حقوق خانواده نکات روز بیستم و نهم

شروط ضمن عقد قابل ذکر در عقدنامه

شما مجرد هستید یا متأهل؟ آقا هستید یا خانم؟ اگر ازدواج کرده‌اید آیا می‌دانید امضاهایی که در روز عقد بر روی عقدنامه زده‌اید چه بوده است و چه تعهداتی را پذیرفته‌اید و اگر ازدواج نکرده‌اید باید بدانید که بعدها چه تعهداتی را خواهید پذیرفت؟ اگر خانم هستید باید بدانید می‌توانید با اضافه کردن بندهایی تحت عنوان شروط ضمن عقد به این شروط، از مشکلاتی که در آینده ممکن است در زندگی خانوادگی پیش بیاید پرهیز کنید و اگر آقا هستید باید بدانید در چه شرایطی باید نیمی از اموالتان را به نام همسرتان کنید.
ما در این مجموعه مقالات قصد داریم به شما کمک کنیم: اولاً با شروط ضمن عقدی که تقریباً در تمامی عقدنامه‌ها وجود دارد آشنا شوید؛ ثانیاً بدانید چه شروط دیگری را می‌توانید به عقدنامه‌ها اضافه کنید تا کاستی‌های قانون را در زندگی خانوادگی‌تان، خودتان مرتفع کنید یا چگونه می‌توانید با حذف آن‌ها ریاست خود بر خانواده را مستحکم‌تر نمایید.
بعد از انقلاب و در سال‌های ۱۳۶۱ و ۱۳۶۲ با توجه به مشکلات پیش‌آمده برای زنان جهت اشتغال در اجتماع، راه‌حلی ارائه شد که علاوه بر حل مشکلات مذکور مخالف با موازین شرعی نیز شناخته نشود و آن‌هم ذکر شروط دوازده‌گانه‌ی ضمن عقد بود که بعدازآن به‌طور پیش‌فرض در تمامی عقدنامه‌های چاپی این شروط آورده شد و ازآن‌جا که بسیاری از افراد نیز دراین‌باره مطالعه و تحقیقی نکرده‌اند، به امضای همه‌ی آن‌ها می‌پردازند.
یک موضوع مهم قبل از بررسی این شروط ذکر می‌کنیم و آن‌هم این‌که گرچه در نگاه اول این شروط همگی به نفع زنان است اما باید به دو نکته توجه کرد: اولاً اینکه قوانین ما با توجه به پیشینه‌ی فقهی آن‌ها غالباً به نفع آقایان و در راستای ریاست آن‌ها بر خانواده نگاشته شده است. بنابراین طبیعی است که این شروط تا حدودی به نفع زنان تعبیر شود. ثانیاً به نظر می‌آید درصورتی‌که عرف و دیدگاه جامعه نسبت به شروط ضمن عقد عاقلانه و به دور از تعصب باشد بتوان از این شروط به‌جای مهریه‌های چندصدسکه‌ای و عجیب‌وغریب استفاده کرد. همه‌ی ما بارها شنیده‌ایم که خانواده‌ها و حتی خود خانم‌ها مهریه را عامل فشار بر مردان دانسته و برای تضمین زندگی مناسب از مهریه‌های بالا استفاده می‌کنند. به‌عنوان یک وکیل دادگستری که با ده‌ها پرونده‌ی خانواده مواجه شده‌ام باید بگویم به‌ویژه امروزه که قوه قضاییه در مقابل حبس کردن افراد محکوم‌ به مهریه مقاومت می‌نماید، این مهریه‌های بالا به‌هیچ‌عنوان دردی از درد بانوان جامعه را درمان نکرده است. درحالی‌که اضافه کردن یک شرط به عقدنامه و آن‌هم وکالت در طلاق برای زن به‌طور مطلق می‌تواند بسیاری از آن‌ها را از زندگی سختی که در آن حضور دارند خلاص نماید. یا در ارتباط با تعیین مسکن یا خروج از کشور راه‌حل‌هایی ارائه می‌کنیم که تا حدودی بتواند خلاهای قانونی در این زمینه را مرتفع نماید. بنابراین درنهایت این شروط علاوه بر بانوان، به نفع آقایان و درمجموع به نفع جامعه نیز هست تا علاوه بر کاستن از حجم دعاوی دادگستری و زندانی شدن بی‌جهت افراد و تالی فاسدهایی که به وجود می‌آید، به یک زندگی که هیچ راه‌حلی برای ادامه‌ی آن وجود ندارد پایان داده و هزینه‌های گزاف به جامعه نیز تحمیل ننماید.

کلیاتی در ارتباط با شروط ضمن عقد

• ۱- یکی از وظایف سردفتران ازدواج و طلاق تفهیم شرایط مندرج در قباله به شکل مورد به مورد به زن و شوهر است؛ چراکه شرطی معتبر است که موردتوافق زن و مرد قرار گیرد و به امضای هردوی آن‌ها رسیده باشد. اما متاسفانه در عمل این اتفاق هرگز نمی‌افتد و طرفین غالباً حتی نمی‌دانند چه چیزی را امضا می‌کنند.
• ۲- شروط ضمن عقد بعد از امضا قابل تغییر نیستند مگر با توافق طرفین.
• ۳- برخی از شروط ضمن عقد قابل پذیرش نیستند و باطل هستند. ازجمله شروط باطل، باید به شروطی که انجام آن غیرمقدور باشد یا نفع و فایده نداشته باشد یا خلاف قانون باشد اشاره کرد. به‌طور مثال قانون، ریاست خانواده را بر عهده شوهر قرار داده است، خلاف این مورد به شکل شرط ضمن عقد نیز قابل‌قبول نیست و باطل است. یا زن نمی‌تواند ضمن عقد شرط کند مرد حق طلاق او را نداشته باشد. درصورتی‌که شرط باطلی ضمن عقد ذکر شود فقط آن شرط باطل است و تاثیری در عقد ندارد (البته برخی از شروط عقد را نیز باطل می‌کنند)؛ بنابراین برخی از شروط باید با مشاوره با یک متخصص حقوقی یا وکیل دادگستری در ضمن عقد آورده شود.

بنابراین باید متوجه باشید که شما در حال امضای یکی از مهم‌ترین قراردادهای زندگی‌تان هستید. اگر شرط و شروطی دارید قبل از انعقاد عقد آن را ذکر کنید تا نه برای خود و نه برای طرف مقابلتان در آینده مشکلی پیش نیاید. همگی ما در هنگام بستن قرارداد چند صد هزار تومانی یا خرید یک خودرو بارها ممکن است قرارداد را مطالعه کنیم و پس از دقت در مفاد آن دست به امضای قرارداد می‌زنیم. حال آن‌که برای مهم‌ترین قرارداد زندگی‌مان فقط به حواشی چون مراسم خواستگاری و عقد و عروسی توجه می‌کنیم و نه‌تنها هیچ مشورتی با یک متخصص حقوقی انجام نمی‌دهیم که حتی یک‌بار هم زحمت مطالعه‌ی شروطی که پذیرفته‌ایم را به خودمان نمی‌دهیم.

برخی از شروط قابل‌ذکر در عقدنامه

هر یک از زن و شوهر قبل از عقد با توافق یکدیگر می‌توانند برخی شروط را نیز به عقدنامه بیفزایند که ما در اینجا به تعدادی از آن‌ها اشاره می‌کنیم. البته پیشنهاد می‌نماییم قبل از افزودن این شروط به عقدنامه با یک وکیل دادگستری یا مشاور حقوقی مشورت نمایید.

• حق تنصیف اموال

  نصف شدن اموال زن و شوهر در عقدنامه‌ها ذکر می‌گردد. اما هر یک از زن و شوهر می‌توانند با تغییر شرایط آن، این شرط را به نفع خود ساده‌تر نمایند. برای بررسی این مورد، به مقاله بعدی ما در خصوص نصف شدن اموال مراجعه کنید.

• وکالت در طلاق

  در عقدنامه‌های رایجِ فعلی، زن با برخی شرایط وکالت در طلاق را بر عهده دارد؛ اما می‌توان با ذکرِ مطلق حق وکالت در طلاق برای زن، حق طلاق را برای ایشان گسترده‌تر کرد. برای بررسی این مورد، به مقاله دیگری در خصوص حق طلاق زنان مراجعه کنید.

• ذکر حق خروج از کشور

  زن می‌تواند به‌عنوان یکی از شروط ضمن عقد، حق خروج از کشور و وکالت در انجام امور اداری و روال قانونی را از مرد دریافت نماید. در صورت ذکر این شرط در عقدنامه‌ها، اکیداً به خانم‌ها توصیه می‌شود که پس از ازدواج نیز یک وکالت بلاعزل از همسران خود برای خروج از کشور دریافت نمایند. چراکه ممکن است برخی از مراجع از پذیرش عقدنامه به‌عنوان وکالت در خروج از کشور خودداری نموده و اصرار به ارائه وکالت‌نامه‌ی رسمی داشته باشند.

• حق تعیین مسکن

  بانوان در شروط ضمن عقد می‌توانند حق تعیین مسکن را بر عهده بگیرند. در این صورت این زن است که می‌تواند محل زندگی را تعیین نموده و مرد نمی‌تواند زن را مجبور به زندگی در محل دیگری نماید.

• حق انتخاب شغل و ادامه تحصیل

  گرچه ادامه‌ی تحصیل یکی از حقوق انسانی همه شهروندان در جامعه است، اما به دلیل بهانه‌گیری‌هایی که ممکن است بعضاً انجام شود و برای آسودگی خاطر، می‌توان این شرط را هم به عقدنامه افزود. در تعیین شغل نیز مرد می‌تواند رضایت بدون قید و شرط خود را با انتخاب شغل همسر خود اعلام کند و حق عدول از رضایت را نیز از خود سلب نماید.

سایر شروط ضمن عقد قابل‌ذکر در عقدنامه‌ها

علاوه بر موارد بالا موارد دیگری همچون حق حضانت فرزندان در صورت طلاق و حقوق دیگری نیز برای بانوان قابل‌ذکر است که به شرایط هر فرد و خواسته‌های او بازمی‌گردد. اما در انتها لازم است دوباره یادآوری کنیم قبل از ذکر هر شرطی در عقدنامه بهتر است حتماً با یک وکیل دادگستری مشورت نمایید تا از بروز مشکلات حقوقی بعدی جلوگیری شود. ضمناً برای ذکر این شروط در عقدنامه لازم است قبل از روز عقد با دفترخانه‌ای که نسبت به ثبت عقد ازدواج اقدام می‌نماید، صحبت کنید و شروط خود را ذکر نمایید تا در روز عقد به مشکلی برنخورید.

منبع: خدمات حقوقی آی خدمت