مهارت حل مسئله از زبان دکتر احمد پدرام / حلال مشکلات باشید
مهارت حل مسئله از زبان دکتر احمد پدرام / حلال مشکلات باشید
مهارت حل مسئله از زبان دکتر احمد پدرام / حلال مشکلات باشید
تا اسم مسئله به میان می‌آید لیستی از مسائل ریاضی، فیزیک، شیمی و جبر و مثلثات در ذهن من درس خوانده و درس نخوانده ها شکل می گیرد و یاد معلم های مادرو پدرخدا بیامرز می افتم که چقدر التماس می‌کردند که درس بخوانید تا بدبخت نشوید و فردا بتوانید در این جامعه به جایی برسید؛ البته گاهی هم می‌گفتند که درس بخوانید تا فردا مجبور نشوید کار کنید. منظورشان این بود که ما با حل مسائل کتاب های درسی به جایی می رسیم و پستی می گیریم و دیگر لازم نیست کار کنیم و می‌توانیم به دیگران دستور بدهیم که به جای ما کار کنند.
اما حرف من این نیست! حرف من این است که در آن مدرسه‌ها و به‌خصوص این مدرسه‌ها که امروز به اسم غیرانتفاعی و البته پر از انتفاع راه‌اندازی شده‌اند به فرزندان ما می‌گویند مسائل کتاب را حل کنید تا بدبخت نشوید و بعد درمی‌یابیم که منظور از مسئله، حل مسائل کتاب‌های درسی نیست و صدالبته منظور نویسنده هم که من باشم موضوع درس زندگی است و منظور از مسئله هم مسائل زندگی است؛ یعنی من درس خوانده و درس نخوانده با آن همه کتاب‌های درسی که از پنج سال و شش سال و دوازده سال و شانزده سال و الی بیست سال در مدرسه و دانشگاه خواندم، امروز مسائل زندگی‌ام را چطور حل می‌کنم؟ اصلاً مسئله دارم یا نه؟
وقتی در زندگی با مشکل یا مسئله‌ای روبه‌رو می‌شوم چه حالی پیدا می‌کنم؟ فشار روانی ناشی از آن چه بر سرم می‌آورد و با اطرافیان خود چه می‌کنم؟ من اصلاً صورت مسئله را چطور درمی‌یابم و ریشه‌های آن‌را چطور پیدا می‌کنم و چگونه می‌فهمم که این مسئله از کجا پیدا شده، چرا پیدا شده و چه مدت طول می کشد و راه حل آن را چگونه و با کمک چه کسی یا کسانی باید پیدا کنم؟ از کجا شروع کنم؟ کجا باید بایستم و کجا باید بروم؟ کجا باید کوتاه بیایم و بپذیرم؟کجا باید بجنگم؟ کجا باید بحث کنم و کجا باید خواهش و التماس کنم یا کجا باید از حق خودم دفاع کنم و شجاعانه‌تر حق خودم را به دیگری ببخشم؟
اینجا مسئله ریاضی و فیزیک و شیمی و انگلیسی و عربی و جبر و مثلثات نیست؛ مسئله زندگی است.
مهارت حل مسئله از زبان دکتر احمد پدرام / حلال مشکلات باشید
وقتی با همسرم دچار مشکل می شوم راه حل چیست یا وقتی با فرزندم مشکل دارم چگونه باید برخورد کنم؟
وقتی گرفتاری عاطفی پیدا
می‌کنم، وقتی عاشق می‌شوم، وقتی قهر می‌کنم، وقتی آشتی می‌کنم، وقتی دیر می‌آیم، وقتی زود می‌روم، وقتی نباید بخورم، وقتی باید بخورم، وقتی باید بخرم یا نباید بخرم، وقتی اشتباه کرده‌ام یا وقتی طرف مقابل من اشتباه کرده است، تمام اینها مسائلی هستند که باید حل شوند.
اصلاً گاهی هم مسئله‌ای پیش نیامده و موضوع یک جریان طبیعی و معمولی زندگی بوده و ما بی‌خودی آن را تبدیل به مسئله کرده‌ایم. بچه ما با بچه فامیل دعوا کرده و طبیعی است. فلانی در فلان مجلس فلان حرف را زده و موضوع مهمی نیست و کاملاً طبیعی است. فلانی از رفت‌وآمد فامیلی چندان خوشش نمی‌آید یا اهل رفت‌وآمد و سفر نیست و این موارد اصلاً مسائلی نیستند که بخواهیم به خاطر آن‌ها کدورت پیدا کنیم.
پس گام نخست در مهارت حل مسئله این است که دریابیم اصلاً مسئله چیست. مرحلۀ دوم این است که راه حل‌های متفاوت، ساده، پیچیده، درست و غلط را به‌صورت یک بارش فکری به ذهن بیاوریم یا روی کاغذ بنویسیم تا ببینیم برای حل آن مسئله با همسر یا فرزند یا پدر و مادر یا همکار چه باید بکنیم و کدام راه‌ها بهتر است. برای فلان خرید یا فلان تصمیمی که گرفتیم و دچار مشکل شدیم چه راه‌حل‌هایی داریم.
بعد از اینکه تمام راه‌حل‌ها از ذهن ما گذشت یا روی کاغذ نوشته شد می‌توانیم به غلط یا درست یا حتی غیرمنطقی بودن و نبودن راه‌حل توجه و مناسب‌ترین راه‌حل‌ها را انتخاب کنیم؛ سپس با کمی تأمل روی راه‌حل‌های منطقی و غیرمنطقی می‌توانیم به این امر برسیم که راه حل انتخاب‌شده را به مرحلۀ اجرا درآوریم.
اصولا بعد از حل مسئله که می‌تواند تلفنی برای عذرخواهی یا ملاقاتی برای مذاکره یا ابراز علاقه و محبتی برای نشان‌دادن عشق و دوستی یا جبران مشکلی که برای کسی در خانواده یا فامیل یا اجتماع ایجاد کرده‌ایم، باشد ما به حل مسئله پرداخته‌ایم.
البته همان‌طور که گفتیم مسائل روزانه ما زیاد است و به‌دنبال هر تصمیم‌گیری به حل یک مسئله
می پردازیم. مشکلات مالی می تواند تبدیل به مسئله شود. درس نخواندن فرزند کوچک یا دانشجویمان یک مسئله است. عاشق‌شدن او، قهر و آشتی او با فلان کس همگی ممکن است ما را به یک مشورت و بحث و گفت‌وشنود رهنمون کند و اصلاً ممکن است مشاوره‌گرفتن یا مراجعه به پزشک راه حل باشد یا حتی مراجعه به بانک و درخواست وام راه‌حل فلان موضوع دیگر باشد یا حتی رعایت رژیم غذایی یا ورزش‌کردن راه حل مسئله سلامتی یا کنترل وزن ما باشد. هرچه هست ما راه‌حل‌ها را انتخاب و به آن عمل کرده‌ایم.
بعد از عمل به آن تصمیم گرفته‌شده، می‌توانیم مزایا و معایب راه حل خود را بررسی و نواقص آن را برطرف کنیم یا آن راه‌حل را به‌عنوان یک فرایند در مراحل مشخصی به اجرا درآوریم؛ به‌عنوان مثال، وقتی بفهمیم فرزند نوجوان ما دچار مشکل درسی، عاطفی و عشقی شده تصمیم ما این باشد که با او رابطه گرم‌تر و نزدیک‌تری داشته باشیم و قطعاً این راه‌حل نیاز به زمان و وقت و گاهی هزینه و البته هوشیاری دارد و مبتنی‌بر به‌دست‌آوردن اطلاعاتی است که ابزاری برای صیقل‌دادن یک رابطه گرم است.
مهارت حل مسئله از زبان دکتر احمد پدرام / حلال مشکلات باشید
اصلاً حرف آخر این است:من با خودم مسائلی دارم که تابه‌حال به آن‌ها فکر نکرده و حالا باید فکر کنم و جهت حلشان کوشا باشم. شاید با کوهی از مشکلات روبه‌رو هستم؛ اما باز هم قابل حل هستند. باید کوه مسائل را به قطعات کوچک تقسیم و از جایی شروع کرد. شاید مشکلات ارتفاع زیادی دارند؛ پس باید از نردبان حل مشکلات پله‌پله بالا رفت.
نداشتن توان حل مسئله هم مسئله‌ای است که از امروز برای بعضی از ما در اولویت لیست مهارت‌های زندگی قرار می‌گیرد تا دریابیم به راستی هر روز با مشکلات بسیاری در زمینه جسمی، ذهنی، اجتماعی، عاطفی و معنوی روبه‌رو هستیم و هرچه دقت بیشتر و دانش افزون‌تری در این حیطه‌ها داشته باشیم از پس مشکلات زندگی‌مان بهتر برمی‌آییم. شاید همین الان در حال پرخوری یا بدخوری هستیم. باید مسئله بدغذایی و خوردن فست فود خود یا خانواده‌مان را مدیریت کنیم و این، هم یک مسئله است و هم یک تصمیم جدی را به دنبال دارد. شاید مدتی است که با همسرمان روابط سردی داریم یا به پدر و مادر یا فرزند کوچک یا نوجوان خود توجه کم یا زیادی داشته‌ایم و باید این مسئله را حل کنیم.
شاید در ارتباط با دوستان و فامیل و همکاران نیز موضوعاتی بوده یا نیاز به تماس‌هایی باشد که باید به آن توجه و موضوع را حل کنیم. شاید در پوشش و آرایش و پیرایش خود نیز مسئله‌ای با خود یا با اهل خانه داریم که باید آن‌را حل کنیم. اصلاً حرف آخر این است:من با خودم مسائلی دارم که تابه‌حال به آن‌ها فکر نکرده و حالا باید فکر کنم و جهت حلشان کوشا باشم. شاید با کوهی از مشکلات روبه‌رو هستم؛ اما باز هم قابل حل هستند. باید کوه مسائل را به قطعات کوچک تقسیم و از جایی شروع کرد. شاید مشکلات ارتفاع زیادی دارند؛ پس باید از نردبان حل مشکلات پله‌پله بالا رفت.
مهارت حل مسئله از زبان دکتر احمد پدرام / حلال مشکلات باشید
ما چگونه درس خوانده‌ایم؟ چگونه یک مهارت هنری یا ورزشی یا فنی را یاد گرفته‌ایم؟تمام اینها مسائلی بوده‌اند که ما با برنامه‌ریزی گام‌به‌گام در جهت یادگیری یا کسب آن‌ها پیش رفته‌ایم. پس حرف آخر می‌تواند این باشد که استفاده بهینه از منابع موجود فراموش نشود.
مهارت حل مسئله از زبان دکتر احمد پدرام / حلال مشکلات باشید
نویسنده : دکتر احمدپدرام / متخصص روانشناسی بالینی