شوک مغزی از تصورات هالیوودی تا واقعیت علمی

اختلالات روحی روانی در حال افزایش است، مراقب باشیم

الکتروشوک درمانی و شوک مغزی چیست ؟ و باورهای غلط در این خصوص | هرگاه در محافل عمومی از اختلالات روانپزشکی و شوک مغزی صحبتی به میان می آید ناگهان تصاویر هالیوودی و جنایی از ورود جریان برق به سر بیمار و حذف شدن حافظه او متصور می شود. اما این شوک‌های نمایشی با آن ورود جریان الکتریسیته به مغز که دراصطلاح علمی ” الکترو شوک درمانی” نام دارد بسیار متفاوت است و واقعیت امر چیز دیگری است که در ادامه پیرامونش مفصلا توضیح داده شده است.

قبل از آن بد نیست بدانیم: زنگ خطربیماری های روحی روانی به ویژه افسردگی و اضطراب در کشورما نیز از حدود دو سال پیش به صدا درآمد و رسیدگی به موقع به این امراض و شناخت شیوه های درمانی آن بیش از هرزمان دیگری مورد تاکید متولیان امر سلامت می باشد.

دراین خصوص با دکتر مهدی اسلامی روانپزشک به گفتگو نشستیم که درادامه می خوانید:

• در بین عموم جامعه یک سری شائبه ها و ترس هایی راجع الکتروشوک وجود دارد که اغلب مانع انجام این نوع درمان در بین بیماران مربوطه می شود. آیا این نگرانی ها به جاست؟

ببینید، الکترو شوک درمانی یکی از درمان های غیردارویی درسیستم روانپزشکی است که تقریبا اثرگذاری که داروها دارند را می تواند داشته باشد.

منتهی تفاوتش این است که دریک فاصله زمانی نسبتا کوتاه یکی دوهفته ای، می تواند بیمار را به یک سطحی از بهبودی برساند که ممکن است به کمک دارو، دو ماه به آن سطح از بهبودی برسیم.

اما نگرانی که اشاره کردید، دراکثرموارد به دلیل عدم آگاهی افراد از نحوه الکتروشوک است و خب اگر به طور صحیح و علمی جامعه را نسبت به این روش درمانی آگاه کنیم قطعا، کمتر شاهد نگرانی و ممانعت از انجام آن برای بیمارانشان خواهیم بود.

• لطفا چگونگی انجام و مراحل آن را توضیح بفرمائید:

بله، به طور حتم وقتی از جزئیات الکتروشوک آگاهی پیدا کنیم آن وقت همکاری بهتری با پزشک معالج خواهیم داشت. خیلی خلاصه بگویم که ” ابتدا بیمار به مدت کوتاه چند دقیقه ای بیهوشی خیلی سطحی می گیرد و به کمک دستگاه الکتروشوک درمانی، از طریق جمجمه میزان خفیفی از الکتریسیته به بدن متصل می شود و بیمار در حینی که بیهوش است یک تشنج خیلی کوتاه مدتی می کند که همین تشنج می تواند اثر درمانی داشته باشد. بعد هم بیمار خیلی سریع به هوش می آید.

• وقتی جریان الکتریسیته وارد بدن می شود چه اتفاقی می افتاد؟

ببینید، همانطور که داروها می توانند مواد شیمیایی واسطه ای مغز را جابجا کنند، مقادیرش را کم و زیاد کنند، درحقیقت همان هورمون های مغزی را می توانند جابجا کنند و باعث درمان بیماری های روانپزشکی مثل افسردگی، اضطراب ، وسواس و پرخاشگری و… شوند، الکتروشوک درمانی هم همین کار را انجام می دهد. از طریق تغییرات واسطه های شیمیایی مغز این کار را انجام می دهد، منتهی خیلی سریعتر.

• دراذهان عمومی این برداشت از شوک است که مثلا بیمار خاطرات گذشته را فراموش می کند، دیگر پرخاشگری نمی کند و آرام می شود. برخی هم به گمانشان شوک باعث بروز عوارض مغزی و تشدید بیماری می شود. لطفا این موضوع را هم توضیح بفرمائید که اصلا ماجرایش چیست؟

خواهش می کنم. همانطور که اشاره کردید یک سری باورهای غلطی در جامعه ما راجع الکتروشوک درمانی هست که دودسته هستند. یکی در مورد تاثیر الکتروشوک است که بعضی ها احساس می کنند ممکن است روی هربیماری و خواسته ای که دارند تاثیربگذارد.

مثلا خیلی ها انتظار دارند که الکتروشوک درمانی باعث حذف خاطرات ناخوشایندشان شود. که واقعا چنین چیزی نیست. و درمورد عوارضش هم باز همین طور است.

یعنی باورهای غلط وجود دارد مبنی براینکه” نکند حافظه فرد را از بین ببرد یا بیهوشی که می دهند عوارض خاصی داشته باشد”. اگر مایل باشید درباره این ها توضیح کوتاهی بدهم.

• بله، حتما:

ببینید، الکتروشوک درمانی عمده بیماری هایی را که می تواند دردرمانشان تاثیر داشته باشد، بیماری افسردگی است که از شایع ترین بیماری های روانپزشکی است.

بیماری دوقطبی است که الان خیلی نمی خواهم درموردش توضیح بدهم و مختصرا بگویم که “دوقطبی یک نوع بیماری خلقی شبیه به افسردگی است با یک سری علائم متفاوت”.

بعضی از بیماری های سایکوتیک است که در قدیم به آن بیماری جنون می گفتند. همچنین الکتروشوک دربعضی از انواع وسواس استفاده می شود. دربیمارانی که پرخاشگری های شدید داشته باشد می تواند کمک کند. و مورد استفاده دیگر آن، وقتی است که فرد به دلیل بیماری روانیش، به مدت طولانی ممکن است غذا نخورد.

• بنابراین اینگونه نیست که طبق برداشت های عمومی، شوک باعث به اصطلاح “ریسِت شدن” حافظه شود، درست است؟

نه، باور از این جا نشاط گرفته که الکترو شوک درمانی به خاطر عارضه جانبی که دارد به مدت کوتاهِ چند هفته ای دربعضی از افراد ممکن است، بعضی از مواردی که درحافظه شان است را پاک کند. ولی نه به این معنا که کاملا حذف شود و طولانی مدت هم باشد.

مسلما بعد از گذشت مدت زمان چند هفته ای خاطرات دوباره برمی گردد. حافظه دومرتبه حالت عادی خودش را پیدا می کند. بنابراین باور اشتباهی است که فردی که الکتروشوک درمانی انجام می دهد حافظه اش پاک می شود یا ازبین می رود.

• خانواده هایی که به هرحال نوعی از این بیماران را دارند نگرانند که پس از دریافت شوک چه اتفاقی، چه تبعات خطرناکی برای بیمارشان ایجاد می شود. مشخصا دراین مورد هم توضیح بفرمائید:

بله ببینید، این الکتروشوک درمانی درحقیقت به خاطر بیهوشی کوتاه مدتی که انجام می شود، دریک سری از بیماران باید مراقب باشیم.

مثلا بیماران قلبی، بیمارانی که مشکلات مغزی خاصی دارند، خانمهایی که باردارند باید با مراقبت بیشتری این درمان برایشان انجام شود. درحقیقت متخصص بیهوشی باید به عوارضی که ممکن است برای بیمار رخ دهد خوب دقت کند. یعنی قبل از آن نوار قلب گرفته می شود. اگر نیاز باشد مشاوره با متخصص قلب انجام می شود.

ممکن است با متخصص مغز و اعصاب مشاوره شود و همه این جوانب را درنظر می گیرند که خدایی نخواسته الکتروشوک درمانی عوارض بیهوشی نداشته باشد. بنابراین غربالگری انجام می شود و عارضه خاصی ندارد.

عوارض نادری ممکن است داشته باشد مثل اینکه برخی شاید دندان های سستی داشته باشند و درزمان بیهوشی که تشنج کوتاهی می کنند کمی آسیب به دندان هایشان وارد شود که البته تجهیزات خاصی مثل دندان گیر برای بیمار گذاشته می شود. درمجموع درمان کم عارضه ای است.

• باید بیمار به یک مرحله ای برسد که پزشک تشخیص الکتروشوک بدهد؟

بله، دقیقا. ببینید اکثر بیمارانی که مبتلا به امراض روانپزشکی می شوند ممکن است اصلا به دارو هم نیاز پیدا نکنند یعنی با مشاوره روان درمانی و روش های غیر دارویی بیماریشان مرتفع شود.

تعداد بیشتری از بیماران ممکن است به دارو درمانی کوتاه یا بلند مدت نیاز پیدا کنند. یک درصد کمی از بیماران روانپزشکی درحقیقت به الکتروشوک درمانی نیاز پیدا می کنند.

• سوال پایانی اینکه”بیماری که الکتروشوک درمانی می شود آیا نیاز نیست دیگر دارو مصرف کند؟”:

به هیچ وجه چنین چیزی نیست.

الکترو شوک درمانی یک روش درمانی کوتاه مدت است. معمولا یکی دوهفته این درمان به صورت یک روز درمیان انجام می شود. بعد حتما باید برای بیمار دارو درمانی، روان درمانی و مشاوره انجام شود.

دریاوفایی – مجله اینترنتی زندگی سالم ( نسل فردا )