نام تمام مردگان یحیی است / آنهایی که سال 95 قلم را بر زمین گذاشتند
نام تمام مردگان یحیی است / آنهایی که سال 95 قلم را بر زمین گذاشتند
نام تمام مردگان یحیی است / آنهایی که سال 95 قلم را بر زمین گذاشتند
سال ۱۳۹۵ با همه خبرهای خوب و بدش رو به پایان است. از خبرهای بد این سال درگذشت برخی چهرههای فرهنگی و اهل قلم بود. در سالی که گذشت، چهرههای بسیاری از دنیا رفتند. در این بین نویسندگان، شاعران و مترجمان هم بودند و یا اهل سیاست و هنرهای دیگر که به نوشتن کتاب هم پرداخته بودند. در گزارش آخر سال نگاهی به آنهایی که در سال 95 قلمشان را بر زمین گذاشتند خواهیم انداخت.
هاشمی نژاد و کلانتری
قاسم هاشمینژاد نویسنده و روزنامهنگار پیشکسوت روز ۱۳ فروردین به علت عفونت ریه درگذشت. او از دهه ۴۰ در مطبوعات نقد مینوشت و در سال ۱۳۵۸ رمانی پلیسی را با نام «فیل در تاریکی» منتشر کرد. «نمایش منظوم» اثر تی. اس. الیوت «بشنو، آدمک!» از ویلهلم رایش، «خوابگران» از ریموند چندلر و «من منم: کتابی درباره خودکاوی» اثر راتان لعل، از آثار ترجمهای هاشمینژاد است. «خیرالنساء»، «سیبیّ و دو آینه»، «رساله در تعریف» و «تبیین و طبقهبندی قصههای عرفانی» نیز از دیگر آثار او هستند.
پرویز کلانتری هنرمند نقاش و داستاننویس روز ۳۱ اردیبهشتماه در پی عارضه مغزی و قلبی درگذشت. او متولد یکم فروردین ۱۳۱۰، نقاش، طراح، نویسنده و روزنامهنگار بود. در سال ۱۳۳۰ وارد دانشکده هنرهای زیبای تهران شد و در سال ۱۳۳۸ در رشته هنرهای تجسمی دانشآموخته شد. کلانتری در دانشکده با همایون صنعتیزاده، رئیس دانشکده هنرهای زیبا آشنا شد و این آشنایی موجب راهیابی او به مؤسسه انتشاراتی فرانکلین، ناشر کتابهای درسی و نشریه پیک شد. به این ترتیب او به تصویرگری کتابهای درسی روی آورد. «مرغابیها و لاکپشت»، «روباه و خروس»، «چوپان دروغگو»، «حسنک کجایی» و «روباه و زاغ» از آثار کلانتری است. همچنین کتابهای «ولی افتاد مشکلها»، «مرگ پایان کبوتر نیست»، «چهار روایت» و «نیچه نه، فقط بگو مشد اسماعیل» از جمله آثار این نویسنده است.
نام تمام مردگان یحیی است / آنهایی که سال 95 قلم را بر زمین گذاشتند
سبزواری و کیارستمی
حمید سبزواری شاعر شعرهای مشهور دوران انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، ۲۲ خردادماه در سن ۹۱ سالگی در بیمارستان آسیای تهران از دنیا رفت. سبزواری زاده ۱۳۰۴ در سبزوار بود که قبل از مدرسه، قرآن را در خانه و نزد مادرش آموخته بود. از آثار حمید سبزواری میتوان به «دیوان اشعار»، «کاروان سپیده»، «یاد یاران»، «سرود درد»، «گزیده ادبیات معاصر» و «سرود سپیده» اشاره کرد. او برای انقلاب شعر و شعار میساخت که در راهپیماییها و نمازجمعه خوانده میشد؛ برخی از آنها عبارتاند از: «آمریکا آمریکا ننگ به نیرنگ تو»، «خمینیای امام» و «الله اکبر خمینی رهبر».
نام تمام مردگان یحیی است / آنهایی که سال 95 قلم را بر زمین گذاشتند
عباس کیارستمی کارگردان سینما، فیلمنامهنویس، شاعر و عکاس ۱۴ تیرماه در پی یک دوره بیماری در سن ۷۶ سالگی درگذشت. او فیلمسازی تأثیرگذار در سینمای جهان بهشمار میآید و برنده نخل طلای کن بود. کیارستمی کتابهایی را از جمله «حافظ به روایت عباس کیارستمی»، «سعدی از دست خویشتن فریاد»، «باد و برگ»، «آتش» (جزیی از کلیات شمس)، «گرگی در کمین»، «همراه با باد»، «آب» (نیما یوشیج به روایت عباس کیارستمی) و «شب» (گزیده اشعار شاعران کلاسیک و معاصر ایران با موضوع شب) منتشر کرده است.
الهی قمشهای و رشیدی
مهدیه الهی قمشهای شاعر، محقق و مولویپژوه در روز ۱۹ تیرماه بر اثر مشکلات تنفسی و ریوی درگذشت. او به تحقیق در مثنوی مولوی و تحلیل و تفسیر ادبیات عرفانی و تطبیق آنها با موضوعات قرآنی میپرداخت و بیتهای بسیار زیادی از مثنوی را از حفظ بود، و خود هم طبع شعری و ذوق ادبی داشت و «آتش» تخلص میکرد. از الهی قمشهای آثاری چون «بهار عشق؛ منتخب اشعار»، «معبد عشق؛ مجموعه اشعار»، «کربلا وادی عشق؛ سروده مهدی الهی قمشهای، بازسرایی مهدیه الهی قمشهای» و «خاطرات من با پدرم» به جا مانده است.
داوود رشیدی بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون و کارگردان تئاتر روز ۵ شهریور ماه در سن ۸۳ سالگی بر اثر ایست قلبی درگذشت. او زاده ۲۵ تیر ۱۳۱۲ بود. در کنار نقشآفرینیهای بسیار، آثار نمایشی داوود رشیدی در چهار جلد منتشر شده است. جلد اول و دوم شامل نمایشنامههایی میشود که او از هنگام ورود خود به ایران ترجمه و اجرا کرده است. جلد اول از این مجموعه با عنوان «درخت تبریزی دوم و چند نمایشنامه دیگر» و جلد دوم با عنوان «بازی کشتار و چند نمایشنامه دیگر» منتشر شده است. جلد سوم کتاب به ترجمه نمایشنامه «در انتظار گودو» و اجرای آن و جلد چهارم نیز به گفتوگوی محمدعلی منصوری با داوود رشیدی، علاقهمندی به تئاتر، اولین اجراهای رشیدی، اسناد و … اختصاص یافته است.
نام تمام مردگان یحیی است / آنهایی که سال 95 قلم را بر زمین گذاشتند
میرهادی و سیروس نیرو
توران میرهادی پیشکسوت ادبیات کودک و آموزش و پرورش بر اثر سکته مغزی ۱۸ آبان در سن ۸۹ سالگی از دنیا رفت. او استاد ادبیات کودکان، نویسنده، متخصص آموزش و پرورش و یکی از شخصیتهای برجسته فرهنگی بود. میرهادی یکی از بنیانگذاران شورای کتاب کودک بود و از سال ۱۳۵۸ نیز سرپرستی تدوین و تألیف «فرهنگنامه کودکان و نوجوانان» را برعهده داشت. از آثار او میتوان به: دو گفتار درباره کتابخانههای آموزشگاهی و نقش آن در ایجاد عادت به مطالعه، کتاب کار مربی کودک، برنامه کار سالانه مربی در مهد کودک و کودکستان، جستجو در راهها و روشهای تربیت، تعلیمات اجتماعی سوم دبستان، راهنمای تدریس کتاب تعلیمات اجتماعی سوم دبستان، دو گفتار (کتابخانه آموزشگاهی و نقش آن در ایجاد عادت به مطالعه)، و آنکه رفت، آنکه آمد، اشاره کرد. او همچنین این کتابها و مقالهها را ترجمه کرده است: افسانه چینی برای کودکان، گنجشک کوچولو، رفتار والدین ما باید چگونه باشد، تفاهم بینالمللی به وسیله کتابهای کودکان و نوجوانان و در باب افسانهها و اسطورهها برای کودکان و نوجوانان (با همکاری ثریا قزلایاغ).
نام تمام مردگان یحیی است / آنهایی که سال 95 قلم را بر زمین گذاشتند
سیروس نیرو شاعر و پژوهشگر که از نسل شاگردان یوشیج بود ۲۵ آبانماه از دنیا رفت. نیرو متولد سال ۱۳۰۹ و از شاعران سالهای دور بود که محضر نیما را درک کرده بود. سَحر، رود، جاده، بهار از پنجره و… از جمله مجموعه شعرهای منتشرشده این شاعر هستند. سیاهمشق (شرح مخزنالاسرار نظامی)، در یتیم (شرح خسرو و شیرین نظامی)، دون ژوان (شرح هفت پیکر نظامی)، پیامبر نامرسل (شرح اسکندرنامه نظامی)، گوهرفروشان مهتاب (شرح لیلی و مجنون) و گنج مراد (شرح غزلهای حافظ) از دیگر کتابهای نیروست که در زمینه شعر کلاسیک فارسی منتشر شده است. او کتاب «نیما» را هم منتشر کرده است.
پوران فرخزاد و علی باقرزاده
علی باقرزاده (بقا) شاعر ۱۸ آذر ماه دچار ایست قلبی شد و درگذشت. شعرهای او در قالب جرایدی مثل یغما، وجید، مشکوه و مجله فرهنگ و آموزش و پرورش و نیز برخی کتابهای درسی چاپ شده است. همچنین چندین کتاب به نامهای «لطیفهها در باب حاضرجوابیهای شاعران»، «تراز یزدی در باب زندگی عبدالوهاب تراز»، «چهل حدیث» که ترجمه منظوم چهل حدیث رضوی است که در کتاب سال مشهد چاپ شد، «نسیمی از دیار خراسان» که گزیده شعرهای اوست، «یاد مادر» شامل برترین آثار اندیشمندان درباره مادر، «زلال بقا» که دیوان شعر است، «سفری به مسکو و سن پترزبورگ» به همراهی دکتر رزمجو، «سیر آفاق» در باب سفر به کشورهای آسیا و اروپا و آفریقا و آمریکا و «بزم محبت» در مدایح و مراثی و کلمات ائمه اطهار (ع) را منتشر کرده است.
پوران فرخزاد نویسنده و پژوهشگر روز ۹ دیماه بر اثر ایست قلبی از دنیا رفت. او متولد بهمنماه سال ۱۳۱۲ بود و از جمله آثارش به «زن از کتیبه تا تاریخ» (دانشنامه زنان فرهنگساز ایران و جهان در دو جلد)، «اوهام سرخ شقایق» (گزیدهای از اشعار زنان جهان)، «نیمههای ناتمام؛ سیری در شعر زنان از رابعه تا فروغ»، «زن شبانه موعود» (نشان زن در آثار سهراب سپهری)، «کسی که مثل هیچکس نیست» درباره فروغ فرخزاد، مجموعه شعر «خوشبختی در خوردن سیبهای سرخ»، مجموعه داستان «دیداری در پاییز»، مجموعه رباعی «جنگ مشوش»، داستانهای بلند «در پس آینه» و «آتش و باد»، رمان «در انتهای آتش و آیینه» و فرهنگ «کارنمای زنان کارای ایران از دیروز تا امروز» میتوان اشاره کرد.
نام تمام مردگان یحیی است / آنهایی که سال 95 قلم را بر زمین گذاشتند
آیت الله هاشمی و احمد عزیزی
آیتالله اکبر هاشمی رفسنجانی چهره مطرح سیاست و رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام ۱۹ دیماه به علت عارضه قلبی در بیمارستان شهدای تجریش از دنیا رفت. او آثار گوناگونی به صورت کتاب منتشر کرده است که از مهمترین آنها خاطراتش از دوران انقلاب و پس از آن است. آز آثار هاشمی رفسنجانی و کتابهای مربوط به او به این عنوانها میتوان اشاره کرد: «سرگذشت فلسطین»، «امیرکبیر قهرمان مبارزه با استعمار»، «روحانیت و لیبرالیسم شریعتی»، «نقش روحانیت در انقلاب»، «هرأس دنیای استکبآری»، «فرهنگ قرآن: کلید راهیابی به موضوعات و مفاهیم قرآن کریم»، «معجم موضوعات و مفاهیم قرآن»، «سیر مطالعه در قرآن»، «جایگاه مساجد در نظام اسلامی از منظر قرآن»، «زن و عدالت آجتماعی»، «آزاداندیشی اسلامی و روشنفکری دینی»، «دوران مبارزه» (مقطع تولد تا پیروزی انقلاب اسلامی)، «انقلاب و پیروزی» (مقطع سال ۱۳۵۷ و ۱۳۵۸)، «انقلاب در بحران» (۱۳۵۹)، «عبور از بحران» (۱۳۶۰)، «پس از بحران» (۱۳۶۱)، «آرامش و چالش» (۱۳۶۲)، «به سوی سرنوشت» (۱۳۶۳)، «امید و دلواپسی» (۱۳۶۴)، «اوج دفاع» (۱۳۶۵)، «دفاع و سیاست» (۱۳۶۶)، «پایان دفاع، آغاز بازسازی» (۱۳۶۷)، «بازسازی و سازندگی» (۱۳۶۸)، «اعتدال و پیروزی» (۱۳۶۹)، «سازندگی و شکوفایی» (۱۳۷۰)، «رونق سازندگی» (۱۳۷۱)، «صلابت سازندگی» (۱۳۷۲)، «هاشمی در سال ۸۸»، «آزاداندیشی اسلامی و روشنفکری دینی»، «در آینه» (چهار گفتوگوی صریح و صمیمی با آیتالله هاشمی رفسنجانی) و «هاشمی بدون روتوش».
احمد عزیزی شاعر آیینی ۱۶ اسفندماه پس از ۹ سال اغما، از دنیا رفت. او متولد ۴ دیماه ۱۳۳۷ در سرپل ذهاب کرمانشاه بود. عزیزی سرودن شعر را از سالهای جوانی با مجله «جوانان» آغاز کرد. او آثار شعر و نثر ادبی متعددی دارد و سبک شعر گفتن او بهصورت مثنوی در «کفشهای مکاشفه» نمود دارد. عرفان اسلامی و مدح اهل بیت (ع) از جمله مضامین آثار اوست. «کفشهای مکاشفه»، «شرجی آواز»، «خوابنامه و باغ تناسخ»، «ترجمه زخم»، «باران پروانه»، «رودخانه رؤیا»، «ناودان الماس»، «ترانههای ایلیایی»، «غزالستان»، «قوس غزل»، «ملکوت تکلم»، «سیل گل سرخ»، «روستای فطرت» و «رویای رویت» از آثار بهجامانده از احمد عزیزی هستند.
نام تمام مردگان یحیی است / آنهایی که سال 95 قلم را بر زمین گذاشتند
سجودی و ادیب برومند
محمدحسن سجودی مترجم و روزنامهنگار قدیمی ۲۳ دیماه در روستای زادگاهش در توابع گلپایگان درگذشت. از سجودی مقالات و کتابهایی مانند «گیتار من» (سرودها و ترانههای ویکتور خارا)، «در ستایش و نکوهش آزادی»، «تئاتر در آسیا» و «چشمان دفنشدگان»/ میگل آنخل آستوریاس به جا مانده است.
نام تمام مردگان یحیی است / آنهایی که سال 95 قلم را بر زمین گذاشتند
عبدالعلی ادیب برومند شاعر ۲۳ اسفندماه در سن ۹۲ سالگی به علت کهولت سن از دنیا رفت. ادیب برومند متولد سال ۱۳۰۳ در شهر گز برخوار اصفهان و از فعالان سیاسی جبهه ملی بود. او شاعر دفترهای شعر «نامههای وطن»، «روزگار دژم»، «پیام آزادی»، «حاصل هستی»، «گلهای موسمی»، «راز پرواز»، «دردآشنا»، «سرود رهایی» و «مثنوی اصفهان» است. همچنین «تصحیح دیوان حافظ»، «تصحیح و بازنویسی داستانهای رستم و اسفندیار»، «سیاوش و سودابه»، «به پیشگاه فردوسی»، «هنر قلمدان»، «تراز سخن» و «فاجعه مرداد» از دیگر آثار اوست.
نویسنده : روژیار جوانمرد