رهایی از سندرم باید همه را راضی کنم
شاید برای شما هم پیش آمده باشد که در برخورد اول با فردی، سیلی از محبت و توجه بی‌وقفه دریافت کنید و او را موهبتی از سوی خدا بدانید، اما با گذشت زمان متوجه شوید این مهربانی بی‌پایان بیشتر شبیه دامی برای گرفتن تأیید و امتیاز از شما است. چنین افرادی به ظاهر با سخاوت و فداکاری، رضایت دیگران را به هر قیمتی جست‌وجو می‌کنند، اما در واقع درگیر الگویی رفتاری هستند که به آن «شخصیت مهرطلب» یا سندرم خشنودسازی دیگران گفته می‌شود.
این تیپ شخصیتی هم برای اطرافیان آزاردهنده است و هم برای خود فرد فشار روحی زیادی ایجاد می‌کند. در ادامه، نشانه‌ها، پیامدها و راه‌های رهایی از این الگو را مرور خواهیم کرد.
شخصیت مهرطلب چیست؟
در منابع علمی مانند DSM-5 نامی از «مهرطلبی» به‌عنوان یک اختلال بالینی دیده نمی‌شود. این اصطلاح بیشتر به‌عنوان یک الگوی رفتاری شناخته می‌شود که نخستین بار دکتر هریت بریکر آن را با عنوان People Pleasing Syndrome یا Disease to Please معرفی کرد.
فرد مهرطلب به شدت نیازمند محبت، تأیید و توجه دیگران است. او خودش را انسانی مهربان و فداکار می‌پندارد، اما در واقع از نداشتن عزت‌نفس رنج میبرد و اگر بازخوردی مطابق انتظار دریافت نکند، دچار اضطراب و پریشانی می‌شود.
البته میل به محبت برای همه انسان‌ها طبیعی است، اما فرق مهم اینجاست: افراد سالم در صورت دریافت نکردن توجه از سوی دیگران دچار آشفتگی جدی نمی‌شوند، در حالی که مهرطلب‌ها آرامش خود را کاملاً وابسته به این بازخوردها می‌دانند.
نشانه‌های شخصیت مهرطلب
براساس دیدگاه دکتر بریکر، اگر بیشتر از چند مورد از موارد زیر را در خود می‌بینید، احتمالاً گرفتار سندرم «باید همه را راضی کنم» هستید:
- باور دارید همیشه باید نیاز دیگران را برآورده کنید.
- احساس می‌کنید موظفید حتی بدون درخواست دیگران از آن‌ها مراقبت کنید.
- به مشکلات همه گوش می‌دهید و تلاش دارید آن‌ها را حل کنید.
- هرگز نباید کسی از شما برنجد یا ناامید شود.
- نیازهای دیگران را بالاتر از نیازهای خود می‌دانید.
- به‌سختی می‌توانید «نه» بگویید.
- همیشه باید چهره‌ای شاد و بی‌نقص از خود نشان دهید.
- مدام تلاش می‌کنید دیگران را خوشحال نگه دارید.
- برای مشکلات خود به‌ندرت سراغ دیگران می‌روید.
تفاوت بین فرد مهربان و فرد مهرطلب
این نکته بسیار مهم است که میان مهربانی سالم و مهرطلبی ناسالم تفاوت قائل شویم. فرد مهربان با عشق و آرامش محبت می‌کند و توقعی در مقابل ندارد. در حالی که فرد مهرطلب محبت می‌کند تا در ازای آن تأیید و علاقه دریافت کند؛ و اگر این اتفاق نیفتد، دچار رنج و خشم پنهان می‌شود.
ازدواج با شخصیت مهرطلب
در نگاه اول، ازدواج با یک فرد مهرطلب ممکن است بسیار خوشایند به‌نظر برسد؛ چراکه او با محبت افراطی و فداکاری، محیطی پر از توجه ایجاد می‌کند. اما در ادامه، رابطه به‌تدریج فرسایشی می‌شود.
از یک طرف شما مدام دچار احساس گناه می‌شوید چون نمی‌توانید به اندازه کافی پاسخ محبت‌های او را بدهید.
از طرف دیگر، فرد مهرطلب به‌مرور پرتوقع می‌شود و اگر انتظاراتش برآورده نشود، خشم فروخورده‌اش تبدیل به دلخوری یا دشمنی می‌شود.
چنین رابطه‌ای در بلندمدت آرامش طرفین را از بین میبرد و پیشنهاد می‌شود در صورت مواجهه با این موقعیت، فرد مهرطلب را به مشاوره روانشناسی تشویق کنید.
پیامدهای شخصیت مهرطلب
مهرطلبی علاوه بر آسیب به روابط اجتماعی، می‌تواند زمینه‌ساز مشکلات روانشناختی دیگر نیز باشد:
- افسردگی: به‌خاطر استرس و سرزنش مداوم خود.
- اضطراب: ناشی از ترس دائمی از نارضایتی دیگران.
- پرخاشگری پنهان: به دلیل سرکوب ناراحتی‌ها و انباشته شدن خشم.
راهکارهای رهایی از مهرطلبی
مهرطلبی نیازمند درمان و اصلاح الگوهای رفتاری است. مراجعه به روانشناس می‌تواند اولین و مؤثرترین گام باشد. علاوه بر آن، اقدامات زیر نیز کمک‌کننده هستند:
- تمرین «نه» گفتن: قبل از پذیرش هر درخواست، مکث کنید و تنها در صورت تمایل واقعی پاسخ مثبت بدهید.
- پرهیز از پیش‌بینی نیاز دیگران: فقط زمانی کمک کنید که واقعاً از شما خواسته شده باشد.
- تقویت اعتمادبه‌نفس: موفقیت‌ها و توانایی‌های خود را به یاد بیاورید و برای کوچک‌ترین پیشرفت‌ها خود را تحسین کنید.
- کاهش معذرت‌خواهی بی‌مورد: فقط وقتی اشتباه کرده‌اید عذرخواهی کنید، نه برای هر موضوعی.
- خودمراقبتی: به نیازهای خود توجه کنید و یاد بگیرید که عشق به خود، خودخواهی نیست.
سخن پایانی
ریشه بسیاری از الگوهای مهرطلبی در دوران کودکی و شیوه برخورد والدین یا محیط اجتماعی شکل می‌گیرد. بنابراین ضروری است که والدین با پرهیز از تحقیر کودکان و فراهم کردن محیطی امن و پر از محبت، زمینه‌ساز شکل‌گیری عزت‌نفس سالم در آن‌ها شوند.
رهایی از سندرم «باید همه را راضی کنم» فرایندی زمان‌بر است، اما با آگاهی، تمرین و دریافت کمک حرفه‌ای می‌توان به تعادل رسید و زندگی اصیل‌تر و آرام‌تری را تجربه کرد.