نقد کتاب 53 نفر بزرگ علوی
معرفی بزرگ علوی
«بزرگ علوی» را میتوان در شمار نویسندگان واقعگرا و رئالیست به شمار آورد که در بیشتر آثارش، چه کوتاه و چه بلند، رد پای نویسندگان ژرفنویس و رئالی چون «آرتورشینسلر» و «اشتفانتسوایک» کاملاً هویداست. از شاخصههای سبک و ساختار نوشتاری وی، نمایش بیعدالتیهای اجتماعی و ستیز با آنها از طریق شخصیتهای داستانی است که تا حدود زیادی در این امر موفق عمل کرده است. کتاب «پنجاه و سه نفر» نیز از این امر مستثنا نیست.
خلاصه کتاب پنجاه و سه نفر بزرگ علوی
بزرگ علوی در این کتاب، به شرح حال پنجاه و سه نفر زندانی سیاسی که به جرم کمونیست بودن و همکاری با دکتر «تقی ارانی» دستگیر شدهاند، میپردازد و گزارشی از جانفشانی و مقاومتهای ایشان در زندان رضاخانی ارائه میدهد. در طول تاریخ بسیار بودهاند کسانیکه بهخاطر آزادی و سربلندی مملکتشان، فداکاریهای سترگ و ستودنی انجام دادهاند؛ اما نکتهای که در این کتاب توجه را جلب میکند، مبارزهای بود که دسته «پنجاه و سه نفر» در زندان بهخاطر کتاب خواندن به راه انداخته بودند. رضاخان برای سرکوب تفکر مارکسیسم، هرگونه کتاب و روزنامه را قدغن کرده بود؛ لیکن این دسته برای اینکه در زندان کتاب داشته باشند، چه مصیبتها که متحمل نشدند؛ از اعتصاب غذا تا حد قربانیشدن دو یا سه نفر از اعضا، شلاقخوردن، انفرادیهای طولانی، تحقیر، توهین و… . با وجود فشار افسران زندان، باز به طور قاچاق کتاب و روزنامه بهدستشان میرسید، بهطوریکه «احسان طبری» در عرض سه سال به زبانهای انگلیسی، آلمانی و ترکی مسلط میشود و کمی هم روسی میآموزد.
حوادث سال ۱۳۲۰
در صفحات آخر کتاب، علوی درباره حوادث ۱۳۲۰ عنوان میکند: با اینکه ما چند سال در گوشه زندان بودیم، میدانستیم که اتفاق مهمی در شرف وقوع است؛ حکومت رضاخان در حال اضمحلال و فروپاشی است و هر آن احتمال دارد متفقین خاک ایران را اشغال کنند. این در حالی است که سرهنگی که مسئول محافظت مرزهای جنوبی است، زمانی متوجه حادثه میشود که نیروهای متفقین وارد مرز ایران شدهاند. حتی بسیاری از آنان که در بدو دستگیری سواد چندانی نداشتند، زمان آزادشدن تبدیل به مبارز و تحلیلگر سیاسی شدند. ماجرای «پنجاه و سه نفر»، زمانی حیرتانگیز میشود که آن را با وضعیت کنونی مملکت مقایسه کنیم. بیشتر مردم عادی، میپندارند کتاب نوعی خوردنی است. هنرمندان و روشنفکرانمان هم که تنها به حفظکردن اسامی نویسندگان بزرگ اکتفا کردهاند. جای تأسف اینجاست که حتی بسیاری از سیاستمدارانمان هم گویا کتاب دشمن دیرینهشان است. آن عده از سیاستمداران سابق هم که اهل کتاب و قلم بودهاند، اکنون در خارج از کشور به گوشه دنجی پناه بردهاند و روزگارشان را سپری میکنند.
نویسنده : پرند احراری