طب سنتی چیست؟طب سنتی در ایران چگونه است؟
طب سنتی چیست؟طب سنتی در ایران چگونه است؟
طب سنتی چیست؟طب سنتی در ایران چگونه است؟
Traditional medicine
طب سنتی چیست؟طب سنتی در ایران چگونه است؟
صحبت طب سنتی که به میان میآید، ناخودآگاه دکان عطاری و قوطیهای حلبی شکل، گونیهای نخی گل و گیاه، هاون و ترازوهای مسیرنگ کوچک و بزرگ در ذهن تداعی میشود و اتفاقا «عطاری باشیهایی» که واقعا در نوع خودشان طبیب بودند و دستشان شفابخش؛ اما این مختص همان قدیم ندیمهایی بود که فرد باید سالها خاک حجره را جارو میزد و پادویی میکرد تا بعد «اوستای حکیمباشی» اجازه دست زدن به ابزار و محتویات بلونیهای عطاری را میداد، نه مثل این زمان که از راه رسیده و نرسیده، با چند کلیک راست چند مطلب راجع به فلان گیاه خوانده شود و بعد با ژستی «عجیبا قریبایی!» برای مشتری از همهجا بیخبر خروار نسخهای که واقع معلوم نیست از کدام قوطی عطاری آورده شده پیچیده شود و عاقبتالامرش هم معلوم نباشد. القصه حکایت برخی درمانگریهای پوشالی سنتی داستانی است که انگار حالا حالاها پایانی برایش نیست. اگرچه به نظر میرسد علاوه بر اعمال نظارت و ساماندهی صحیح عطاریها، اهتمام هرچه بیشتر به توسعه دانشکدههای طب سنتی و تربیت پزشکان متخصص این رشته میتواند تاثیر بسزایی دربرچیدن سفره چنین سودجویانی داشته باشد.
طب سنتی چیست؟طب سنتی در ایران چگونه است؟
گیاهان دارویی دیراثر، اما کمعارضهاند
دکتر فریبرز معطر عضو فرهنگستان علوم دارویی ایران که سالهاست در عرصه گیاهان دارویی به تحقیق و پژوهش پرداخته است درگفت وگوبا نسل فردا میگوید: اگرچه در قرن 21 نمیتوان منکر کشفیات و دانستههای بسیار عظیم نوین پزشکی شد و ضروری است تا از تمام دانشهای نوین پزشکی استفاده شود، اما اینکه منکر حقیقت اصول طب گذشته هم باشیم جایز نیست. این فيتوفارماسيت بر تلفیق طب سنتی و مدرن با یکدیگر تاکید کرده و ادامه میدهد: نباید به خاطر برخی سودجویی و منافع شخصی مانع بهرهمندی مردم از این نعمتهای طبیعی شویم و اتفاقا باید هم برای پزشکان و هم مردم پیرامون اصول کاربرد گیاهان دارویی و درمانهای گذشته و خواص آنها فرهنگسازی شود. وی در این خصوص یادآور میشود: خلاف داروهای شیمیایی که میتواند اثرات دارویی شدیدی داشته باشد گیاهان دارویی عوارضشان بسیار کم است و اگر بهخوبی و صحیح تجویز شوند، واقعا میتوانند در درمان تاثیر خوبی داشته باشند.
طب سنتی چیست؟طب سنتی در ایران چگونه است؟
طب سنتی ایران از چین و هند عقب است
عضو فرهنگستان دارویی ایران در ادامه صحبتهای خود با مروری بر تاریخچه طب سنتی در ملل مختلف به واقعهای که منجر به تحول در صنعت دارویی شد، اشارهکرده و میگوید: اوایل دهه 1950 میلادی چند فاجعه بسیار بزرگ در آلمان پیرامون داروسازی باعث شد تا تغییراتی در صنعت داروسازی ایجاد شود؛ یعنی«قرصهای ضدبارداری که منجر به تولد تعداد زیادی نوزاد خارقالعاده» میشد. این موج تکان شدیدی به دانش داروسازی وارد کرد و بهتدریج باعث ایجاد تغییراتی شد تا دانشمندان متوجه شوند درست است داروهای شیمیایی تاثیرسریعی دارد، اما این داروها حاوی مواد دستساز بشر هستند؛ درصورتیکه گیاهان از آثار خلقت بوده و با طبیعت انسان سازگاری دارند. اینها توسعه پیدا کرد و در اواخر قرن بیستم به این نتیجه رسیدند که باید دوباره به طبیعت برگردند. بهتدریج نهضت مراجعه به طبیعت شروع شد و تحول عظیمی در فورمولاسیون داروهای گیاهی ایجاد شد. بهطوریکه در اکثر کشورهای پیشرفته مانند آلمان بیش از 80 درصد مردمش از داروهای گیاهی استفاده میکنند.
عضو انجمن داروسازان ایران درباره جایگاه طب سنتی و داروهای گیاهی ایران در دنیا هم گفت: در دنیا کشورهایی هستند که حرف اول را در علم پزشکی و داروسازی میزنند «چین، هند و ایران»؛ منتهی الان در چین حدود 8000 فرآورده دارویی گیاهی به بازار عرضه میشود و بیشترین روش درمانی جمعیت یک میلیاردیشان هم با همین داروهای گیاهی است. در هند نیز 5000 فرآورده دارویی گیاهی تولید میشود و کشور ما هم بیش از 1200 فرآورده دارویی گیاهی دارد که اگر بخواهیم با هند و چین مقایسه کنیم، به نسبت خیلی عقب هستیم و باید طبق جمعیتی که داریم به رقم 3000 فرآورده برسیم.
طب سنتی چیست؟طب سنتی در ایران چگونه است؟
طب سنتی در بین پزشکان شناختهشده نیست
این داروساز استقبال اقشار مختلف جامعه را از طب سنتی چشمگیر خوانده و میگوید: با توجه به علاقهمندی مردم به مصرف داروهای گیاهی که در اکثر خانوادهها کاربرد دارد، باید به همان سنت طب قدیم خودمان برگردیم.
وی البته خاطرنشان میشود: هرچند در این سالها سعی شده با ایجاد و تقویت دانشکدههای طب سنتی بهای بیشتری به این طب داده شود، اما همچنان اختلافنظرهایی در رد یا قبول آن هست و همه این بگومگوها از آن جهت است که آنگونه که باید طب سنتی درمیان پزشکان شناختهشده نیست؛ اینکه طب قدیم برمبنای طبایع و دارای مبنای باارزشی است و درگذشته حکما بر این اساس که فرد چه طبیعتی دارد، با حکمت و درایت دارویی را تجویز میکردند، تجویزها به این سادگی نبود. هم طبیعت بیمار، هم بیماری و هم داروی گیاهی را میشناختند و بر این عقیده بودند که بیماری در اثر از بین رفتن تعادلها ایجاد میشود؛ لذا با گیاهان دارویی مختص هریک از طبایع، تعادل را به طبیعت بیمار برمیگرداندند.
این عضو فرهنگستان علوم دارویی کشور ریشه این اختلافات را درجهل نسبت به طب سنتی دانسته و تصریح میکند: در زبان عربی ضربالمثل معروفی هست «المرء عدو فی ما جهله»یعنی انسان دشمن چیزی است که نمیداند و این یک اصلی کلی است. متاسفانه برخی از پزشکان ما نیز مصداق این ضرب المثلند، باوجود اطلاعات فراوانی که نسبت به طب مدرن دارند، از اصول و مبانی طب قدیم بهطورکلی ناآگاه هستند. متاسفانه در دانشکدههای ما به پزشکان اصول گیاه درمانی و اثرات داروهای گیاهی را تدریس نمیکنند؛ درنتیجه پزشک ما نه از اصول پزشکی گذشته اطلاع دارد، نه از خواص درمانهای گیاهی و چون اطلاعی ندارد دشمنی میکند. درصورتیکه طب قدیم اصول و پایه بسیار محکمی دارد، ضمن اینکه افرادی که میخواهند براساس قوانین گذشته درمان کنند، باید آگاه باشند و دانش کامل داشته باشند. قطعا هرکسی نمیتواند ادعا کند که میتواند برمبنای طب گذشته طبابت کند.
طب سنتی چیست؟طب سنتی در ایران چگونه است؟
اسلام دین است، علم نیست
انتقاد شدید جامعه پزشکی بر سر ورود افراد غیرپزشک به حیطه درمان و تعمیم طبابت به مذهب از دیگر موضوعاتی بود که دکتر معطر در گفت وگو با ما پیرامون آن چنین گفت: اسلام یک دین بسیار پیشرفته است و به همین علت، این دین گسترش جهانی یافت؛ اما اسلام دین است، علم نیست. پزشکی یک علم بسیار پرسابقه است و از هزاران سال پیش بر یک مبنا و اصولی متحول شده و به امروز رسیده است. تجربیات بزرگ انسانها در طول زمان و اعصار مختلف در مورد دانشهای پزشکی به حدی رسیده که در حقیقت با کشفیات جدید منطبق شده و طب امروزی را تشکیل داده است. وی ادامه داد: طب اسلامی اصلا کلمه درستی نیست؛ در حقیقت باید گفت طب کشورهای اسلامی؛ زیرا تمام تمدنهای بزرگ شرق که الان جزو کشورهای اسلامی محسوب میشوند، برای خودشان پایه و اصول پزشکی داشتند. فراموش نکنیم طب ایرانی حتی قبل از زمان اسلام یک طب بسیار پیشرفته بوده است. طب اخلاطی که طب یونانی است، هم اصول و پایهاش ایرانی بوده و از ایران باستان به یونان رسیده و مجددا به کشورمان برگشته. طب هندی، مصری و جنوب اروپا هم هرکدام برای خودشان ریشهدار بوده و اطلاعاتی داشتهاند و همه این دانشها در حقیقت از ملتهای اسلامی است؛ اما اصلا به معنای طب اسلامی که الان مدنظر هست نیستند.
طب سنتی چیست؟طب سنتی در ایران چگونه است؟
نسبت درمان به ائمه، توهین است
عضو فرهنگستان دارویی اذعان داشت: اصلا پیامبر (ص) که پیغامبر دین بوده، بههیچوجه ادعای پزشکی نداشته است؛ حضرت رضا (ع) هم ادعای پزشک بودن نداشته است؛ سایر دانشمندان دیگر هم همینطور، متاسفانه روایاتی به این بزرگان نسبت داده میشود و چیزهایی را از قول ایشان نقل میکنند که ممکن است مقدار اندکی از آن صحت داشته باشد و مابقی تحریف شده باشد. در حقیقت اگر خدایی نکرده درمانی به یکی از ائمه اطهار نسبت داده شود که با مبانی علمی سازگاری نداشته باشد، این گناه و توهین بسیار بزرگی است بنابراین خیلی باید محتاط بود.معطر گفت: خود پیامبر اکرم هم زمانی که بیمار میشدند، به پزشکان مراجعه میکردند؛ حتی ایشان هم نظر داشتند که علم پزشکی علم دین نیست، بلکه هرکسی که در این علم تبحر داشته باشد از هر دینی که باشد میتواند در درمان شرکت کند؛ حتی دین یهود. این فارماكوگنوزيست تاکید کرد: علم پزشکی علم جهانی است نه انحصاری. خدمت به انسان و بشریت ربطی به دین ندارد؛ بنابراین وصل کردن علم پزشکی به ادیان کار بسیار اشتباهی است و ما دانشی به نام پزشکی اسلامی که دارای اصول و مبانی ویژهای باشد نداریم.
تأثیر داروهای شیمیایی مقطعی است
وی در پاسخ به اینکه داروهای گیاهی چقدر در درمان موثرند نیز توضیح داد: بالاخره گیاهان از آثار خلقت الهی هستند؛ گیاهان دارویی تفاوتشان با مواد شیمیایی این است که سرعت اثربخشیان کمتر است؛ اما تاثیرش دائمی است. ضمن اینکه نباید فراموش کرد در این پروسه یکطرف، درمان است و یکسو اثرات جانبی. مواد شیمیایی به دست بشر ساخته شده، لذا هیچ حکمت خاصی در آن نهفته نیست و این با طبیعت انسان سازگاری خاص ندارد؛ علاوه براین داروهای شیمیایی بعد از مدتی از چرخه درمان خارج میشوند و دیگر اثربخشی قبل را هم نخواهند داشت؛ درحالیکه در داروهای گیاهی حتی یک مورد هم نمیبینید که از گنجینه دارویی خارج شده باشد.
طب سنتی چیست؟طب سنتی در ایران چگونه است؟
موضوع آلودگی هوا، عوارض و راههای درمانی آن با گیاهان دارویی نیز بخش دیگری از صحبتهای دکتر معطر متخصص گیاهدرمانی بود که درباره آن بیان داشت: مصرف مایعات زیاد، مصرف فراوان چای سبز، چای سفید، چای سیاه کمرنگ و آبمیوههای تازه در کاهش ابتلا به عوارض آلودگیهای جوی بسیار مؤثر است. بیماران قلبی، ریوی، افراد مسن، زنان باردار و کودکان بیشتر در معرض خطر این پدیده هستند و باید آموزشدهی به جامعه خصوصا این قشر بیشتر و بیشتر باشد. سوزش چشم، سردرد و حالت تهوع از اثرات حاد و موقتی آلودگی هوا و سرطان ریه نتیجه مزمن این آلودگی است؛ بنابراین با توجه به اینکه برخی امراض ازجمله بیماریهای ناشی از آلودگی هوا میتواند سلامت یک نسل را تهدید کند ضروری است نسبت به رفع این معضل خطرناک اقدامات جدیتری انجام شود؛ از طرفی خود مردم هم نسبت به رعایت نکات رفتاری و تغذیهای اهمالکاری نکنند.
طب سنتی چیست؟طب سنتی در ایران چگونه است؟
آشنایی با مبانی طب ایرانی، اجباری میشود
معطر در پایان هم ضمن تاکید بر اهمیت آشنایی جامعه پزشکی جوان با طب سنتی از اجباری شدن گذراندن 4 واحد از مبانی طب ایرانی در رشته پزشکی خبر داد و گفت: در فرهنگستان بنا شده برای سال آینده 4 واحد در خصوص مبانی طب ایرانی و گیاهدرمانی برای دانشجویان رشته پزشکی تدریس شود (بعد از دوره فیزیوپاتالوژی) که وارد دروس تخصصی میشوند که دو واحد آن شامل اصول طب گذشته و دو واحد هم گیاهدرمانی است. این دستاورد بسیار خوبی است و وقتی دانشجوی پزشکی با اصول طب قدیم و گیاهدرمانی آشنا شد، آنوقت خودبهخود علاقهمند شده و منکر اثربخشی داروهای گذشته نمیشود.
دریا وفایی – دفتر روزنامه نسل فردا