کودک همسری، بررسی روانی، فرهنگی و اجتماعی ازدواج زود هنگام + ویدئو
پدیده کودک همسری یا ازدواج زود هنگام یکی از مسائل قابل توجه در جوامع در حال گذار است. با وجود رشد سطح تحصیلات، آگاهی اجتماعی و گسترش شهرنشینی، همچنان در برخی مناطق شاهد ازدواج دختران در سنین پایین هستیم. از نگاه روان شناسان، این پدیده تنها یک انتخاب فردی نیست، بلکه حاصل مجموعه‌ای از عوامل اقتصادی، فرهنگی، روانی و اجتماعی است. در این مقاله بر اساس دیدگاه یک روان شناس، به تحلیل این پدیده از ابعاد مختلف می‌پردازیم.
مصاحبه اختصاصی زندگی سالم با دکتر آیت سهرابی، روان درمان‌گر و دکترای تخصصی مشاوره.
تعریف و دامنه پدیده کودک همسری
سازمان جهانی بهداشت ازدواج قبل از ۱۸ سالگی را در دسته ازدواج زود هنگام یا کودک همسری قرار می‌دهد. در این بازه سنی، نوجوان هنوز در مرحله رشد جسمانی و روانی است و از نظر اجتماعی و شناختی، استقلال کافی برای ورود به زندگی مشترک ندارد. درواقع، سن ۱۸ سالگی نقطه تعادلی برای رشد باروری، هویت یابی و بلوغ عاطفی تلقی می‌شود.
فقر اقتصادی خانواده از علل کودک همسری
یکی از مهم‌ترین ریشه‌های کودک همسری مشکلات اقتصادی خانواده‌هاست. در برخی خانواده‌ها، ازدواج زود هنگام دختر نوعی راه حل برای کاهش بار مالی محسوب می‌شود. فقر، بیکاری و نبود فرصت‌های شغلی پایدار می‌تواند والدین را به تصمیمات شتاب زده سوق دهد. این در حالی است که چنین اقداماتی، آینده تحصیلی و رشد فردی فرزندان را به شدت تهدید می‌کند.
تاثیر باورهای فرهنگی و سنتی در کودک همسری
در بسیاری از مناطق روستایی یا جوامع سنتی، هنوز باورهایی مانند «هر چه دختر زودتر ازدواج کند بهتر است» رواج دارد. نگرانی از بی‌خواستگار ماندن یا قضاوت‌های اجتماعی باعث شده خانواده‌ها در نخستین فرصت به ازدواج فرزندشان رضایت دهند. این نگرش، بدون در نظر گرفتن بلوغ فکری یا آمادگی روانی نوجوان، نقشی تعیین کننده در استمرار کودک همسری دارد.
نقش آموزش و آگاهی عمومی در ازدواج زود هنگام
سطح پایین سواد و مهارت‌های زندگی از دیگر عوامل افزایش کودک همسری است. خانواده‌هایی که آگاهی کافی درباره رشد روانی نوجوانان و مهارت‌های فرزند پروری ندارند، معمولاً ناتوان در تصمیم‌گیری منطقی درباره ازدواج دختر یا پسر خود هستند. ارتقای سواد عمومی، آموزش مهارت‌های ارتباطی و آگاهی بخشی به والدین از مؤثرترین راهکارهای کاهش این پدیده است.
ابعاد روانی و عاطفی در ازدواج‌های زود هنگام
بسیاری از دختران نوجوان از نظر عاطفی هنوز به مرحله بلوغ نرسیده‌اند و ممکن است به دنبال ازدواج، در واقع قصد فرار از محیط خانوادگی پرتنش را داشته باشند. وجود خشونت، بی‌مهری یا تحقیر در خانه، آنان را به سوی پذیرفتن ازدواجی ناپخته سوق می‌دهد. از منظر روان‌شناسی، چنین ازدواج‌هایی معمولاً با احساس نارضایتی، افسردگی و ناپایداری هیجانی همراه است.
قوانین و شرایط اجتماعی تأثیر گذار در ازدواج زود هنگام
در قوانین فعلی، ازدواج دختر زیر هجده سال با اجازه پدر امکان‌پذیر است. هرچند این موضوع از نظر شرعی مجاز شمرده می‌شود، اما از منظر روان‌شناسی و اجتماعی چالشی جدی محسوب می‌شود. اعطای اختیار مطلق به خانواده بدون ارزیابی شرایط رشد، سلامت و آمادگی نوجوان می‌تواند زمینه‌ساز آسیب‌های گسترده شود.
نقش فضای مجازی و تصور غلط از ازدواج از دلایل کودک همسری
فضای مجازی نیز به شکلی غیرمستقیم می‌تواند در ترویج کودک همسری مؤثر باشد. نوجوانان در معرض محتوایی قرار می‌گیرند که تصویری آرمانی، رمانتیک و ساده انگارانه از ازدواج نشان می‌دهد. محدودیت روابط در جامعه، در کنار این بازنمایی‌های فانتزی، میل به تجربه زودهنگام ازدواج را در آنها افزایش می‌دهد.
جمع‌بندی
پدیده کودک همسری حاصل تداخل چندین بُعد روانی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است. کاهش آن نیازمند اصلاح نگاه خانواده‌ها، آموزش والدین، اجرای دقیق قوانین حمایتی و ترویج مهارت‌های زندگی در مدارس است. جامعه‌ای که رشد آگاهانه نوجوانان خود را در اولویت قرار دهد، آینده‌ای سالم‌تر و انسانی‌تر خواهد داشت.