نقد و بررسی سریال روزگار قریب: شاهکاری از کیانوش عیاری در واقع‌ گرایی تاریخی

پخش مجدد سریال روزگار قریب از شبکه آی‌ فیلم، فرصتی طلایی برای بازبینی این سریال تاریخی است که ساعت‌های ۸ صبح، ۴ بعدازظهر و ۱۲ شب پخش می‌شود. این مجموعه بر اساس زندگی دکتر محمد قریب، بنیان‌ گذار پزشکی نوین اطفال در ایران، ساخته شده و فیلم‌ برداری آن از اسفند ۱۳۸۱ آغاز و در ۲۸ مهر ۱۳۸۷ پایان یافت. کیانوش عیاری با سبک واقع‌ گرایانه خود، نه تنها سرگذشت یک پزشک نامدار را روایت می‌کند، بلکه گذری بر تاریخ پزشکی نوین ایرانی و رویدادهای اجتماعی دوران پهلوی دارد. این سریال یادآور نقش پر رنگ پزشکی و سلامت در جامعه است.

همراه مجله زندگی سالم باشید.

کیانوش عیاری و انتخاب هوشمندانه دکتر محمد قریب

کیانوش عیاری، کارگردان استثنایی با سابقه‌ای درخشان در آثار رئالیستی مانند «خانه به خانه»، «هزاران چشم» و فیلم سینمایی «بودن یا نبودن»، پیشنهاد ساخت سریال روزگار قریب را در سال ۱۳۸۱ از سیما فیلم دریافت کرد. او ابتدا فقط برای تهیه‌ کنندگی دعوت شده بود، اما تلویزیون اصرار به کارگردانی داشت و عیاری پذیرفت.

بین دو چهره ملی استاد شهریار و دکتر محمد قریب، دومی را برگزید، زیرا ناشناخته بودن زندگی قریب برای مردم، بستری ایده‌ آل برای خلاقیت کارگردان فراهم می‌کرد. این انتخاب، سریال روزگار قریب را از بیوگرافی ساده به اثری اجتماعی-تاریخی تبدیل کرد، مشابه «کیف انگلیسی» اما با عمق واقع‌گرایانه بیشتر​.

تحقیقات عیاری حدود یک سال و نیم قبل از فیلمنامه و ۶ سال همزمان با ساخت طول کشید، که به دقت تاریخی کمک کرد. تعهد کمی به روایت خطی زندگی دکتر قریب داشت و تمرکز را بر مسائل جامعه گذاشت: قحطی تهران در جنگ جهانی دوم، شیوع تیفوس و حصبه، کودتای رضاخان، نامه اعتراضی اساتید دانشگاه و حتی جزئیاتی مانند جایگزینی زنگ مدرسه با قرائت قرآن برای رضایت روحانی ده​.

بازیگران سریال روزگار غریب، جدول کامل و یکپارچه

در این جدول، لیست کامل بازیگران سریال روزگار غریب را معرفی کرده‌ایم تا با بازیگران اصلی و فرعی این سریال بهتر آشنا شوید:

واقع‌گرایی و عمق میدان در سریال روزگار قریب

 سریال روزگار قریب مرزهای واقع‌ گرایی را جابه‌جا می‌کند. عیاری با عمق میدان بی‌نقص در نماها، حتی بدون دوربین‌های مدرن دهه هشتاد؛ صحنه‌ها را چندلایه می‌سازد؛ بازیگران در پرسپکتیو دقیق چیده شده و هیچ نما تخت نیست. دکوپاژ استادانه، تنش‌های روانی مداوم و چالش‌های کوچک سیاهی‌ لشکرها، تصویری هایپررئالیستی خلق می‌کند که ریشه در مکتب داستان جنوب (مانند آثار احمد محمود) و تجربیات عیاری در اهواز دارد.

صحنه‌های تلخ فراوانند: خودکشی دختر مجبور به ازدواج با پیرمرد، مادر بیوه که فرزندانش را به چاه می‌اندازد و فریاد “خدایا منو ببخش” سر می‌دهد، مرگ روستاییان از تیفوس در بیابان‌ها بدون کمک، گرسنگی سربازان اشغالی در اطراف تهران، یا قطع پنهانی پای مجروح سیاسی.

این گزندگی زندگی فرودستان، عیاری را از رمانتیک‌ بازی سریال‌های مشابه مبرا می‌کند. جلوه‌های ویژه دهه هشتاد، مانند پرت شدن از قطار دودی شهر ری یا تیتراژ تحول چهره قریب از کودکی تا پیری، برای زمان خود موفق بودند​.

جزئیات نابغه‌ وار کیانوش عیاری در روزگار قریب

کیانوش عیاری پدیده‌ای استثنایی است که جزئیات روزمره را به درام تبدیل می‌کند، از «آبادانی‌ها» و «شبح کژدم» تا «کاناپه» و «روز باشکوه». در سریال روزگار قریب، این هنر به اوج می‌رسد: سیب‌خوردن دختر قریب در مهمانی بیمارستان همزمان با بحث سیاسی پدر و مرتب‌ کردن اتاق توسط زری‌ مامان، روح زندگی ایرانی را مشخص می‌کند. شیطنت‌های طبیعی کودکان، که عیاری حتی به آن‌ها آموزش می‌داد، آن‌ها را واقعی نشان می‌دهد، نه مصنوعی. ​

عیاری تقریباً بدون فیلم‌نامه کار کرد: بازیگرانی مانند رضا کیانیان (آیت‌الله فیروزآبادی)، ناصر هاشمی، بهناز جعفری و حسین پناهی فقط ۳ صفحه دیالوگ اولیه داشتند که حتی ضبط نشد. دیالوگ‌ها در صحنه گفته می‌شد و گاهی ۳۶ ساعت بدون ایده پلان، با برداشت‌های فی‌ البداهه پیش می‌رفت.

با این حال، شخصیت‌ پردازی‌های پیچیده مانند مهندس بازرگان در سه دوره زندگی، عالی از آب درآمد. بازیگران به احاطه کامل عیاری اعتماد داشتند و می‌دانستند نقشه بزرگی در ذهنش است​

قسمت‌های کودکی قریب در گرکان، با ستایش طب سنتی ایرانی و تضاد تیزهوشی کودک با گیجی لطفعلی (بازی حسین پناهی)، آغاز قدرتمندی رقم زدند. مهران رجبی به عنوان پدر قریب، بار جذابیت را به دوش کشید.

روزگار قریب به عنوان سند تصویری تاریخ اجتماعی ایران

سریال روزگار قریب فراتر از بیوگرافی، سندی تصویری از تاریخ اجتماعی ایران است. عیاری وضع راه‌های کشور، نبود امنیت، جهل عمومی (کفر دانستن جغرافیا)، شیوع بیماری‌ها مانند وبا، بیسوادی گسترده، قحطی که مردم را از گرسنگی می‌کشت و فقر خانواده‌ها را نشان می‌دهد. این روایت، ایران را از مراحل سخت گذشته به تصویر می‌کشد و تأکید می‌کند پیشرفت امروز مدیون فداکاری دکتر محمد قریب و هم‌عصرانش است​

پزشکی نوین اطفال در تحصیلات جوان قریب در دانشکده پزشکی، با گذری بر تاریخ پزشکی نوین ایرانی، برجسته می‌شود. سریال امیدوار کننده است: قیاس گذشته و حال نشان می‌دهد اوضاع چقدر بهتر شده، هرچند چالش‌ها باقی‌اند.

میراث ماندگار روزگار قریب و کیانوش عیاری

سریال روزگار قریب ۳۶ قسمت است که از پاییز ۱۳۸۶ یک سال از شبکه سه پخش شد و اکنون باز پخشش از آی‌فیلم، یادآور شاهکاری است که تمام اندوخته‌های عیاری را هزینه کرد. این اثر، مانند فرش ایرانی، ظریف، پیچیده و پر از جزئیات تکان‌ دهنده است؛ آنقدر واقعی که تماشاگر باور می‌کند مردم آن دوران دقیقاً چنین زندگی می‌کردند. صدها بار تماشا ممکن است، چرا که هر پلان ارزش ده فیلم سینمایی دارد. ​