فرهنگ و هنر

نقد بوف کور صادق هدایت

نقد رمان بوف کور

صادق هدایت کتاب را با توصیف دردی بی­درمان و غیرقابل‌درک برای دیگران در خود، که همچون خوره روحش را می­خورد، آغاز می­کند؛ سپس داستان داغی را که برای همیشه بر دل دارد، اگرچه پوچ به­نظر بیاید برای شناخت بیشتر خود خطاب به تنها خواننده ارزشمند نوشته­هایش، سایه افتاده بر دیوار حصارهای زندگی و افکارش، می نویسد. نقاش، حکایت روزی را روایت می­کند که طرح همیشگی روی قلمدان­هایش را از دریچه­ روزنه­ای خیالی، زنده در مقابل چشمانش می­بیند.

دختری اثیری در حال تعارف گل نیلوفری به مرد شالمه بر سر، نشسته زیر درخت سرو… و افسون چشمان مورب ترکمنی دختر، پایان روزهای آرامش و آغاز بیهودگی زندگی است. مرد می­نویسد تا این شکنجه را پایان دهد؛ اما در پایان داستان هرچند جسم و روح دختر تسلیم مرد است، تنها طرحی از چشمان سیاه و درشت­تر از معمول با تأکید مرد بر زیبایی غیرقابل‌باور، بر کوزه آمده از هزاران سال پیش در دستان اوست. افیون تنها راه فراموشی می‌شود و منِ راوی که به توهم نیز دچار است در حالتی نیمه ­اغما داستان را به بخش دوم در چند قرن پیش می­رساند.

کتاب ظاهراً از این پس دو قسمت می‌شود؛ اما عناصر، شخصیت­ها، رفتارها، ریا و خرافه­ پرستی مردم، عشق و نفرت و بیش از همه درون­مایه­ تنهایی و لمس مرگ، دلیل پیوند سخت و عجیب دو داستان می­شود. صادق هدایت، نویسنده و روشنفکر ایرانی، یکی از پیشگامان داستان­نویسی نوین ایرانی است که بسیاری از آثار داستانی، رمان­ها و فیلم­نامه ­های پس از او متأثر از سبک و زبان او در آثارش به‌ویژه در بوف کور است.

کتاب­های بسیار و البته قطوری در درک درست بوف‌ کور صدصفحه ­ای نوشته­ شده ­است، اما بسیاری از منتقدین رمزگشایی ابهام موردنظر نویسنده در داستان را که به توضیح و تفسیر اعداد و رقم­ها نیز کشیده ­است کاری عبث و تنها منبع فهم آنچه به گفته­ نویسنده سال­ها در گلویش گیر کرده بود، تنها متن بی­کم­وکاست کتاب می­دانند. صادق هدایت، گیاه‌خوار صدسال گذشته است، پرچمدار مبارزه با تعصب­های رایجی که خنزرپنزر می­نامد، درست مرکز دایره­ آزادی‌خواهی و عدالت‌خواهی می­ایستد و این اندیشه ­های فراتر از زمان او را به جایگاه تأثیرگذارترین روشنفکر ایرانی می­رساند که البته نقد یا مدح آثار او بسیار تحت‌تأثیر این برچسب بوده ­است.

منتقدان بوف ­کور کتاب را جهان­بینی صادق هدایت می­دانند، صحنه­ نمایش اندیشه نیهیلیسم و سیاه‌نمایی نویسنده که نتیجه­ای جز یأس و ناامیدی ندارد! موافقان اما کتاب را درخشان­ترین اثر سورئالیستی فارسی و به‌معنای واقعی برآمده از ضمیر ناخودآگاه نویسنده می­دانند. حقیقت بوف کور که صادق هدایت در زمان حیاتش بارها ناچار به توضیح واضحات آن می‌شد هرچه­ هست می­تواند تمرین کنارگذاشتن تعصبات و آغاز آرمان نه به هواداری افراطی باشد. رمان کوتاه بوف کور تاکنون به بیش از ده زبان دنیا ترجمه شده ­است.

نویسنده : ریحانه نعمتی

همچنین بخوانید

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا