طبق تحقیقات انجام‌شده تغذیه نقش مهمی در دوران بارداری و سلامت جنین و مادر دارد. بررسی‌ها نشان داده است ویتامین‌ها و ریزمغذی‌ها در عملکرد صحیح هورمون‌ها و آنزیم‌های مختلف بسیار مؤثرند. عوامل تغذیه‌ای گرچه جزء علل اصلی ناباروری محسوب نمی‌شوند اما قطعاً بر قدرت باروری و عملکرد سیستم تولیدمثل و سلول‌های جنسی نقش بسزایی دارند.
برای اطلاع بیشتر از نقش تغذیه در دوران بارداری گفتگویی انجام دادیم با دکتر منصوره پژمان منش، متخصص جراحی زنان، زایمان و فلوشیپ نازایی که در ادامه می‌خوانید.
چه فلزات و ویتامین‌هایی در باروری مؤثر هستند؟
روی یکی از مهم‌ترین فلزاتی است که هم برای مرد و هم برای زن ضروری می‌باشد. تقسیم سلولی را تسهیل کرده و هورمون‌های لازم برای باروری را تنظیم می‌کند. این فلز در آقایان بسیار مهم بوده و به‌طور مستقیم، باروری را تحت تأثیر قرار می‌دهد و روی کیفیت و تحریک اسپرم اثر مثبت دارد. ویتامین‌هایی مانند E و C نیز اثر ثابت‌شده‌ای بر باروری دارند. این ویتامین‌ها آنتی‌اکسیدان‌های قوی بوده و مصرف آنها به‌صورت مکمل یا در رژیم‌های تغذیه‌ای روزانه توصیه شده است. ویتامین D نیز به‌عنوان یک فاکتور مهم در امر لانه گزینی جنین و بارداری موفق مطرح شده است.
تحقیقات بسیاری به تأثیر بد کمبود ویتامین D بر استخوان‌ها و مفاصل اشاره دارند. کمبود این ویتامین در دوران بارداری چه خطراتی به دنبال دارد؟
دیده‌شده که در موارد کمبود ویتامین D، سقط مکرر و بیماری‌های خود ایمنی (ازجمله بیماری‌های تیروئید) نسبت به افراد با قابلیت باروری طبیعی شایع‌تر است. کمبود ویتامین D در افراد باردار باعث عوارض و مشکلات بارداری مانند مسمومیت و فشارخون بارداری، دیابت بارداری، عفونت‌های باکتریایی و زایمان زودرس و نیز وزن کم جنین می‌شود. در سقط مکرر نیز کمبود ویتامین دی و بیماری‌های خود ایمنی و آنتی‌بادی بیماری‌های بافت همبند بیشتر دیده شده است.
میزان مصرف اسیدفولیک در دوران بارداری چه مقدار باید باشد؟
اسیدفولیک فاکتور ضروری در رشد و تکامل سیستم عصبی جنین است که مصرف روزانه دوز مناسب آن توصیه شده است. در آخرین تحقیقات انجام‌شده به نقش مصرف دوزهای بالای آن توسط مادر در پیدایش بیش فعالی و اوتیسم در کودکان اشاره شده است. به نظر می‌رسد بهتر است مادران از مصرف غیرضروری و دوزهای بالای اسید فولیک که هم به‌صورت قرص‌های مجزا و هم به‌صورت ترکیبی در انواع مولتی‌ویتامین‌ها در دسترس است خودداری کنند.
چرا مصرف نوشیدنی‌های الکلی و دخانیات سبب بروز ناباروری در مردان می‌شود؟
بر اساس تحقیقات انجام‌شده، مصرف مکرر نوشیدنی‌های الکلی در بروز ناباروری مردان مؤثر است. این تحقیقات نشان داده است مصرف مشروبات الکلی می‌تواند مقدار تستسترون و اسپرم را در مردان پایین آورده و مقدار اسپرم‌های غیرطبیعی را افزایش دهد. البته مصرف انواع دخانیات (مخصوصاً سیگار) و مواد مخدر نیز در بروز ناباروری تأثیر دارد. قلیان نیز به دلیل دارا بودن آرسنیک، کروم، سرب و کبالت موجب تغییرات ژنتیکی در نطفه شده و تولید اسپرم را کاهش می‌دهد. سیگار از علل اصلی بروز جهش‌های ژنی و DNA بوده و با همین مکانیسم باعث ایجاد اسپرم‌های غیرطبیعی، کیفیت پایین تخمک، بروز ناهنجاری‌های جنینی، سقط، عوارض بارداری مثل وزن کم جنین و مرده زایی و نیز سرطان‌ها می‌شود.
علاوه بر موارد اشاره‌شده چه نوع تغذیه‌ای می‌تواند سبب بروز ناباروری شود؟
مصرف گوشت‌هایی که به دام آن هورمون تزریق شده باشد، ماهی‌هایی که از آب‌های آلوده صید می‌شوند و حاوی میزان زیادی فلزات سنگین مانند جیوه هستند و یا غذای آلوده به برخی مواد شیمیایی موجود در پلاستیک‌ها و آفت‌کش‌ها می‌تواند در بروز ناباروری به‌خصوص در مردان دخیل باشد. مصرف گوشت‌های هورمونی در مردان باعث دریافت مقادیر بالای استروژن و کاهش تولید اسپرم شده و در زنان ایجاد کیست‌های تخمدانی کرده که باعث ناباروری می‌شود. همچنین برخی از مطالعات مواد کافئین دار را در ناباروری دخیل می‌دانند. در بین مواد خوراکی حاوی کافئین مانند نوشابه‌ها، نوشیدنی‌های انرژی‌زا، قهوه، نسکافه، چای، شکلات‌ها و حتی برخی داروها حاوی بیشترین کافئین است. طبق بررسی‌ها شکر و کربوهیدرات‌های فراوری‌شده اثر منفی روی کیفیت اسپرم و تخمک دارند.
مجله اینترنتی زندگی سالم
لادن سلطانی