یبوست، اختلال شایع گوارشی در کودکان
فرزندتان غذای فیبردار بخورد و ورزش کند
یکی از اختلالات گوارشی کودکان که بیشتر والدین از آن شکایت دارند و سلامت جسمی و روانی کودک را هم تحت تأثیر قرار میدهد، بروز یبوست است.
دکتر پیمان نصری درباره علت و روش درمان این اختلال در کودکان به سؤالاتی در این زمینه پاسخ داد که در ادامه میخوانید:
*یبوست به چه اختلال گوارشی گفته میشود؟
یبوست به دفع کمتر از دو بار در هفته در شیرخواران یا کودکان کمتر از چهار سال و دفع کمتر از سه بار در هفته در کودکان بالای چهار سال گفته میشود. ضمناً این دفع مدفوع باید با علائم دیگری همچون بیاختیاری مدفوع یا شرححال احتباس مدفوع، دردناک مدفوع یا مدفوع سفت یا قطور و خودداری از دفع یا ترس از دستشویی رفتن همراه باشد.
* علائم یبوست چیست و انواع این بیماری را توضیح دهید.
معمولاً بچههایی که یبوست دارند به دلیل خاطره دردناکی که از دستشویی دارند از دفع مدفوع امتناع میکنند و با قیچی کردن پاها، قایم شدن پشت دیوار یا پرده، حرکاتی جهت خودداری از دفع انجام میدهند. گاهی موقع دستشویی رفتن از درد به خود میپیچند و علاوه بر شکایت از سوزش مقعد، گاهی خون دفع میکنند. بهطور کلی یبوست بچهها دو نوع است: ۱/عملکردی ۲/ هیرشپرونگ. البته موارد نادر دیگری هم وجود دارد.
*علت یبوست در کودکان چیست و بیشتر در چه سنی بروز میکند؟
در نوع هیرشپرونگ که مادرزادی است نقص در شبکه عصبی انتهای روده بزرگ وجود دارد، ولی در نوع شایعتر که عملکردی نام دارد و حدود ۹۸% موارد را شامل میشود نقص مادرزادی یا حسی در میان نیست و بیشتر به علت عادات غذایی نامناسب و ترس از دفع مدفوع، آموزش دستشویی کردن نامناسب و فعالیت بدنی کم و ….است . معمولاً یبوست عملکردی در سنین زیر اتفاق میافتد:
۱/ حدود سن شش ماهگی وقتی که غذای کمکی آغاز میشود
۲/ حدود سن ۲/۵ تا سه سالگی وقتی که بچه را از پوشک میگیرند
۳/ سن شروع مدرسه یا مهدکودک که کودک مجبور است در جایی خارج از منزل دستشویی برود. ضمناً در سنین دیگر مثلاً وقتیکه شیرخواری که شیر مادر مصرف میکرد، شیر خشک مصرف کند یا وقتی که شیر مادر به هر دلیلی قطع میشود هم یبوست اتفاق میافتد.
* آیا مصرف دارو هم میتواند موجب بروز یبوست شود؟
بله بعضی از داروها مثل لوپرامید یا دیفنوکسیلات میتواند موجب یبوست شود.
* چرا در ایام مسافرت کودک دچار این اختلال میشود؟
اکثر بچهها و حتی بعضی از بالغین در مسافرت دچار یبوست میشوند. علل مختلفی دارد ازجمله اینکه مثلاً در مسافرت با خودرو ساعات زیادی کودک از فعالیت و راه رفتن محروم میشود یا اینکه بیشتر در مسافرت، مردم فراموش میکنند که میوه و سالاد و غذاهایی که فیبر کافی دارند استفاده کنند.
* چه کنیم کودک دچار یبوست نشود؟
بهطورکلی استفاده از رژیم غذایی حاوی فیبر کافی و مایعات فراوان، بهعلاوه فعالیت بدنی کافی میتواند از بروز یبوست کودکان جلوگیری کند. استفاده از میوهجات و آبمیوهها به ویژه میوههای تابستانه نیز از بروز این اختلال جلوگیری میکند. زندگی آپارتمانی، بازیهای کامپیوتری و ساعتها در یک محل نشستن باعث یبوست میشود لذا ورزش، بیرون رفتن از شهر و دویدن در دشتها و پارکها به جلوگیری از یبوست کمک میکند.
* چه موقع یبوست کودکان علامت خطر است؟
یبوست میتواند نشانه خطر بعضی بیماریها ازجمله کمکاری تیروئید، حساسیتهای غذایی، افزایش کلسیم خون و انسدادهای دستگاه گوارش باشد. معمولاً این یبوستها با درمانهای داروئی ساده و اصلاح رژیم غذایی و فعالیت بدنی بهبود نمییابند و رشد کودک را مختل میکنند. در مجموع یبوست آرامش و سلامت جسمی و روانی کودک را مختل میکند.
* والدین و کودک چه آموزشهایی باید ببینند تا بروز این حالت در کودک به حداقل برسد؟
اقدامات زیادی میتوان انجام داد مثلاً در سن شیرخوارگی استفاده از شیر مادر به جای شیر خشک، در شش ماهگی با شروع غذای کمکی اضافه کردن روغنزیتون یا سبزیها به غذای کودک، در سن ۲/۵ تا سه سالگی در زمان از پوشک گرفتن بچه، عدم تنبیه کودک، استفاده از روشهای تشویقی در سنین مدرسه، آموزش کودک به اینکه وقتی دستشویی داشت از دستشویی مدرسه استفاده کند و خود را تا زمان بازگشت به خانه نگه ندارد و همچنین وجود تعداد کافی دستشویی در مدارس و نظارت اولیا مدرسه بر بهداشت دستشویی در این زمینه میتوانند مؤثر باشند.
* درباره درمانهای اولیه خانگی و همچنین دارویی برای این اختلال توضیح دهید.
به والدین کودکانی که از یبوست کودکشان شکایت میکنند توصیه میکنم از موارد زیر حتیالامکان کمتر استفاده کنند:
موز به ویژه موز کامل، انار با هسته، سیبدرختی به ویژه باپوست، تنقلات، تخمه به ویژه باپوست، نان با آرد بدون سبوس، انواع غذاهای صنعتی.
ضمناً توصیه میکنم از انواع میوههای تابستانه، لواشک بهداشتی، آلبالو خشک، پرهلو، آبمیوه طبیعی، کاهو، سالاد و زیتون بیشتر استفاده کنند.
در مورد درمانهای دارویی توصیه میشود درمان را به تأخیر نیندازند و با مراجعه به متخصص کودکان دارویی مناسبتتر را استفاده کنند چراکه هر دارویی برای سن و شرایط خاص اثر بهتری دارد.
مجله اینترنتی زندگی سالم
لادن سلطانی