مشکل سینما فیلمنامه است،نه فیلم‌نامه‌نویس
فیلمنامه نویسی مشکل سینمای ایران است.
پای حرف های سعید محسنی |مدرس فیلمنامه نویسی و نمایشنامه نویسی
مشکل سینمای ایران چیست؟آیا عمده ترین مشکل سینمای ایران فیلمنامه(screenplay)است؟ در زیر گفتگویی در این باره با سعید محسنی کارشناسی ارشد ادبیات نمایشی خواهیم داشت. در متن زیر میپردازیم به این که وی مشکل سینما را فیلمنامه میداند ،نه فیلم‌نامه‌نویس.
خیلی‌ها هنوز نامی از جشنواره ونیز هم نشنیده‌اند؛جشنواره‌ای که مخصوص فیلم‌های محتوامحور،توأم با نقدهای سیاسی است.این در حالی است که ایران در دیگر جشنواره‌های سینمایی دنیا توانسته رتبه‌های خوبی را کسب کند.سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان در یکی از ویژه برنامه‌های «عصرهای سینما» به آسیب‌شناسی این موضوع پرداخته و تعدادی از فیلم‌های منتخب این جشنواره را روی پرده سینما برد.این بار گفت‌وگویی داشتیم با سعید محسنی،کارشناس جشنواره ونیز در برنامه عصری‌های سینما که در ادامه می‌خوانید.
* همانطور که می‌دانید،سینمای ایران تاکنون توانسته در جشنواره‌های سینمایی چون کن به خوبی حضور یابد.اگر بخواهید جشنواره کن را با جشنواره ونیز که یکی از قدیمی‌ترین جشنواره‌های جهان محسوب می‌شود مقایسه کنید،فکر می‌کنید این اقبال در جشنواره ونیز هم وجود داشته است؟
طبیعتا هر جشنواره‌ای رویکرد و سیاست‌گذاری‌های خاص خودش را دارد.جشنواره کن اندکی نگاه آرتیستیک‌تر و هنرمندانه‌تر به مقوله سینما دارد و درمقابل جشنواره ونیز که قدیمی‌ترین جشنواره جهان محسوب می‌شود،اغلب یک رویکرد محتوا محور،توأم با نقدهای سیاسی دارد.به این معنا که عمدتا موضوعات آن حول محور نقد فکری و قدرت می‌چرخد و به مسائل سیاسی و اعتراضی می‌پردازد.اما درباره این موضوع که ما در این جشنواره اقبالی داشته‌ایم یا خیر،تنها می‌توان به فیلم «دایره» جعفر پناهی اشاره داشت که توانست در آن جایزه بگیرد.این مسئله نشان می‌دهد که شاید، آن چه که مدنظر این جشنواره بوده،کمتر در سینمای ما تولید شده است.
* پس می‌توان گفت در نگاه شما،سینمای ایران برای موفقیت در جشنواره ونیز باید محورهای فکری خود را تغییر دهد؟
از نظر من هر هنرمند اصیلی،قبل از هنگامی که کار خود را شروع می‌کند تا زمانی که آن را به اتمام می‌رساند،به جشنواره و معیارهای هیچ جشنواره‌ای فکر نمی‌کند.در واقع هنرمند اصیل می‌کوشد که متعهد باشد،تا اثر در خور و شایسته‌ای را خلق کند.به همین دلیل من معتقد نیستم،فیلمی که در جشنواره‌ای موفق می‌شود،الزاما حکم موفقیت برای آن کشور و فیلم‌ساز را داشته باشد و یا بر عکس عدم توفیق آن در جشنواره حکم شکست آن را داشته باشد.
چه بسا تاریخ سینما و ادبیات نشان می‌دهد که بسیاری از نویسندگان بزرگ ما نوبل، اسکار، نخل طلا و … نگرفته‌اند، اما زمانی که به تاریخ سینما باز می‌گردیم،قطع به یقین نمی‌توانیم به سادگی از کنار این آثار عبور کنیم.شاید جایزه ندادن به این آثار فرصتی بوده که از خود دریغ کرده‌اند و من آن را موفقیت یا عدم موفقیت نمی‌گذارم.
* با توجه به صحبت‌هایی که داشتید،فکر می‌کنید در سینمای ایران تا چه اندازه هنرمند اصیل وجود دارد؟
زمانی که از هنرمند اصیل حرف می‌زنیم،نه هنرمند مدنظر است و نه جشنواره،اما باید این را بپذیریم که هیچ هنرمندی از جایزه و تشویق بدش نمی‌آید.قطعا زمانی که یک اثر هنری خلق می‌شود،برای عرضه خلق می‌شود و هنرمند دوست دارد اثر او در گستره وسیع‌تری منتشر و دیده شود.اما این که هنرمندی بخواهد مستقیما برای یک جشنواره و سیاست‌گذاری خاصی اثری را تولید کند، خود به خود نافی ویژگی ذاتی هنر می‌شود که این برخاسته از ناخودآگاه و شرایط زیستی هنرمند است.در نتیجه آن‌ها روبه‌روی یکدیگر قرار می‌گیرند و دچار تقابل می‌شوند.
* نظرتان در مورد این که سینمای ما دچار نوعی جشنواره‌زدگی شده،چیست؟
از نظر من مشکل سینمای ما جشنواره‌زدگی نیست،بلکه مشکل ما آن است که هنرمندان ما می‌خواهند اعتبار هنری خود را از جایی غیر از خودشان کسب کنند.به این معنا که زمانی یک سینماگر خوب می‌شوم که جشنواره‌ای به من جایزه سینمایی بدهد. این نسبت باید برعکس باشد تا اصالت هنری حاصل شود.به این معنا که من زمانی یک اثر خوب خواهم ساخت که اگر این جشنواره هم به او جایزه داد، در واقع اعتباری برای آن جشنواره خواهد شد. اگر برعکس باشد، به نظر من به نوعی زدن سرنا از دهانه گشاد آن بوده و صدا یا در نمی‌آید و یا صدای مطلوبی نخواهد بود.
* نظرتان در مورد چهار فیلم منتخب جشنواره ونیز که در چند روز برای هنرمندان اصفهان اکران شد،چیست؛به نظرتان کدام یک موفق‌تر از بقیه بود؟
جشنواره‌ای مانند ونیز اگر اعتبار دارد،به خاطر آن است که انتخاب‌های درستی داشته و دارد.به همین خاطر تمامی فیلم‌های منتخب در آن بسیار مهم هستند.اما اگر بخواهیم به چهار فیلمی که در این چند روز اکران شدند امتیاز بدهیم، نه‌تنها کار موجهی نیست،بلکه امکان‌پذیر هم نیست.
مشکل سینما فیلمنامه است،نه فیلم‌نامه‌نویس / سعید محسنی کارشناس
* فکر می‌کنید راه حل مشکل سینمای ما چیست؟
من فرزند سینما نیستم و متعلق به جامعه تئاتر هستم، اما به عنوان یک مخاطب جدی سینما و مدرس حوزه فیلمنامه، فکر می‌کنم جدای از مسائل سخت‌افزاری و مسائل و مشکلاتی که هم اکنون بر این حوزه حاکم است،مشکل شماره یک سینمای ایران فیلمنامه است،اما دلیل آن فقدان فیلمنامه و فیلم‌نامه‌نویس خوب نیست.
به نظرم دلیل اصلی آن،عدم عنایت متولیان سینما به فیلم‌نامه‌نویس است.هم اکنون دستمزد یک فیلم‌نامه‌نویس حرفه‌ای در سینما یک دهم یک سوپراستار است و شاید دیگر وقت آن رسیده باشد که به حوزه فیلم‌نامه‌نویسی و خود فیلم‌نامه‌نویس مشروعیت و اعتبار بخشیده شود؛زیرا این کار می‌تواند در سینمای ما تأثیر بسزایی داشته باشد.
نویسنده : مریم محسنی
