نقد فیلم زادبوم ابوالحسن داوودی
بازیگران فیلم زادبوم
فیلم سینمایی «زادبوم» ساخته ابوالحسن داوودی پس از یک دهه بر پرده سینماهای ایران نقش بست. این فیلم که پس از اکران با تحریم حوزه هنری روبه رو شد، شکل عجیبی در تقلب از سینمای غرب را در کشورمان به نمایش می‌گذارد. عزت‌ا… انتظامی، رویا تیموریان، مسعود رایگان، بهرام رادان، پگاه آهنگرانی، اولریکه کارگوس، مهدی سلوکی و … در این فیلم به ایفای نقش می‌پردازند. رویا تیموریان نسبت به تصمیم حوزه هنری در مورد این فیلم واکنش نشان داد که باید در مورد این تصمیم این‌گونه نوشت: تعدد افکار مختلف در جامعه‌ای که از شکل گیری هویت پرهیز می‌کند به طور ناخواسته این موضوع را در بین مسئولان مربوطه پررنگ می‌کند که محصولی را به اکران عموم بگذارند که با همه سطوح فکری همپوشانی داشته باشد.
*حمله مرد عصبانی
زادبوم، ماهیتا یک فیلم متقلب است. این جمله چند معنا را در ذهن ما ایجاد می‌کند. اول اینکه تقلب تنها کپی عین به عین از یک تفکر زایشی نخواهد بود و می‌تواند شکل دیگری از یک رویداد هنری را در ذهن مخاطب ارائه دهد. درباره این اشاره باید به محتوای این فیلم اشاره کرد و با مثالی آن را به اثبات رساند: پیرنگ فیلم بر محوریت سه خانواده‌ای می‌چرخد که هر سه بر اثر واقعه‌ای بر یک سوژه نظر دارند. برای مولف مهم نیست که این سوژه تا چه اندازه‌ای می‌تواند این سه خانواده را به هم مرتبط کند تنها نوع ارتباطی که بین این سه برقرار می‌شود، می‌تواند دغدغه‌ای برای پرداخت آن به فیلمنامه باشد. از سوی دیگر ما هرگز نباید با دیدن چهره‌های مطرح در یک اثر سینمایی یا تلویزیونی از نکته سنجی خود بکاهیم. موضوع دیگری که همواره مخاطب را آزار می‌دهد نوع اخلاقیات اجتماعی است که همه از منظر یک راوی در حال بروز هستند؛ اما در واقعیت دارای بن‌مایه‌های متفاوتی هستند؛ مسلما چنین تضادی در ماهیت و روایت باعث می‌شود که بیننده خود را یک شیء بی جان تلقی کند نه یک شخصی که دارای هوش و زکاوت است. مسئله مهم‌تر سردرگمی شدیدی است که در اپیزودها و لایه‌های مختلف فیلمنامه وجود دارد. اولین برخورد شکست در انتخابات ریاست جمهوری است که خانواده‌هایی که از قبل روابطی با هم داشته‌اند و به واسطه این واقعه به یکدیگر نزدیک می‌شوند. این برخورد ما را به یاد آثار منقلب «ایناریتو» می‌اندازد. کارگردانی که بعضا آثار متفکرانه‌ای در کار خود دارد و مطمئنا نمی‌تواند الگوی مناسبی برای پرداخت یک موضوع بومی باشد.
*دفاع با دست‌های بسته
نگاه مخاطبان به یک اثر شدیدا محتوا محور با تکیه بر ساختاری استیصال برانگیز نمی‌تواند اتمسفر مثبتی در پی داشته باشد. از یک سو مخاطب نمی‌داند باید اندیشه را در نظر داشته باشد یا از ساختار لذت ببرد. ناخود آگاه دستمان کلیدهای زغالی کیبورد را لمس کرد و این گونه نوشت: «من مست و تو دیوانه / ما را که برد خانه». واقعا پدیده ناهنجاری در سینمای ایران در حال بروز است از یک سو ما فیلم‌هایمان پس از یک دهه به اکران عمومی نزدیک می‌شوند و از سوی دیگر مولفان سینمای ایران به جای اینکه در فکر خلق یک تکنیک سینمایی باشند، بیشتر به انباشت تجربیشان رجوع می‌کنند. نکته اینجاست که باید متذکر شد آنچه از گذشته به ارث رسیده، فقط انگاره‌ای است برای جلوگیری از تکرار. این تکرار نه این که مختص سینمای ایران باشد؛ اما به وفور در سینمای ایران دیده می‌شود. خوشبختانه در این میان ظهور جوانان خوش فکری چون محمد حسین مهدویان می‌تواند الگوی خوبی هم برای بزرگانی چون اصغر فرهادی و حاتمی کیا باشد و هم کلاس درس عمیقی برای علاقه مندان به رشته ادبیات نمایشی. کلیت «زادبوم» یک هنر است که باید دیده شود و بر اساس سلایق مختلف مورد قضاوت قرار گیرد. حال سطح سلیقه می‌تواند مشخص کند که «زادبوم» تولد دوباره جریان اجتماعی – سیاسی در سینمای ایران است یا خیر؟
نویسنده : علی رفیعی وردنجانی
فیلم ساعت 5 عصر بدترین فیلم مهران مدیری
