (پلئور) در ریه است.
آمفیزم غیرطبیعی یا بی‌قاعده
آمفیزم بی‌قاعده همانگونه که از نامش پیداست، محل ویژه‌ای نداشته و مکان‌های مختلف آسینار را درگیر می‌کند. از دیگر مشکل‌های این نوع آمفیزم، آسمپتومال بودن و بدون نشانه بودن آن است.
سیر بالینی
نخستین سمپتوم و نشانهٔ آمفیزم تنگی نفس یا دیسپنه است که شروعی پیش‌رونده و بحرانی دارد. در برخی بیماران وجود سرفه و تنفس سیبیلانت (دارای صفیر) می‌تواند نشانهٔ آمفیزم باشد. در ادامه کاهش وزن که گاهی با سرعت ادامه می یابد و اشکال در تنفس پی‌آمد بالینی و کلینیکی آن است.
یشگیری از آمفیزم ریوی
- سیگار نکشیدن
- از بودن در جاهایی که آلودگی هوا زیاد است خودداری کنید.
- ورزش در حد متوسط و در هوای تمیز انجام دهید.
- از بروز آنفلوآنزا و ذات‌الریه با زدن واکسن‌های مربوطه جلوگیری کنید.
- از تماس با بیمارانی که دچار عفونت تنفسی هستند خودداری کنید.
- در صورت بروز عفونت ریه به پزشک مراجعه کنید. پزشک ممکن است آنتی‌بیوتیک تجویز کند.
عواقب مورد انتظار
این بیماری را نمی‌توان معالجه کرد، اما با کنترل علایم می‌توان پیشرفت و شدت گرفتن بیماری را به تأخیر انداخت. اگر چه آمفیزم امید به زندگی را کاهش می‌دهد، بسیاری از افراد سال‌ها با آن زندگی می‌کنند. بدون درمان، عوارض بیماری ممکن است مرگبار باشند.
عوارض احتمالی
- مستعد بودن نسبت به بروز عفونت‌های ریه
- بیماری انسدادی مزمن ریوی (COPD)
- نارسایی تنفسی یا روی هم خوابیدن ریه
- نارسایی احتقانی قلب
درمان بیماری آمفیزم
اصول کلی
اقدامات تشخیصی ممکن است شامل آزمایش خون و سایر بررسی‌های آزماشگاهی، عکس‌برداری با اشعه ایکس و آزمون‌های عملکرد ریه باشند.
- درمان با هدف کاهش علایم، کند کردن پیشرفت بیماری و جلوگیری از بروز عوارض صورت می‌گیرد.
- نوعی درمان جدید برای درمان آمفیزم ناشی از کمبود ارثی آلفا ـ ۱ ـ آنتی‌تریپسین بسیار نویدبخش است.
- سیگار را ترک کنید. سیگار باعث پیشرفت بیماری میشود حتی اگر درمان صورت گیرد.
- از استنشاق آلاینده‌های تنفسی خودداری کنید.
- اگر در جایی کار می‌کنید که آلودگی هوا زیاد است، با اقدامات مختلف سعی کنید از قرار گرفتن در معرض آلودگی اجتناب کنید و در صورت لزوم، شغل خود را عوض کنید.
- به هنگام هشدار در مورد آلودگی هوا، در منزل بمانید.
- سیستم تهویه مطبوع فیلتردار با کنترل رطوبت در منزل خود نصب کنید.
- هر گونه آلرژی همراه آمفیزم باید درمان شود تا از بدتر شدن آمفیزم جلوگیری شود.
- از قرار گرفتن در معرض تغییرات ناگهانی دما یا رطوبت، حرف زدن با صدای بلند، خندیدن، گریه کردن یا فعالیت بدنی شدید، در صورتی که باعث بروز حمله‌های سرفه شوند، خودداری کنید.
- از رفتن به ارتفاعات که هوا در آنجا رقیق است خودداری کنید.
- دندان‌های خود را مرتب مسواک کنید و نخ دندان بکشید تا احتمال بروز عفونت در دهان کم شود.
- انتهای تخت خود را حدود ۱۲-۱۰ سانتی‌متر بالا بیاورید. این کار کمک می‌کند تا ترشحات مخاطی در قسمت‌های تحتاتی ریه جمع نشوند.
- از افرادی که سرفه می‌کنند یا سرماخوردگی دارند دوری کنید.
- ندرتاً ممکن است انجام پیوند ریه مدنظر قرار گیرد.
داروها
- آنتی‌بیوتیک برای مبارزه یا پیشگیری از عفونت‌های ثانویه
- داروهای گشادکننده نایژه برای رفع اسپاسم لوله‌های نایژه‌ای
- واکسن آنفلوآنزا و واکسن ذات‌الریه
- اکسیژن در مراحل انتهایی
فعالیت
فعالیت محدود خواهد شد، اما تا حدی که قدرتتان اجازه می‌دهد فعالیت خود را حفظ کنید. عدم فعالیت به مدت طولانی موجب بیشتر شدن ناتوانی خواهد شد.
رژیم غذایی
روزانه حداقل ۸ لیوان آب بنوشید. این کار باعث رقیق شدن ترشحات ریوی و آسان‌تر شدن تخلیه آنها با سرفه میشود.
در این شرایط به پزشک خود مراجعه نمایید.
- اگر شما یا یکی از اعضای خانواده تان علایم آمفیزم را دارید.
اگر یکی از موارد زیر پس از تشخیص رخ دهد
- تب
- وجود خون در خلط
- افزایش تنگی نفس یا تنگی نفس بدون سرفه یا به هنگام استراحت
- درد قفسه سینه
- زیاد شدن، غلیظ شدن یا تغییر رنگ خلط، علی‌رغم درمان
مجله اینترنتی زندگی سالم
مرجان امینی